Την Τετάρτη, ο ετερόκλητος συνασπισμός που εξελέγη τον περασμένο Σεπτέμβριο με εντολή να οδηγήσει την Καταλωνία στην απόσχιση από την Ισπανία, διασπάστηκε λόγω των διαφορετικών προσεγγίσεων των κομμάτων που τον απαρτίζουν απέναντι στην πολιτική λιτότητας. Η πολιτική παράλυση στη Βαρκελώνη, που ενδέχεται να οδηγήσει σε νέες περιφερειακές εκλογές, δεν μπορεί, ωστόσο, να παγώσει τη συνεχιζόμενη μετατόπιση της καταλανικής κοινωνίας προς θέσεις όλο και πιο ασύμβατες με την παραμονή στην Ισπανία.
Στις περιφερειακές εκλογές του Σεπτεμβρίου, τα κόμματα που υποστηρίζουν την ανεξαρτησία απέσπασαν 47,8% των ψήφων, αποτέλεσμα που δείχνει ότι σε περίπτωση δημοψηφίσματος, οι Καταλανοί θα αποφάσιζαν οριακά την παραμονή στην Ισπανία. Ομως δημοψήφισμα δεν γίνεται, παρόλο που το ζητεί το 80% των Καταλανών και εκεί αρχίζουν τα προβλήματα.
«Ο χρόνος δουλεύει υπέρ της ανεξαρτησίας», μας λέει βετεράνος Καταλανός δημοσιογράφος στη Βαρκελώνη. «Πρώτον, η νέα γενιά είναι υπέρ της ανεξαρτησίας και δεύτερον το ισπανικό κράτος δεν χάνει ευκαιρία να μας αποξενώνει». Οι σημαντικότεροι καταλανικοί νόμοι έχουν καταπέσει στο συνταγματικό δικαστήριο, με αποτέλεσμα να αυξάνεται η δυσπιστία προς τους θεσμούς της ισπανικής δημοκρατίας, δηλητηριάζοντας τις προοπτικές συνύπαρξης.
«Δεν φταίει προσωπικά ο Ραχόι», λέει στην «Κ» ο Κάρλες Πουτζντεμόν, επικεφαλής της αυτόνομης κυβέρνησης της Καταλωνίας. «Το ισπανικό κράτος έχει συνολικό πρόβλημα έλλειψης κατανόησης».
Ο καταλύτης για την εκδήλωση των αυτονομιστικών αισθημάτων ήταν οι πιέσεις που άσκησε η οικονομική κρίση. Στις δημοσκοπήσεις, όσοι επιθυμούν την απόσχιση αναφέρουν ως βασικό λόγο «διαζυγίου» τη βελτίωση της οικονομίας μετά την απόσχιση – αλλά όταν οι ίδιοι ερωτώνται τι θα προτιμούσαν, αν δεν υπήρχαν οι οικονομικοί παράγοντες, τάσσονται και πάλι υπέρ της ανεξαρτησίας. «Από τη στιγμή που κάποιος περνά στο αυτονομιστικό στρατόπεδο, δεν γυρίζει πίσω», λέει στην «Κ» η Ελενα Χιμένεθ, υπεύθυνη διεθνών σχέσεων στο κέντρο καταλανικής γλώσσας και πολιτισμού Οmnium Cultural.
Η ίδια δεν γεννήθηκε στην Καταλωνία, αλλά αισθάνεται ότι ο καταλανικός εθνικισμός είναι μια μεγάλη στέγη που χωράει τους πάντες. «Το θέμα μας δεν είναι η κοινή ιστορία, οι πρόγονοι, δεν είμαστε εθνικιστικό κίνημα. Δεν μας ενδιαφέρει από που ερχόμαστε αλλά πού θέλουμε να πάμε», λέει.
Στις συζητήσεις με τους Καταλανούς διακρίνει κανείς τη χαρακτηριστική τάση της εθνογένεσης να αγνοεί τα αντικρουόμενα κοινωνικά συμφέροντα. Οταν ο πρώην πρόεδρος της Καταλωνίας, ο συντηρητικός Αρτούρ Μας, πέρασε στο αυτονομιστικό στρατόπεδο, ήταν προφανές ότι προτιμούσε να συζητεί για την ανεξαρτησία παρά για το μνημόνιο που εφάρμοζε και τη διαφθορά της παράταξής του. Ο Πουτζντεμόν που τον διαδέχθηκε είναι από τα ελάχιστα στελέχη του κόμματος που δεν είχαν εμπλοκή με τις αμαρτίες του Μας. Αλλά οι προσπάθειές του να εξισώσει την απόσχιση με την αντιμετώπιση των κοινωνικών προβλημάτων και την καταπολέμηση της φτώχειας προσέκρουσαν, την Τετάρτη, στα όριά τους.