Της άρεσε πάντα η Σωτηρία Μπέλλου και ήταν τυχερή η Εφη Σταμούλη που πρόλαβε να την ακούσει από κοντά λίγο μετά τη μεταπολίτευση. «Δεν μπορούσα να φανταστώ τότε τη θυελλώδη ζωή της. Ηταν σαν να έζησε δέκα ζωές σε μία».
Είναι η τρίτη σεζόν που ερμηνεύει τη ρεμπέτισσα στο σανίδι. Στο ΚΘΒΕ, όπου ανέβηκε το έργο της Σοφίας Αδαμίδου «Σωτηρία με λένε», σε σκηνοθεσία της Χριστίνας Χατζηβασιλείου, και τώρα στην Αθήνα, στο Θέατρο του Νέου Κόσμου, σε μια συνεργασία των δύο θεατρικών οργανισμών. «Δύσκολος άνθρωπος. Μου το είπε και ο γιατρός της στο νοσοκομείο “Σωτηρία” όταν πήγαμε για κάποιο αρχειακό υλικό. “Ελπίζω να μην τη βγάλετε αγία, γιατί δεν ήταν”, με συμβούλευσε. Οταν ήρθε στην πρεμιέρα μου είπε: “Ηταν ακριβώς έτσι”».
Πλήρωσε τις επιλογές της με τη μοναξιά, λέει για την ηρωίδα της. «Ηταν ασυμβίβαστη και αντισυμβατική προσωπικότητα. Πήρε πολλά ρίσκα και τα έκανε όλα με πάθος. Με πάθος ερωτεύθηκε, πάθος είχε με τα ζάρια, δεν τραγούδησε ποτέ κάτι που δεν της άρεσε. Οι άνθρωποι που ζουν στο πολύ φως ή στο πολύ σκοτάδι έχουν κρυφές πλευρές. Ο δικός της κρυφός καημός ήταν ότι δεν έκανε παιδί. Εντυπωσιάστηκα ότι προερχόταν από μια εύπορη για την εποχή οικογένεια της Χαλκίδας. Ο πατέρας της είχε μπακάλικο εκείνη την εποχή».
Αίσθηση ελευθερίας
Ζωηρή και ατίθαση, η Σωτηρία παντρεύτηκε, έμεινε έγκυος και απέβαλε τους πρώτους μήνες ύστερα από το ξυλοφόρτωμα του συζύγου της. Του έριξε βιτριόλι, φυλακίστηκε γι’ αυτό και στα 19 της το 1940, όταν αποφυλακίστηκε, έπειτα από έναν καβγά με τον πατέρα της, μπήκε σε ένα τρένο που μετέφερε φαντάρους και ήρθε στην Αθήνα. Ηταν μία μόλις ημέρα από την κήρυξη του Ελληνοϊταλικού Πολέμου. «Αναρωτιόμουν τι άνθρωπος θα αποφάσιζε κάτι ανάλογο; Εκείνη έζησε με τόσο πάθος και τόση αίσθηση ελευθερίας!».
Η δυνατή στιγμή της παράστασης είναι η αγαπημένη της. «Οταν ανεβαίνει στο νοσοκομειακό κρεβάτι και προσπαθώντας να μιλήσει για το πάλκο και τις λουλουδούδες (δεν ήθελε να της πετούν λουλούδια στα κέντρα), αρπάζει τον ορό και τον κάνει μικρόφωνο». Είναι το τελευταίο βράδυ πριν υποβληθεί στην εγχείρηση που είχε ως αποτέλεσμα να χάσει τη φωνή της.
Από τις πιο γερές δυνάμεις του θεάτρου μας που το ευρύ κοινό δεν γνωρίζει, καθώς διάλεξε τη Θεσσαλονίκη για έδρα της, η Εφη Σταμούλη ήρθε την περασμένη άνοιξη στην Αθήνα με τη «Γρανάδα» του Γ. Καλαβριανού και τώρα με το «Σωτηρία με λένε». «Δεν ξέρω αν θα είναι μικρό ή μεγαλύτερο το διάλειμμα, αλλά το χαίρομαι».
Αβεβαιότητα
Ηθοποιός και καθηγήτρια, διδάσκει υποκριτική στο Τμήμα Θεάτρου του ΑΠΘ και λέει πως «από τότε που άρχισα να διδάσκω νομίζω ότι έγινα και καλύτερη ηθοποιός. Ενα λάθος που κάνουν οι νέοι είναι ότι βιάζονται να ενθουσιαστούν και να απορρίψουν. Ολοι το κάναμε».
Οι διαφορές στο θέατρο σήμερα από τότε που πήγαινε στη σχολή του ΚΘΒΕ, αλλά και όταν τέλος της δεκαετίας του ’70 ακολούθησε με άλλους ομότεχνούς της τον Νικηφόρο Παπανδρέου στην ίδρυση της Πειραματικής Σκηνής της Τέχνης, είναι, όπως λέει, πολλές. Αβεβαιότητα υπήρχε και τότε, αλλά «τώρα βγαίνουν εκατοντάδες νέοι κάθε χρόνο από τις σχολές με μια απελπισία μπροστά στην ανύπαρκτη προοπτική». Πάντα ήταν υπέρ των πολλών σκηνών, «αλλά πηγαίνοντας στην άλλη άκρη καταντάει λίγο νοσηρό. Τα παιδιά γνωρίζουν ότι δεν μπορούν να βιοποριστούν από το επάγγελμά τους. Μια άλλη διαφορά σήμερα είναι η τάση: φοβόμαστε πια το συναίσθημα στο θέατρο. Πρέπει να τολμάμε, να ρισκάρουμε, να αποδομούμε, αλλά όχι αυτό να γίνεται μόδα. Θεωρούμε πως αν κάτι είναι κανονικό δεν μπορεί να είναι πρωτοποριακό».
Η Πειραματική Σκηνή της Τέχνης πέρασε πολλά από τη στιγμή που χάθηκε το θέατρο «Αμαλία» και κόπηκαν οι επιχορηγήσεις. Ομως στη Θεσσαλονίκη «υπάρχει μια θεατρική άνθηση. Ο Γιάννης Αναστασάκης και η Μαρία Τζιμά άλλαξαν τη φυσιογνωμία του θεάτρου ΚΘΒΕ, ενώ το θέατρο “Τ” (Ταφ) αποτελεί πυρήνα συγκέντρωσης νέων δυνάμεων. Επειτα από μια περίεργη φάση εσωστρέφειας και σκοταδισμού που πέρασε η πόλη, ξαναζούμε την εξωστρέφεια. Η κρίση έφερε πληθωρισμό στο θέατρο, αλλά και συνέργειες». Ομως επισημαίνει πως κάποτε τα σχήματα επιχορηγούνταν για μια πολιτική ρεπερτορίου χρόνων, τα τελευταία δύο χρόνια για ένα έργο. Επιπλέον, βιώνουμε την παντοδυναμία των παραγωγών. «Ακούγαμε πως τις διανομές στην Αμερική τις κάνουν οι παραγωγοί και όχι οι σκηνοθέτες και μας φαινόταν μακρινό. Πού να ξέραμε…».