Η αποτρόπαια δολοφονία της Μαλτέζας δημοσιογράφου Ντάφνι Καρουάνα Γκαλίζια στις 16 Οκτωβρίου αποτύπωσε με τον πιο τραγικό τρόπο τη σκληρή πραγματικότητα την οποία αντιμετωπίζουν ερευνητές-δημοσιογράφοι προκειμένου να αποκαλύψουν σκοτεινές δοσοληψίες που αφορούν ξέπλυμα «μαύρου» χρήματος και διαφθορά. Φαίνεται ότι χρειάζεται κουράγιο, αφοσίωση και επιμονή ώστε να καταφέρει κάποιος να φέρει στο φως αυτές τις πρακτικές και να τις αποκαλύψει στο ευρύ κοινό.
Ενα σκληρό μάθημα που εμείς –τα μέλη της Ερευνητικής Επιτροπής του Κοινοβουλίου– έχουμε μάθει από τη διερεύνηση της υπόθεσης των Panama Papers είναι ότι οι εγκληματίες που διακινούν τα δισεκατομμύριά τους σε όλα τα μήκη και πλάτη της Γης δεν κάνουν ποτέ πίσω. Δυστυχώς, μερικοί από αυτούς βάζουν μάλιστα την αξία της προστασίας του κρυμμένου πλούτου και της φήμης τους πάνω από την αξία της ανθρώπινης ζωής.
Είναι σχεδόν σοκαριστικό ότι κάποιες χώρες θα προτιμούσαν να συνεχίσουν τις επιχειρηματικές τους σχέσεις με ανθρώπους που ξεπλένουν «μαύρο» χρήμα, με φοροφυγάδες, με διεφθαρμένους πολιτικούς και εγκληματίες παρά να καταπολεμήσουν τις πρακτικές τους. Μερικές από τις χώρες αυτές διαθέτουν όλο το νομικό οπλοστάσιο που απαιτείται από τα διεθνή πρότυπα ή την ευρωπαϊκή νομοθεσία, αλλά πάντα με κάποιο τρόπο αποφεύγουν να συνδράμουν διεθνείς έρευνες. Σε κάποιες περιπτώσεις, υπάρχουν ακόμη και ενδείξεις διαφθοράς οι οποίες –λόγω πολιτικών πιέσεων– δεν ερευνώνται από την αστυνομία ούτε διώκονται.
Οι πρόσφατες αποκαλύψεις σχετικά με τα Panama Papers έκαναν απολύτως κατανοητό ότι η υπόθεση αυτή αποτελεί απλώς την κορυφή του παγόβουνου. Παρά τις συνεχείς προσπάθειες τα τελευταία χρόνια, υπάρχουν πάντα προς πώληση διαθέσιμες λύσεις σε μυστικούς και φορολογικούς παραδείσους. Ετσι ο επωφελούμενος ιδιοκτήτης μιας «εταιρείας-γραμματοκιβωτίου» ή ενός τραπεζικού λογαριασμού μπορεί να παραμείνει ανώνυμος και ο πλούτος του δεν ανιχνεύεται και, συνεπώς, δεν φορολογείται.
Είναι επίσης λυπηρό να βλέπουμε όλη αυτή τη μυστικότητα: Φορολογικοί παράδεισοι των Panama Papers αφαιρέθηκαν από τη λίστα του ΟOΣA που αφορά τις μη συνεργάσιμες φορολογικές διοικήσεις. Πλέον δεν θεωρούνται «υψηλού κινδύνου» χώρες που έχουν σχέση με ξέπλυμα χρήματος και χρηματοδότηση της τρομοκρατίας. Αυτό δεν συμβαίνει επειδή πλέον συμμορφώνονται με τα διεθνή πρότυπα που αφορούν την αντιμετώπιση του ξεπλύματος χρήματος και τη φορολογική διαφάνεια, αλλά επειδή υποσχέθηκαν ότι θα εφάρμοζαν κάποια στιγμή τους διεθνείς κανόνες. Οπως είναι φανερό, κάτι τέτοιο δεν ισχύει…
Ισως είστε ενήμεροι ότι περιμέναμε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να προτείνει δύο λίστες: Μία που αφορά τους φορολογικούς παραδείσους και μία που παρουσιάζει τις χώρες υψηλού κινδύνου όσον αφορά το ξέπλυμα χρήματος. Ο επίτροπος Οικονομικών Υποθέσεων, Φορολογίας και Τελωνείων, Πιερ Μοσκοβισί, παρουσίασε την πρώτη λίστα σχετικά με τους φορολογικούς παραδείσους την προηγούμενη εβδομάδα. Το Κοινοβούλιο ζήτησε από την επίτροπο Δικαιοσύνης Βέρα Γιούροβα, η οποία είναι υπεύθυνη για τη λίστα ενάντια στο ξέπλυμα χρήματος, να συνθέσει μια αναθεωρημένη λίστα, καλύτερη από την υπάρχουσα, η οποία είναι απλώς ένα αντίγραφο της αντίστοιχης λίστας της Ομάδας Εργασίας για την Οικονομική Δράση του ΟOΣA. Παρουσίασε μια μεθοδολογία για τη διαδικασία στοιχειοθέτησης και αναμένουμε τα πρώτα αποτελέσματα. Επιπλέον, μετά τη συμφωνία και για τις δύο λίστες, αναμένουμε να δούμε τις συνέπειες για τις χώρες που εμπλέκονται.
Την ίδια στιγμή, δεν μπορούμε να εφησυχάζουμε σχετικά με τα δικά μας κράτη-μέλη. Η έρευνα μας αποκάλυψε ότι το ίδιο μας το σπίτι απέχει πολύ από το να είναι σε τάξη. Γι’ αυτόν τον λόγο καλούμε την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να εξασφαλίσει ότι η ευρωπαϊκή νομοθεσία, και συγκεκριμένα η οδηγία της Ε.Ε. κατά του ξεπλύματος χρήματος (AMLD), της οποίας το Κοινοβούλιο είναι συννομοθέτης, όχι μόνο έχει ενσωματωθεί στο εθνικό δίκαιο κάθε χώρας, αλλά εφαρμόζεται όπως πρέπει.
Προσδοκίες και ελπίδες
Προσβλέπουμε στην ολοκλήρωση των διαπραγματεύσεων με το Συμβούλιο σχετικά με τις βελτιώσεις της (AMLD) και ελπίζουμε ότι τα κράτη-μέλη θα συμμορφωθούν με τα αιτήματα του Κοινοβουλίου για περισσότερη διαφάνεια σχετικά με τους επωφελούμενους δικαιούχους εταιρειών και λογαριασμών, ώστε να κλείσουν τα νομοθετικά κενά και να υπάρξει αποτελεσματικότερη εφαρμογή του νόμου.
* Πρόεδρος της Ερευνητικής Επιτροπής του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για το Ξέπλυμα Χρήματος, τη Φοροδιαφυγή και τη Φοροαποφυγή.k