O Mάριο Απιτσέλα κατεβαίνει τα πέτρινα σκαλοπάτια στην Ακτή Αμάλφι, με τον ιδρώτα να τρέχει από το πρόσωπό του. Στην πλάτη του μεταφέρει ένα πελώριο καφάσι γεμάτο με τα κατακίτρινα και μοσχομυριστά λεμόνια της περιοχής. Η μεταφορά αυτού του φορτίου, που αγγίζει τα 57 κιλά, από τις πεζούλες όπου είναι φυτεμένες οι λεμονιές μέχρι τον μικρό στόλο των αυτοκινήτων είναι ένα από τα κλειδιά της αγροτικής πρακτικής που καθορίζεται από την παράξενη τοπογραφία της περιοχής. Κατά το πέρασμα των ετών, χιλιάδες λεμονιές φυτεύτηκαν σε πεζούλες στις πλαγιές του βουνού που φτάνουν μέχρι τα καταγάλανα νερά της Μεσογείου. Οι άνθρωποι που συλλέγουν τους καρπούς έχουν ονομαστεί «ιπτάμενοι αγρότες», λόγω του μεγάλου υψομέτρου που πρέπει να καλύψουν.
Αυτό το τοπίο, που εκθείασε ο Ντ. Χ. Λόρενς, ο Τζον Στάινμπεκ και ο Γκορ Βιντάλ, σήμερα κινδυνεύει εξαιτίας των φτηνότερων αλλά συνάμα λιγότερο αρωματικών εισαγόμενων λεμονιών που ρίχνουν τις τιμές και εξαναγκάζουν τους αγρότες του Αμάλφι να εγκαταλείψουν τις καλλιέργειες που φρόντιζαν επί πολλές γενιές.
Εγκαταλείποντας οι αγρότες τις πεζούλες όπου φύονται οι λεμονιές, οι ξερολιθιές καταρρέουν, αυξάνοντας έτσι τον κίνδυνο των κατολισθήσεων και της διάβρωσης, κάτι εξαιρετικά επικίνδυνο για την ακτογραμμή. Τα χωριά είναι χτισμένα σε στενές κοιλάδες σχήματος V, όπου η συγκέντρωση λάσπης και ύδατος μπορεί να έχει καταστροφικά αποτελέσματα.
Μία ομάδα διαπρεπών Ιταλών γεωλόγων συγκεντρώθηκε τον περασμένο μήνα στο Αμάλφι για να προειδοποιήσει για τους επικείμενους κινδύνους που αντιμετωπίζει η περιοχή εξαιτίας της μείωσης των καλλιεργειών λεμονιού. Οι διαδοχικές κυβερνήσεις δεν έπραξαν τίποτε για να αποφευχθούν οι κατολισθήσεις και να αποτραπεί η διάβρωση, παρότι αυτοί οι κίνδυνοι ήταν μεγαλύτεροι στην Ιταλία συγκριτικά με τα υπόλοιπα ευρωπαϊκά κράτη λόγω της τοπογραφίας της χώρας. Οι γεωλόγοι, επίσης, τόνισαν ότι ο κίνδυνος κατολισθήσεων στο Αμάλφι αγγίζει το 88%, για το γειτονικό Μινόρι το 77%, ενώ για το Μαϊόρι φτάνει το 88%.
Λιγότεροι «προστάτες»
Οι «προστάτες» της περιοχής, που είναι τοποθεσία παγκόσμιας πολιτισμικής κληρονομιάς όπου κάθε καλοκαίρι συγκεντρώνονται χιλιάδες τουρίστες, όλο και μειώνονται. Σήμερα υπάρχουν 320 λεμονοκαλλιεργητές με μέση ηλικία τα 60 χρόνια. Οι γιοι και τα εγγόνια τους δεν ακολουθούν την παράδοση, καθώς θεωρούν τη δουλειά αυτή υπερβολικά κοπιαστική και χωρίς τις αναμενόμενες οικονομικές απολαβές. Οι πλαγιές είναι πολύ απόκρημνες και δεν μπορούν να κατασκευαστούν δρόμοι, ενώ οι ημίονοι δύσκολα φτάνουν μέχρι τις πεζούλες. Οι άνδρες καθημερινά δουλεύουν από τις 7 το πρωί μέχρι αργά το απόγευμα ανεβαίνοντας είκοσι και τριάντα φορές το βουνό και πληρώνονται έξι ευρώ για κάθε καφάσι που κατεβάζουν.
«Στις μέρες μας οι νέοι προτιμούν να ασχοληθούν με τον τουρισμό ως γκαρσόνια ή μάγειρες. Είναι πολύ πιο εύκολο», λέει ο Απιτσέλα. Σήμερα μοναδικός τρόπος για τους λεμονοκαλλιεργητές να επιβιώσουν οικονομικά είναι να ανοίξουν μικρούς ξενώνες στους εγκαταλελειμμένους στάβλους, να προσφέρουν περιηγήσεις τους τουρίστες και να παράγουν λιμοντσέλο, το γλυκό λικέρ από ξύσμα λεμονιού, καθαρό οινόπνευμα, ζάχαρη και νερό. Περίπου το 80% των καλλιεργητών πουλά τους καρπούς του σε ένα μικρό συσκευαστήριο κοντά στο χωριό Μινόρι. Από εκεί είτε πωλούνται στην Ιταλία είτε εξάγονται σε Βρετανία, Γερμανία και Σκανδιναβία.