Περισσότερο από ενάμιση χρόνο πριν, ανέλαβα ως πρόεδρος της Βραζιλίας με καθήκον να αντιμετωπίσω την πιο σοβαρή οικονομική κρίση στην ιστορία της χώρας, μαζί με τις σοβαρές κοινωνικές επιπτώσεις που έχει αυτή στον λαό μας. Αντιμέτωπος με μια τέτοια πρόκληση, πρότεινα μια ατζέντα μετασχηματισμού χωρίς προσφυγή σε λαϊκιστικά μέτρα. Η ατζέντα περιλαμβάνει το ευρύτερο σύνολο διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων των τελευταίων τριάντα ετών και έχει ως πυλώνες τη δημοσιονομική ισορροπία, την κοινωνική ευθύνη και την αύξηση της παραγωγικότητας.
Τα αποτελέσματα είναι ήδη ορατά. Η οικονομική ύφεση στη Βραζιλία έχει αντιστραφεί και η βραζιλιάνικη οικονομία βρίσκεται ήδη σε αυξητική πορεία τα δύο τελευταία διαδοχικά τρίμηνα. Μερικοί αναλυτές προβλέπουν μια αύξηση του ΑΕΠ κατά 1% για το 2017. Ο πληθωρισμός, ο οποίος ήταν περίπου στο 10% τον Μάιο του 2016, βρίσκεται σε χαμηλότερα επίπεδα από τον αρχικό στόχο, στο 2,54% τον Σεπτέμβριο. Η αγοραστική δύναμη αυξήθηκε με μια πραγματική αναπροσαρμογή άνω του 6% των μισθών. Το βασικό επιτόκιο, που τον Μάιο του 2016 ήταν 14,25%, μειώνεται με βιώσιμο τρόπο. Ο δείκτης SELIC (ειδικό σύστημα εκκαθάρισης και φύλαξης) είναι σήμερα 7,5%, ο χαμηλότερος μέσα στα τελευταία τέσσερα χρόνια, και το spread των τραπεζών έχει μειωθεί σημαντικά. Η υπεύθυνη μείωση και μόνο των επιτοκίων εξασφάλισε επιπλέον 80 δισ. ρεάλ στα δημόσια ταμεία (περίπου 20,8 δισ. ευρώ).
Το εμπορικό μας ισοζύγιο σπάει συνεχόμενα ρεκόρ: Η Βραζιλία είχε εμπορικό πλεόνασμα 58,477 δισ. δολ. ΗΠΑ την περίοδο μεταξύ Ιανουαρίου και Οκτωβρίου του 2017 (αύξηση 51,8% σε σχέση με την ίδια περίοδο του 2016). Η βιομηχανική παραγωγή αυξήθηκε κατά 1,6% την ίδια περίοδο (τον Μάιο του 2016 ήταν σε πτώση κατά 9,8%). Οι εξαγωγές οχημάτων αυξήθηκαν κατά 55,7% σε σχέση με το 2016 και έχουν ήδη φτάσει τις 560.000 μονάδες στο σύνολο που παράχθηκε το 2017. Οι πωλήσεις καινούργιων οχημάτων στην εγχώρια αγορά αυξήθηκαν κατά 9,28% φέτος, σε σύγκριση με την ίδια περίοδο του περασμένου έτους. Οι καλλιέργειες σιτηρών στη Βραζιλία πρέπει να φτάσουν στο ιστορικό ρεκόρ των 242 εκατ. τόνων το 2017, μια αύξηση κατά 30% σε σχέση με το προηγούμενο έτος. Ως αντανάκλαση της επιτάχυνσης της οικονομίας της Βραζιλίας, η χρήση των λιμένων αυξήθηκε κατά 5,7% το 2017 και η εγχώρια αγορά αεροπορικών μεταφορών αυξήθηκε επίσης κατά 6,6%, σε σύγκριση με τον Σεπτέμβριο του 2016.
Αυτός ο ενάρετος κύκλος βρίσκεται στη ρίζα της ανάκαμψης της εμπιστοσύνης στην οικονομία της Βραζιλίας. Ο δείκτης επιχειρησιακής εμπιστοσύνης (Getulio Vargas Foundation-FGV) κορυφώθηκε στις 90,3 μονάδες τον Οκτώβριο, το υψηλότερο επίπεδο από τον Ιούλιο του 2014. Ο δείκτης «Brazil Risk» (Emerging Market Bond Index – EMBI) έχει μειωθεί από 544 μονάδες βάσης (Ιανουάριος 2016) σε 239 μονάδες βάσης (Οκτώβριος 2017), ελάττωση κατά 56,1% στο «κυριαρχικό spread». Επίσης, το πενταετές CDS (Credit Default Swap), το οποίο ήταν στις 328 μονάδες βάσης, σήμερα βρίσκεται στις 173,5 μονάδες. Ο δείκτης IBOVESPA (της χρηματιστηριακής αγοράς του Σάο Πάολο) ξεπέρασε τις 76.000 μονάδες τον Σεπτέμβριο του 2017, ανακτώντας από τις 38.000 μονάδες που βρισκόταν τον Ιανουάριο του 2016. Τα συνολικά στοιχεία ΑΞΕ για το πρώτο εξάμηνο του 2017 ήταν 40,3 δισ. δολ. ΗΠΑ (78,9 δισ. δολ. το 2016). Στις ενεργειακές δημοπρασίες, οι οποίες διεξήχθησαν στο πλαίσιο του νέου ρυθμιστικού μοντέλου συγκεντρώθηκαν πάνω από 22 δισ. ρεάλ (περίπου 5,72 δισ. ευρώ). Μόνο στον ενεργειακό τομέα, αναμένονται επενδύσεις 444 δισ. ρεάλ (περίπου 115,44 δισ. ευρώ) τα επόμενα χρόνια, δημιουργώντας έτσι έως και 500.000 νέες θέσεις εργασίας.
Τα οικονομικά ορθολογιστικά μέτρα και τα μέτρα οικονομικής προβλεψιμότητας έχουν βελτιώσει το επιχειρηματικό περιβάλλον, μέσω πρωτοβουλιών απογραφειοκρατικοποίησης στους τομείς αγροτικών προϊόντων, υπηρεσιών, λιανικού και εξωτερικού εμπορίου. Ο νόμος περί ευθύνης των κρατικών επιχειρήσεων έχει επιτρέψει την επαγγελματική εξειδίκευση των κρατικών επιχειρήσεων. Ενώ στο παρελθόν ήταν αναξιόπιστες, τώρα πλέον οι βραζιλιάνικες κρατικές επιχειρήσεις έχουν ανακτήσει την αξία τους. Με απώλειες 32 δισ. ρεάλ (8,32 δισ. ευρώ) για το 2015, σημείωσαν κέρδη ύψους 4,6 δισ. ρεάλ το έτος 2016 (περίπου 1,2 δισ. ευρώ) και 17,3 δισ. ρεάλ (περί 4,5 δισ. ευρώ) κατά το πρώτο εξάμηνο του 2017. Με στόχο την αύξηση της παραγωγικότητας, ψηφίστηκε η μεταρρύθμιση της εργατικής νομοθεσίας. Χωρίς να γίνει άρση δικαιωμάτων, η νομοθεσία εκσυγχρονίστηκε και έφερε εργαζομένους από τη σκιώδη οικονομία στην νόμιμη απασχόληση.
Η επιτυχία αυτής της ατζέντας αντικατοπτρίζεται ήδη στην αποκατάσταση της εργασίας, με αύξηση στους δείκτες απασχόλησης. Το συσσωρευμένο πλεόνασμα για το 2017, όπως έχει υπολογιστεί από το Γενικό Μητρώο Απασχολουμένων και Ανέργων του υπουργείου Απασχόλησης (CAGED-MTE), είναι 163.000 θέσεις εργασίας, σε σύγκριση με την απώλεια 448.000 θέσεων εργασίας μεταξύ Ιανουαρίου και Μαΐου του 2016. Σύμφωνα με τις μετρήσεις του Βραζιλιάνικου Ινστιτούτου Γεωγραφίας και Στατιστικής (IBGE), μόνο το τρίτο τρίμηνο του 2017 περισσότερο από 1,061 εκατ. θέσεις εργασίας δημιουργήθηκαν στη Βραζιλία και από αυτές περισσότεροι από 524.000 άνθρωποι έχουν εγκαταλείψει τις τάξεις της ανεργίας. Το πραγματικό συνολικό εισόδημα του εργαζομένου αυξήθηκε κατά 3,9% το τρίτο τρίμηνο του 2017, σε σύγκριση με την ίδια περίοδο του 2016.
Η αποκατάσταση της δημοσιονομικής ευθύνης μαζί με την οικονομική ανάπτυξη, επέτρεψε την αύξηση των πόρων που διατίθενται για την κοινωνική πρόνοια. Προγράμματα κοινωνικής πρόνοιας τα οποία είχαν προηγουμένως τεθεί σε κίνδυνο λόγω της δημοσιονομικής κατάρρευσης, έχουν επανεκτιμηθεί και ανακτηθεί, με σεβασμό στα ανώτατα όρια που θεσπίστηκαν συνταγματικά και χάρη στην αποτελεσματικότητα στις δημόσιες δαπάνες. Το επίδομα «Bolsa Familia» αυξήθηκε κατά 12,5% (μετά δύο και πλέον χρόνια χωρίς καμία αναπροσαρμογή) και οι λίστες αναμονής μηδενίστηκαν. Η κυβέρνηση προχώρησε ακόμα παραπέρα και ξεκίνησε το πρόγραμμα «Progredir» (Προοδεύω), που βοηθά τις επωφελούμενες οικογένειες να βρουν εργασία και πίστωση, και έτσι να επιτύχουν αυτονομία. Με τόλμη ελευθέρωσα τους αδρανείς λογαριασμούς FGTS (ταμείο εγγύησης χρόνου υπηρεσίας) και επέσπευσα τις αναλήψεις του PIS-PASEP (πρόγραμμα κοινωνικής ενσωμάτωσης), ωφελώντας έτσι εκατομμύρια Βραζιλιάνους και εγχέοντας 60 δισ. ρεάλ (περίπου 15,6 δισ. ευρώ) στην οικονομία.
Υγεία και εκπαίδευση
Οι προϋπολογισμοί για την υγεία και την εκπαίδευση αυξήθηκαν. Ο εξορθολογισμός στη διαχείριση της υγειονομικής περίθαλψης έφερε περισσότερους πόρους για βασικές υπηρεσίες: 4 δισ. ρεάλ (περίπου 1 δισ. ευρώ) έχουν ανακατευθυνθεί για αγορά εξοπλισμού, άνοιγμα νέων μονάδων υγειονομικής περίθαλψης και πρόσληψη νέου προσωπικού. Το πρόγραμμα «Farmacia Popular» (χαμηλού κόστους φαρμακείο) δαπανούσε το 80% του προϋπολογισμού του σε διοικητικά έξοδα. Το νέο σύστημα κατανομής αύξησε κατά 100 εκατ. ρεάλ/έτος (γύρω στα 26 εκατ. ευρώ ανά έτος) τους πόρους για την αγορά βασικών φαρμάκων. Στον τομέα της παιδείας, οι μεταρρυθμίσεις στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση προσάρμοσαν το πρόγραμμα σπουδών λαμβάνοντας υπόψη τις ατομικές δεξιότητες των μαθητών και τη σημερινή πραγματικότητα στην αγορά εργασίας. Το ταμείο Χρηματοδότησης Φοιτητών (FIES) επανεκτιμήθηκε, προσφέροντας 75.000 νέες θέσεις και έχει γίνει πλέον βιώσιμο. Πάνω από 700 εκατ. ρεάλ (περίπου 182 εκατ. ευρώ) διατέθηκαν σε αυτό το Ταμείο, για την αποφυγή καθυστερήσεων στη μεταφορά πόρων. Με την εκτόξευση του Γεωστατικού Δορυφόρου, επιτεύχθηκε ένα αποφασιστικό βήμα στην καθολική πρόσβαση στο ευρυζωνικό Διαδίκτυο στη Βραζιλία.
Τα αποτελέσματα δείχνουν ότι η στρατηγική που προτάθηκε και που εφαρμόζεται από την κυβέρνηση είναι η σωστή. Εχουμε αφήσει πίσω μας την οικονομική κρίση και βρισκόμαστε και πάλι σε πορεία ανάπτυξης. Πεπεισμένος ότι δεν υπάρχει χρόνος για χάσιμο, θα προχωρήσω στην έγκριση του προγράμματος μεταρρυθμίσεων. Το επόμενο βήμα θα είναι η συνέχιση των μεταρρυθμίσεων, οι οποίες θα διασφαλίσουν τη φερεγγυότητα και την επιβίωση του συστήματος, πέραν της κατάργησης των προνομίων. Η απλούστευση του φορολογικού δικαίου, μια άλλη προτεραιότητα, θα αυξήσει την ανταγωνιστικότητα της εγχώριας παραγωγής μας. Με την απαραίτητη υποστήριξη του Εθνικού Κογκρέσου, των εργαζομένων και της επιχειρηματικής κοινότητας, επαναφέρουμε τη Βραζιλία στη σωστή πορεία.
* Ο Michel Temer είναι ο πρόεδρος της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Βραζιλίας.