Πώς σας φαίνεται αυτή η συμφωνία; Η κυβέρνηση των ΗΠΑ χρηματοδότησε την έρευνα για το εμβόλιο κατά του ιού Ζίκα, αλλά σκοπεύει να χορηγήσει αποκλειστικά δικαιώματα εμπορικής εκμετάλλευσης του εμβολίου στην κατασκευάστρια Sanofi Pasteur, η οποία επιπλέον θα λάβει αμοιβή 173 εκατ. δολαρίων. Η εταιρεία θα έχει το ελεύθερο να χρεώσει τα αμερικανικά ασφαλιστικά ταμεία όσο θέλει. Οι Αμερικανοί φορολογούμενοι πλήρωσαν για την ανάπτυξη του εμβολίου και ανέλαβαν το οικονομικό ρίσκο, παρ’ όλα αυτά κάποιοι ανάμεσά τους δεν έχουν την οικονομική δυνατότητα να επωφεληθούν από αυτό.
Αυτή είναι η διαπραγματευτική στρατηγική της άνευ όρων παράδοσης. Προεκλογικά, ο Ντόναλντ Τραμπ κατηγορούσε τις εταιρείες ότι «σκοτώνουν και δεν πληρώνουν» και ζητούσε χαμηλότερες τιμές, αλλά η κυβέρνησή του κάνει το αντίθετο, παραχωρώντας ακόμη περισσότερα δικαιώματα στις εταιρείες για αύξηση των χρεώσεων.
Ενα διαφορετικό μοντέλο επιχειρεί να εισαγάγει η Πρωτοβουλία για τα Φάρμακα Παραμελημένων Ασθενειών (DNDI). Στόχος της πρωτοβουλίας του γιατρού Μπερνάρ Πεκούλ και των Γιατρών Χωρίς Σύνορα ήταν να διαπιστωθεί τι μπορεί να επιτευχθεί αν το κόστος των φαρμάκων αποσυνδεθεί από το κόστος της έρευνας και αν αυτό καλυφθεί από δημόσιους πόρους ή φιλανθρωπικές δωρεές. Δεκαοκτώ χρόνια μετά την ίδρυσή της, η DNDI έχει ήδη ανακαλύψει επτά νέες θεραπείες χαμηλού κόστους, ελεύθερες από πατέντες, για παραμελημένες ασθένειες. Σε συνεργασία με τη Sanofi (ναι, την ίδια εταιρεία) έχει κατορθώσει να χορηγήσει σε 500 εκατομμύρια ενηλίκους και παιδιά σκεύασμα κατά της ελονοσίας σε μορφή σιροπιού, με κόστος μικρότερο του ενός δολαρίου ανά ασθενή. Για τα επτά αυτά νέα φάρμακα, καθώς και για τα 30 που βρίσκονται στη φάση των κλινικών δοκιμών, η DNDI έχει ξοδέψει έως σήμερα 290 εκατ. δολάρια. Οι μεγάλες φαρμακευτικές εταιρείες ισχυρίζονται ότι, για να ανακαλύψουν ένα μόνο φάρμακο, ξοδεύουν 2,5 δισ. δολάρια, ισχυρισμός που λοιδορείται από τους επικριτές ως εντελώς υπερβολικός.
Μια άλλη διαφορά της DNDI είναι ότι παρέχει σε όλους πρόσβαση στα ερευνητικά της δεδομένα, επιτρέποντας σε άλλους ερευνητές να πατήσουν πάνω σε αυτά για νέες ανακαλύψεις. Περιγράφει τα προϊόντα της ως «δημόσια αγαθά», παραπέμποντας στον Γιόνας Σαλκ, που ανακάλυψε το εμβόλιο κατά της πολιομυελίτιδας. Οταν ο Σαλκ είχε ερωτηθεί γιατί δεν κατοχύρωσε πατέντα στην ανακάλυψή του, είπε «μπορεί κανείς να πατεντάρει τον ήλιο;».
«Η επιτυχία της DNDI είναι απόδειξη ότι το μοντέλο της μη κερδοσκοπικής έρευνας, με ανοικτά δεδομένα, είναι μια βιώσιμη εναλλακτική στα μονοπώλια που κατοχυρώνουν οι πατέντες», είπε ο καθηγητής στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Νορθίστερν, Μπρουκ Μπέικερ. «Οι φαρμακευτικές εταιρείες βασίζονται στο Εθνικό Ινστιτούτο Υγείας και σε άλλα κυβερνητικά προγράμματα για να χρηματοδοτήσουν όλα τα βήματα της έρευνας και της ανάπτυξης νέων φαρμάκων», λέει ο διευθυντής του ινστιτούτου Knowledge Ecology International, Τζέιμς Λαβ. «Οι κυβερνήσεις πρέπει να προσφέρουν περισσότερες ευκαιρίες για τη μη κερδοσκοπική ανάπτυξη φαρμάκων».
Κατά τον κ. Πεκούλ, το μη κερδοσκοπικό μοντέλο δεν είναι η μόνη λύση, είναι όμως μια λύση που αξίζει να διερευνηθεί περισσότερο. «Δεν μπορούμε να εξαρτιόμαστε από το κερδοσκοπικό μοντέλο για να καλύψουμε τις ανάγκες όλων των ασθενών», τονίζει. «Αυτό έχει αποδειχθεί με σαφήνεια».