Η Rabia Balkhi ήταν μια από τις πρώτες γυναίκες στην Περσία που έγραψαν ποίηση. Δολοφονήθηκε πριν από εκατοντάδες χρόνια από τον αδελφό της, που ήταν βασιλιάς, διότι ερωτεύτηκε έναν σκλάβο και τόλμησε να γράψει ποίηση σε μια πατριαρχική κοινωνία. Οι γυναίκες στο σημερινό Αφγανιστάν αντιμετωπίζουν την ίδια μορφή βίας, είτε λόγω των γραπτών τους (κυρίως της δημοσιογραφίας) είτε εξαιτίας των ερωτικών τους σχέσεων.
Το 2016, η Ανεξάρτητη Αρμοστεία του Αφγανιστάν για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα (AIHRC) ερεύνησε 5.575 περιπτώσεις βίαιων εγκλημάτων εις βάρος γυναικών, σημειώνοντας ότι οι περισσότερες από αυτές δεν καταγγέλλονται καν, λόγω πρακτικών βασισμένων στην παράδοση, αλλά και του στιγματισμού και του φόβου συνεπειών για τα θύματα. Εκθεση της UNAMA (Αποστολή Βοήθειας του ΟΗΕ στο Αφγανιστάν), που δημοσιοποιήθηκε το 2009, ανέφερε ότι οι γυναίκες στον δημόσιο βίο αντιμετωπίζουν απειλές, παρενοχλήσεις και επιθέσεις. Υπάρχουν και πιο ακραίες περιπτώσεις, στις οποίες κάποιες έχουν δολοφονηθεί διότι εργάζονταν σε θέσεις που δείχνουν ασέβεια στις παραδοσιακές πρακτικές ή θεωρούνται «αντιισλαμικές».
Σήμερα, σχεδόν 11 αιώνες μετά τη δολοφονία της Balkhi, οι κόρες του έθνους της έχουν δημιουργήσει έναν μη κερδοσκοπικό οργανισμό που αγωνίζεται για το δικαίωμά τους να γράφουν. Ονομάζεται «Ελεύθερες Γυναίκες Συγγραφείς».
Ενα από τα μέλη αυτού του συλλόγου είναι η Roya Saberzadeh, μια ζωγράφος και συγγραφέας που ζει στο Μαζάρ-ε-Σαρίφ. Αντίθετα με μια μεγάλη μερίδα Αφγανών γυναικών, αυτή δεν φοβάται να γελάσει· όμως το χαμόγελό της γρήγορα παγώνει όταν μιλάει για αυτά που βιώνουν οι γυναίκες στο Αφγανιστάν. «Η κατάσταση είναι άσχημη», σημειώνει. «Η βία αυξάνεται κάθε χρόνο». Παρ’ όλα αυτά παραμένει αισιόδοξη, διότι οι ίδιες αρχίζουν να αντιλαμβάνονται την κατάστασή τους. Θεωρεί ότι «όσο πιο πολλές γυναίκες έχουν γνώση των δικαιωμάτων τους, τόσο λιγότερη βία θα αντιμετωπίζουν», προσθέτοντας ότι ακόμα χρειάζεται πολλή δουλειά.
H οργάνωση «Ελεύθερες Γυναίκες Συγγραφείς», που ιδρύθηκε το 2013 από τις ακτιβίστριες Noorjahan Akbar και Batul Moradi, μαζί με μια συλλογικότητα συγγραφέων, φοιτητών και ακτιβιστών, προσπαθεί να βελτιώσει τις ζωές των γυναικών λέγοντας τις ιστορίες τους, με τα δικά τους λόγια. Το πρώτο βιβλίο που εξέδωσε, «Κόρες της Ράμπια», κυκλοφόρησε τον ίδιο χρόνο.
Η Akbar, η οποία συμπεριλήφθηκε στη λίστα του περιοδικού Forbes με τις 100 ισχυρότερες γυναίκες του κόσμου για το έργο της ως συνηγόρου, λέει ότι ήθελε να χρησιμοποιήσει αυτό το βιβλίο για να ευαισθητοποιήσει τις Αφγανές γυναίκες –που πολύ σπάνια έχουν πρόσβαση σε φεμινιστική λογοτεχνία– σχετικά με την ισότητα των φύλων, καθώς και τους άνδρες που ήθελαν να συμμετάσχουν σε αυτόν τον σκοπό. «Στους δρόμους της Καμπούλ, πολλά παιδιά πουλούσαν εξτρεμιστικά βιβλία που είχαν γραφτεί και είχαν εκδοθεί στο Πακιστάν για 30 αφγάνι (0,42 του αμερικανικού δολαρίου). Τα περισσότερα από αυτά τα βιβλία διέδιδαν τον μισογυνισμό υπό ένα θρησκευτικό πρόσχημα. Θέλαμε να παράσχουμε μια εναλλακτική», λέει η Akbar.
Με τις προσωπικές της οικονομίες, κατάφεραν να τυπώσουν 1.500 αντίτυπα του βιβλίου. «Ολα τα αντίτυπα διανεμήθηκαν μέσα σε ένα μήνα. Ατομα από έξι επαρχίες ήρθαν στην Καμπούλ και πήραν τα βιβλία πίσω στον τόπο διαμονής τους και στα σχολεία τους», θυμάται. Για να γίνει το περιεχόμενο του βιβλίου προσβάσιμο σε όλους, αποφάσισαν τότε να το δημοσιεύσουν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και σε μία ιστοσελίδα. «Ο κόσμος έδειξε πολύ ενδιαφέρον και γυναίκες άρχισαν να μας στέλνουν τα δικά τους γραπτά», λέει η Akbar. Πλέον έχουν εκδοθεί ποιήματα, απομνημονεύματα και άρθρα από περισσότερες από 140 γυναίκες και άνδρες που στηρίζουν αυτόν τον σκοπό, εκατοντάδες από τα οποία έχουν μεταφραστεί στα αγγλικά, χάρη στο έργο 15 εθελοντών που ζουν στην Καμπούλ, στο Μαζάρ-ε-Σαρίφ και στην Ουάσιγκτον.
Τις δύο τελευταίες δεκαετίες, διεθνείς ΜΚΟ και ιδρύματα έχουν προσπαθήσει να ενθαρρύνουν το κίνημα για τα δικαιώματα των γυναικών στη χώρα, με πρωτοβουλίες που συχνά χρηματοδοτούνται από την αφγανική κυβέρνηση, όμως τα αποτελέσματα αυτών των προσπαθειών παραμένουν ανεπαίσθητα. Για να χειραφετηθούν οι Αφγανές γυναίκες, η αλλαγή πρέπει να προέλθει από τις ίδιες, πιστεύει η Akbar. «Ηταν πολύ σημαντικό για μένα να δουλεύω ανεξάρτητα και να μη δέχομαι καμία οικονομική βοήθεια από κυβερνήσεις ή ξένες πρεσβείες, διότι πάντα ήθελα εμείς, οι γυναίκες του Αφγανιστάν, να εκτιμήσουμε τις προτεραιότητές μας», λέει, προσθέτοντας ότι αν οι Αφγανές γυναίκες δεν αρχίσουν να θεωρούν τους εαυτούς τους ανεξάρτητους ανθρώπους με βασικά δικαιώματα, τότε η αλλαγή της νοοτροπίας και η ισότητα των φύλων θα έρθουν πολύ δύσκολα.
Τον Σεπτέμβριο του 2017, ο σύλλογος εξέδωσε το δεύτερο βιβλίο του, έναν μικρό οδηγό για τις γυναίκες που αντιμετωπίζουν βία λόγω του φύλου τους και ο οποίος παρέχει πρακτικές συμβουλές για την αναζήτηση νομικής βοήθειας, για τη δημιουργία δικτύων υποστήριξης και για την προστασία της ψυχικής τους υγείας. Εχει τον τίτλο «Δεν είσαι μόνη» (You Are Not Alone) και είναι διαθέσιμο στα περσικά, στη διάλεκτο pashtu και στα αγγλικά. Τα κέρδη από τις πωλήσεις επιτρέπουν στον μη κερδοσκοπικό οργανισμό να χρηματοδοτήσει υποτροφίες ανώτατης εκπαίδευσης για νεαρές γυναίκες από το Αφγανιστάν, αλλά και να συνεχίσει να εκδίδει βιβλία που ευαισθητοποιούν τον κόσμο σχετικά με τα βασικά δικαιώματα των γυναικών.