Ολλανδία, Γαλλία, Γερμανία, Αυστρία, Τσεχία… η προηγούμενη χρονιά σημαδεύτηκε από πολύ διαφορετικές εκλογικές διαδικασίες που όμως είχαν έναν κοινό παρονομαστή: την καθαρή ώθηση των λαïκιστικών κομμάτων που ενίοτε φλέρταραν με το ένα η το άλλο άκρο της πολιτικής σκακιέρας, εκθειάζοντας την απόρριψη του άλλου, την εθνική αναδίπλωση και την εγκατάλειψη του ευρωπαϊκού σχεδίου. Σε ορισμένες περιπτώσεις, μια μορφή αντίδρασης απέτρεψε την άφιξη στην εξουσία αυτών των τάσεων, σε άλλες δεν είναι τόσο σίγουρο…Κάνουμε λάθος αν πιστεύουμε ότι έχουμε διαφύγει τον κίνδυνο. Αντιθέτως, πρέπει να επαγρυπνούμε αν θέλουμε να αποφύγουμε να τεθούν σε αμφισβήτηση ορισμένες θεμελιώδεις αξίες των δημοκρατιών μας, εκείνες που στήριξαν τη δομή της Ευρωπαïκής Ενωσης.
Εντούτοις, οι αξίες αυτές όχι μόνον ισχυροποιούν τη δέσμευσή μας ως μέλους της Ευρωπαϊκής Ενωσης, αλλά αποτελούν επίσης το επισφράγισμα της Ενωσης όπου στηρίζονται η ευρωπαϊκή αλληλεγγύη, η αξιοπιστία και το κοινό μας μέλλον. Δεν πρόκειται για ένα πολωνικό ή ουγγρικό ζήτημα. Στο Βέλγιο αλλά και σε όλα τα ευρωπαϊκά κράτη, οι κίνδυνοι υπάρχουν. Αναφέρομαι στη μεταναστευτική κρίση, ακόμη και στις τρομοκρατικές επιθέσεις που προκάλεσαν ένα αίσθημα ανασφάλειας τόσο σοβαρό, που κινδυνεύουμε να εγκρίνουμε μέτρα ικανά να αναιρέσουν τα επιτεύγματα της δημοκρατίας και του κράτους δικαίου.
Στους κόλπους της Ευρωπαϊκής Ενωσης, περισσότερο από ποτέ, πρέπει να προχωρήσουμε με αποφασιστικότητα στα θεμελιώδη ζητήματα της κοινωνίας μας: την άμυνα και την ασφάλεια, καθώς επίσης και την κοινή μεταναστευτική πολιτική που αναγνωρίζει την αρχή της από κοινού υπευθυνότητας και αλληλεγγύης. Πρέπει να εντατικοποιήσουμε την οικονομική και νομισματική ένωση, να καταβάλουμε προσπάθειες στον τομέα της τραπεζικής ένωσης και να ενισχύσουμε την οικονομική διακυβέρνηση. Τέλος, οι πολίτες μας περιμένουν από εμάς να καταφέρουμε επιτέλους να αναπτύξουμε μια πραγματικά κοινωνική Ευρώπη.
Σε αυτό το αιωνίως μεταβαλλόμενο πλαίσιο, απευθύνω έκκληση εδώ και δύο χρόνια για να λάβουμε επιτέλους μέτρα για την κατάσταση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Οταν ένα κράτος είναι υποψήφιο προς ένταξη, υπόκειται σε έναν λεπτομερή έλεγχο στον οικονομικό τομέα, αλλά και στον τομέα της τήρησης της καλής διακυβέρνησης και του κράτους δικαίου, τα οποία αποτελούν μέρος των Κριτηρίων της Κοπεγχάγης. Μετά την ένταξή τους, η οικονομική και δημοσιονομική κατάσταση των κρατών-μελών εξακολουθεί να υπόκειται σε τακτικό και προσεκτικό έλεγχο από την Επιτροπή, αλλά το ζήτημα του σεβασμού της δημοκρατίας, του κράτους δικαίου, των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των δικαιωμάτων των μειονοτήτων δεν θίγεται. Χαίρομαι για τη σημασία που έδωσε η Επιτροπή στο κράτος δικαίου στο πλαίσιο της στρατηγικής της στα Βαλκάνια, που δημοσιεύθηκε στις 6 Φεβρουαρίου 2017.
Τακτική ανασκόπηση
Για τον λόγο αυτό, πιστεύω ότι είναι απαραίτητο να εξετάζουμε, κάθε χρόνο, την κατάσταση των δικαιωμάτων του ανθρώπου και του κράτους δικαίου, τις αιτίες παρέκκλισης μόλις αυτές παρουσιαστούν, με τη μορφή μιας ανασκόπησης από ομοτίμους. Η τακτική ανασκόπηση θα μας επιτρέψει να τις εντοπίσουμε πολύ νωρίς και να προτείνουμε έγκαιρα τα διορθωτικά μέτρα.
Κάθε κράτος-μέλος θα μπορεί να υποβάλει ερωτήσεις και να διατυπώσει συστάσεις. Δεν έχουν ακόμη καθοριστεί οι πρακτικές λεπτομέρειες αυτού του μηχανισμού, αλλά μπορούν να γίνουν τα πρώτα βήματα, ένας νέος πολιτικός μηχανισμός, όπου όλα τα κράτη-μέλη θα τεθούν επί ίσοις όροις και με τον οποίο θα μπορούμε να αποφύγουμε να κλιμακωθεί η κατάσταση σε τέτοιο σημείο που θα πρέπει να ενεργοποιήσουμε το περίφημο άρθρο 7 των συνθηκών της Ευρωπαïκής Ενωσης, για το οποίο έγινε πρόσφατα πολύς λόγος λόγω των εξελίξεων σε ορισμένα κράτη-μέλη. Σήμερα, η εφαρμογή του συγκεκριμένου άρθρου μπορεί να οδηγήσει στην αποπομπή ενός κράτους-μέλους από τη στιγμή που διαπιστωθεί παραβίαση του κράτους δικαίου, αλλά η διαδικασία ενεργοποίησής του είναι χρονοβόρα.
Από τη μία, η δημιουργία του μηχανισμού αυτού επιβεβαιώνει τη θέλησή μας να είμαστε Ευρωπαίοι, από την άλλη, δε, είναι επίσης απαραίτητη η εφαρμογή του ώστε να διατηρήσουμε την αξιοπιστία μας και τη νομιμότητά μας απέναντι στη διεθνή σκηνή λόγω του ενεργού ρόλου που έχει η Ευρωπαïκή Ενωση στην υπεράσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Ενίσχυση αξιοπιστίας
Οι πολιτικές εξελίξεις στα κράτη μας έδειξαν ότι έχουμε ανάγκη, περισσότερο από ποτέ, να επιβεβαιώσουμε τη κοινή μας ταύτιση με τις οικουμενικές αξίες του κράτους δικαίου και του σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Με τη θέσπιση ενός διαλόγου στους κόλπους της Ενωσης για τα θεμελιώδη δικαιώματα, θα μπορούσαμε συγχρόνως να ενισχύσουμε την αξιοπιστία της στη διεθνή σκηνή. Η πρωτοβουλία αυτή χαίρει ήδη της υποστήριξης των μισών κρατών-μελών της Ενωσης και του Ευρωπαïκού Κοινοβουλίου. Επίσης το ευχάριστο είναι ότι η Επιτροπή ανακοίνωσε για φέτος μια πρωτοβουλία με θέμα το κράτος δικαίου. Από τη πλευρά του, το Βέλγιο θα συνεχίσει τις κινητοποιήσεις για να εντείνει την υποστήριξη των κρατών-μελών και να διατηρήσει τη δυναμική που δημιουργήθηκε με την έναρξη αυτής της πρότασης. Μπορεί επίσης να υπολογίζει στη προσωπική μου δέσμευση.
* Ο κ. Didier Reynders είναι αντιπρόεδρος της κυβέρνησης και υπουργός Εξωτερικών και Ευρωπαϊκών Υποθέσεων του Βελγίου.