Την περασμένη Δευτέρα η Βρετανία είχε ξυπνήσει σε κατάσταση σχεδόν αναρχίας: ο Ντέιβιντ Κάμερον όχι μόνο είχε χάσει την Ευρώπη αλλά πιθανότατα και τη Σκωτία, η κυβέρνηση είχε καταρρεύσει, το κυβερνών κόμμα στην προσπάθεια να βρει τον επόμενο ηγέτη του ήταν απορροφημένο σε μηχανορραφίες που θα ζήλευε ο Ερρίκος VIII και στο κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης είχε ξεσπάσει ανοιχτή ανταρσία εναντίον της ηγεσίας. Ο υφέρπων ρατσισμός των προηγούμενων χρόνων δεν ντρεπόταν πια να βγει στο φως της ημέρας, η ισοτιμία της λίρας κατάρρεε στο χαμηλότερο επίπεδο των τελευταίων 31 ετών και οι τραπεζικές μετοχές υποχωρούσαν κατά περισσότερο από 22%. Η Ευρώπη παρακολουθούσε αποσβολωμένη τις εξελίξεις, προσπαθώντας να συνειδητοποιήσει πώς η ασταμάτητη προέλασή της τα τελευταία 60 χρόνια είχε μετατραπεί σε μια νύχτα στη μεγαλύτερη στρατηγική ήττα της ιστορίας της.
Στο τέλος της εβδομάδας, η κατάσταση φαίνεται να έχει σταθεροποιηθεί: το βρετανικό Συντηρητικό κόμμα δείχνοντας αμείλικτη αποφασιστικότητα να επιβιώσει, δείχνει να απαλλάσσεται από τους καιροσκόπους ηγετίσκους του Brexit. Η νυν υπουργός Εσωτερικών Τερέζα Μέι προβάλλει ως η επικρατέστερη επόμενη ηγέτις της Βρετανίας, δηλώνει ότι «Brexit σημαίνει Brexit» και αποκλείει τη διενέργεια δεύτερου δημοψηφίσματος και πρόωρων γενικών εκλογών, περισώζοντας ό,τι έχει απομείνει από την αξιοπιστία της πολιτικής. Παράλληλα, οι Τόρις φαίνεται να αποκλείουν οριστικά οποιαδήποτε σκέψη να αποδεχθούν την αρχή της ελεύθερης μετακίνησης προσώπων και μαζί της την πρόσβαση του βρετανικού τομέα των υπηρεσιών στην κοινή ευρωπαϊκή αγορά.
Οι 27 πλέον ηγέτες της Ε.Ε. φαίνεται να βιάζονται να τελειώνουν με το θέμα της Βρετανίας. Η Γερμανίδα καγκελάριος Αγκελα Μέρκελ προσπαθεί να ισορροπήσει την Ενωση μεταξύ της παρόρμησης να αντιμετωπίσει τη Βρετανία ως εξωμότη που πρέπει να τιμωρηθεί σκληρά προς παραδειγματισμό και της ανάγκης να τηρήσει πιο ισορροπημένη στάση, λαμβάνοντας υπόψη της τόσο εμπορικά συμφέροντα όσο και κεφαλαιώδη ζητήματα άμυνας και ασφάλειας.
To ερώτημα
Για την Ε.Ε. το ερώτημα είναι τελικά εξαιρετικά απλό: είναι σε θέση να γίνει και πάλι μια ένωση ανάπτυξης και ευημερίας, να εμπνεύσει θαυμασμό και εμπιστοσύνη στους πολίτες της; Ή θα συνεχίσει την κοντόφθαλμη πολιτική των τελευταίων χρόνων που έχει οδηγήσει στην άνοδο της ευρωσκεπτικιστικής άκρας Δεξιάς και Αριστεράς και έχει αποξενώσει μεγάλο τμήμα του πληθυσμού της (ομολογουμένως για πολύ διαφορετικούς λόγους από χώρα σε χώρα). Αυτός είναι ο μεγάλος άγνωστος που θα πρέπει να φοβόμαστε, από αυτό θα εξαρτηθεί αν η Ευρώπη θα εξακολουθήσει να αποτελεί πόλο έλξης επενδύσεων και ταλαντούχων ανθρώπων από όλο τον κόσμο και όχι το αν η ανάπτυξη στην Ευρωζώνη θα μειωθεί κατά 0,4% ή κατά 0,5% τα επόμενα χρόνια.
Η πικρή αλήθεια είναι πως η οικονομία τόσο της Βρετανίας όσο και της Ευρώπης θα δοκιμαστούν από το Brexit. Πόσο θα δοκιμαστούν, θα εξαρτηθεί από την απάντηση της πολιτικής στις προκλήσεις που έρχονται.
Η Ευρώπη φαίνεται να τηρεί σκληρή στάση απέναντι στη Βρετανία με τους Μέρκελ-Ολάντ να προειδοποιούν ότι:
1. Οποιος εγκαταλείπει την Ε.Ε. θα πρέπει να δεχθεί ότι πλέον θα αντιμετωπίζεται ως τρίτη χώρα.
2. Το Λονδίνο δεν μπορεί να επιλέγει τα θετικά στοιχεία της Ενωσης (κοινή αγορά) και να απορρίπτει τις υποχρεώσεις.
3. Δεν πρόκειται να υπάρξουν ούτε καν άτυπες διαπραγματεύσεις προτού το Λονδίνο ενεργοποιήσει επισήμως τη διαδικασία αποχώρησης από την Ε.Ε.
Σκληρή στάση φαίνεται ότι προκρίνεται και έναντι των εταίρων της Ευρωζώνης, με το Βερολίνο να απορρίπτει το αίτημα της Ρώμης να της επιτραπεί να ανακεφαλαιοποιήσει τις παραπαίουσες τράπεζές της χωρίς προηγουμένως να έχει «κουρέψει» τους πιστωτές τους, πιθανώς περιλαμβανομένων και ανασφάλιστων καταθετών.
Στο μέτωπο της οικονομίας, οι προβλέψεις είναι δυσοίωνες και το μόνο θετικό είναι πως τόσο η Τράπεζα της Αγγλίας όσο και η ΕΚΤ και η αμερικανική Ομοσπονδιακή Τράπεζα (Fed) κινούνται προς χαλάρωση της νομισματικής τους πολιτικής ή προς αναβολή αύξησης των επιτοκίων η τελευταία. Από τις νέες προβλέψεις ξεχωρίζει της Fitch ότι οι επενδύσεις στη Βρετανία θα μειωθούν κατά 15% μέχρι το 2018 και ο ρυθμός ανάπτυξης στο 1% το 2016 και 2017 από 2% προηγουμένως. Η ABN AMRO αναθεώρησε την πρόβλεψη για τη βρετανική ανάπτυξη το 2017 στο 0,5% από 2,5% προηγουμένως. Ο Economist προβλέπει ύφεση 1% για τη Βρετανία το 2017.