Οπως κάποιος, που επέζησε από έμφραγμα, η Γαλλία μπορεί να υψώσει το ποτήρι της και να γιορτάσει τη νίκη του Εμανουέλ Μακρόν. Το ποτήρι, όμως, παραμένει λιγότερο από μισογεμάτο και εάν η Ευρώπη δεν αλλάξει πορεία, το μόνο που θα έχει επιτύχει είναι να αναβάλει το μοιραίο.
Ο επόμενος πρόεδρος της Γαλλίας αποτελεί θαυμάσιο προϊόν της ελίτ της χώρας, με σαφή αντίληψη των δομικών προβλημάτων, ορισμένες καλές ιδέες για την αντιμετώπιση των προβλημάτων αυτών και βαθιά αφοσίωση στην Ευρωπαϊκή Ενωση. Οταν μία κεντρώα φιλοευρωπαϊκή κυβέρνηση σχηματιστεί στο Βερολίνο, μετά τις γερμανικές εκλογές του φθινοπώρου, Γαλλία και Γερμανία θα μπορέσουν ίσως να ηγηθούν της αναγκαίας μεταρρύθμισης με στόχο την ενδυνάμωση της Ενωσης.
Μετά την πρόποση της νίκης με σαμπάνια, όμως, ακολουθεί η σκληρή πραγματικότητα, κάτι σαν να πίναμε τρεις απανωτούς εσπρέσο.
Πρώτος εσπρέσο: Πάνω από το ένα τρίτο όσων προσήλθαν στην κάλπη του δεύτερου γύρου ψήφισε υπέρ της Μαρίν Λεπέν, παρότι μέχρι τη στιγμή που έγραφα τη στήλη αυτή, τα τελικά αποτελέσματα δεν είχαν ανακοινωθεί. Πώς είναι λοιπόν δυνατόν να γιορτάζουμε ένα τέτοιο αποτέλεσμα; Χάρη στο εκλογικό σύστημα και στις ισχυρές δημοκρατικές παραδόσεις της Γαλλίας, το αποτέλεσμα των εκλογών υπήρξε καλύτερο από αυτό στις ΗΠΑ ή από εκείνο του δημοψηφίσματος στη Βρετανία. Τα εκλογικά δεδομένα, όμως, είναι εξίσου ανησυχητικά. Ο Τραμπ προήλθε από τις τάξεις του αρπακτικού καπιταλισμού και όχι από παραδοσιακό ακροδεξιό κόμμα, ενώ η πλειοψηφία των Βρετανών που στήριξαν Brexit δεν ψήφιζαν υπέρ του Νάιτζελ Φάρατζ. Μετά την απεχθή και γεμάτη ψεύδη εμφάνιση της Μαρίν Λεπέν στο ντιμπέιτ της περασμένης Τετάρτης, ουδείς θα μπορούσε να αναρωτιέται ποιον θα ψηφίσει. Ακόμη και ο Φάρατζ δείχνει λογικός δίπλα της.
Η χώρα που μας προσέφερε τη βίαιη επανάσταση του 1789, μας εμφανίζει σήμερα την προσωποποίηση της παγκόσμιας αντιδραστικής αντεπανάστασης. Η Λεπέν είναι το πρότυπο του σύγχρονου εθνολαϊκιστή. Η ίδια επαίρετο στο ντιμπέιτ ότι είναι η καταλληλότερη για να διαχειριστεί τον νέο κόσμο, «μιλώντας για τη Ρωσία με τον Πούτιν, για τις ΗΠΑ με τον Τραμπ, για τη Βρετανία με την Τερέζα Μέι». (Πόσο αηδιαστικό ακούγεται να συμπεριλαμβάνεται η πρωθυπουργός της Βρετανίας στον κατάλογο αυτό). Η λαϊκιστική αντίδραση στην παγκοσμιοποίηση, στη φιλελευθεροποίηση και στον εξευρωπαϊσμό έχει ακόμη μεγάλη οργή μέσα της.
Δεύτερος εσπρέσο: Ο Μακρόν γνωρίζει τι πρέπει να γίνει στη Γαλλία, αλλά έχει ελάχιστες πιθανότητες επιτυχίας. Σε όσους υποστήριξαν τη Λεπέν θα πρέπει να προσθέσουμε το ποσοστό αποχής, στο οποίο περιλαμβάνονται οι Αριστεροί, οι οποίοι περιέγραψαν τον δεύτερο γύρο ως επιλογή μεταξύ της πανούκλας και της χολέρας. Ο εν αναμονή πρόεδρος δεν διαθέτει πολιτικό κόμμα για να τον στηρίξει, πράγμα που σημαίνει ότι ουδείς γνωρίζει τι κοινοβουλευτική πλειοψηφία θα προκύψει από τις εκλογές του ερχόμενου μήνα. Πολλοί τον χαρακτηρίζουν «Ρέντσι 2.0», συγκρίνοντάς τον με τον Ιταλό παρ’ ολίγον μεταρρυθμιστή, τέως πρωθυπουργό, Ματέο Ρέντσι. Ο «υπερφιλόδοξος» στόχος του αφορά τον περιορισμό των κρατικών δαπανών από το 55% στο 52% του ΑΕΠ. Τα προσκόμματα στη μεταρρύθμιση στη Γαλλία είναι τεράστια, από τα ισχυρά συνδικάτα και τον υπερτροφικό δημόσιο τομέα, μέχρι και τους αγρότες και τη συνήθειά τους να κλείνουν τους δρόμους με τρακτέρ. Αν ο Μακρόν αποτύχει στη μεταρρυθμιστική του προσπάθεια, το φάσμα της προέδρου Λεπέν το 2022 παραμένει υπαρκτό.
Τρίτος εσπρέσο: Η πρόθεση του Μακρόν να μεταρρυθμίσει την Ε.Ε., πέρα από τη Γαλλία, είναι ενθαρρυντική αλλά καταδικασμένη σε αποτυχία. Την ώρα που οι διαπραγματεύσεις για το Brexit σκληραίνουν, η Βρετανία μεταμορφώθηκε από σύμμαχος της Ευρώπης, σε σημαντικό της εμπόδιο. Η Ιταλία, με το μεγαλύτερο δημόσιο χρέος από εκείνο της Γαλλίας, τον εύθραυστο τραπεζικό τομέα και τη σχισματική πολιτική σκηνή, μπορεί να είναι αυτή που θα προκαλέσει την επόμενη κρίση στην Ευρωζώνη. Τα αίτια της προσφυγικής κρίσης δεν έχουν αντιμετωπιστεί. Η Ουγγαρία και η Πολωνία έχουν λαϊκιστικές, αντιδημοκρατικές κυβερνήσεις. Οι προτάσεις Μακρόν για κοινή δημοσιονομική πολιτική, κοινό υπουργό Οικονομικών, μερική ελάφρυνση χρέους και ολοκλήρωση της τραπεζικής ένωσης, δεν θα ικανοποιήσουν τους Γερμανούς ψηφοφόρους. Τέλος, η δέσμευσή του για δημιουργία μιας Ευρώπης, «που θα μας προστατεύει» δεν συνοδεύθηκε από πρακτικά μέτρα.
Η νίκη Μακρόν αποτέλεσε μία απλή –αλλά πολύτιμη– αναστολή. Ολα μένουν ακόμη να γίνουν, ενώ η Ευρώπη δεν έχει πια άλλο χρόνο.
* Ο κ. Timothy Garton-Ash είναι καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης.