O Αντονι Γκόρμλεϊ, ο καταξιωμένος Αγγλος γλύπτης, ο καλλιτέχνης που τα τελευταία 40 χρόνια τα έργα του παρουσιάζονται στις μεγαλύτερες γκαλερί και σε δημόσιους χώρους ανά τον κόσμο, εκείνος που παράλληλα με τη δουλειά του σπούδασε αρχαιολογία, ανθρωπολογία και ιστορία της τέχνης, ήρθε στη συνέντευξη Τύπου που έγινε στη Μύκονο φορώντας ένα λευκό T-shirt, σαν να πρόλαβε τρέχοντας το τελευταίο καραβάκι από τη Δήλο. Ευθυτενής και ορμητικός στα σχεδόν 70 του χρόνια, αναψοκοκκινισμένος από τον ήλιο, γελαστός, ένας άνθρωπος που έχει υποκύψει πλήρως στη γοητεία του νησιού. Ο πλάνης βράχος της μυθολογίας που σταθεροποιήθηκε στην καρδιά του Αιγαίου ώστε να γίνει η γενέτειρα του Απόλλωνα, είναι για εκείνον, όπως είπε, «το ιδανικό πλαίσιο για να τοποθετήσω τα έργα μου, αυτό που μια φορά μόνον σου δίνεται στη ζωή».
Oι νέοι «κάτοικοι» της Δήλου είναι οι άνθρωποι από σίδερο του διεθνώς καταξιωμένου Αγγλου καλλιτέχνη Αντονι Γκόρμλεϊ.
Οι 29 γλυπτές ανθρώπινες μορφές από σίδηρο (ανάμεσά τους 5 νέα έργα, αναθέσεις του ΝΕΟΝ στον καλλιτέχνη) που έχουν εγκατασταθεί στον αρχαιολογικό χώρο της Δήλου συνθέτουν την εικαστική έκθεση SIGHT. Και δίνουν την ευκαιρία στους επισκέπτες «όχι μόνον να έρθουν σε επαφή με το έργο του Γκόρμλεϊ, αλλά να αποκτήσουν μια άλλη “θέαση” του χώρου και της ανθρώπινης ιστορίας μέσω ενός δημιουργικού διαλόγου των ιδεών με τη σύγχρονη τέχνη», εξήγησε η Ελίνα Κουντούρη, διευθύντρια του ΝΕΟΝ και συν-επιμελήτρια της έκθεσης.
Reflect, 2017. Δύο συνδεδεμένες μορφές κοντά στην «οικία του Διονύσου».
Δεν ήταν μόνον δική μας εντύπωση ότι η Δήλος είχε κατακτήσει όσους εργάστηκαν –και ήταν πάρα πολλοί και για μεγάλο χρονικό διάστημα– για τη συγκεκριμένη έκθεση. Ως προϊόν σύμπραξης της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων και του Οργανισμού ΝΕΟΝ, το εγχείρημα υπήρξε πρωτοποριακό και περίπλοκο στην υλοποίησή του. Χρειάστηκαν ειδικές εγκαταστάσεις για την τοποθέτηση και στήριξη των γλυπτών μέσα στον χώρο, έτσι ώστε «να μην “πληγωθεί” ούτε ένα πετραδάκι της Δήλου», σχολίασε ο Δημήτρης Αθανασούλης, διευθυντής της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων. Τα έργα, κάποια σε μνημειακές διαστάσεις συνεπώς τεράστιου βάρους, μεταφέρθηκαν εδώ με ελικόπτερο. Αρχιτέκτονες, αρχαιολόγοι, τεχνικοί, ο καλλιτέχνης και η ομάδα του έζησαν το νησί, και μελέτησαν με ποιο τρόπο αυτοί οι νέοι «κάτοικοι» θα εγκατασταθούν στον σπάνιο τόπο. Οταν φύγουν, στο τέλος του Οκτωβρίου, κανένα σημάδι της παρουσίας τους δεν θα μείνει πίσω.
Shift II, 2000. Στην αίθουσα του αρχαιολογικού μουσείου Δήλου.
Οχι νέο μουσείο, αλλά μουσειακά κελύφη
Ανάμεσα στα πόδια των επισκεπτών ξαπλώνει ένας από τους σιδερένιους ανθρώπους του Γκόρμλεϊ. «Μπρούμυτα στο δάπεδο, με το σώμα πάνω στη γη ενώ όλα τα αγάλματα γύρω του στέκουν κατακόρυφα», είπε ο καλλιτέχνης εξηγώντας την επιλογή του. Το πολύ ταπεινό αρχαιολογικό μουσείο της Δήλου, που χτίστηκε το 1904 με έξοδα της Εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας και έκτοτε υπέστη μεγάλες αλλά ατυχείς αλλαγές στην εξωτερική μορφή του κτιρίου, ακόμη και αυτό θαύμασε ο καλλιτέχνης. Για την «αθωότητα και την αξιοπρέπειά του», για τον απλό και απέριττο τρόπο που προβάλλει τα εκθέματα, το λιγοστό φως, τον καθαρό αέρα που «επιτρέπει να “ακουστεί” η σιωπή των σπασμένων αγαλμάτων».
Η Ελληνίδα επιμελήτρια της έκθεσης, Ελίνα Κουντούρη, με τον καλλιτέχνη.
Ενα από τα μεγαλύτερα πλεονεκτήματα της έκθεσης SIGHT είναι ο τρόπος με τον οποίο αφομοιώνεται στον χώρο χωρίς να επιβάλλει την παρουσία της. Αποτελεί μια ευγενική πρόσκληση στο βλέμμα του επισκέπτη, ένα «φυσικό πείραμα» κατά τον γλύπτη, που πραγματώνεται με την αλληλεπίδραση περιβάλλοντος, δημιουργού και θεατή. Το ίδιο πνεύμα διέπει την αντίληψη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων για το νησί, έναν από τους σημαντικότερους αρχαιολογικούς τόπους της χώρας. Με προϋπολογισμό 4.520.000 ευρώ μέσω ΕΣΠΑ σε φάκελο ήδη κατατεθειμένο στο ΚΑΣ, προτείνεται η αναστήλωση του ναού του Απόλλωνα, εμβληματικό τοπόσημο του νησιού, η αναβάθμιση μεγάλου τμήματος των συνοικιών και η ανακαίνιση του μουσείου. «Αλλά όχι μια ριζική ανακαίνιση», σχολιάζει ο έφορος Δημήτρης Αθανασούλης, «επειδή θεωρούμε ότι μακροπρόθεσμα αυτό το μουσείο δεν έχει θέση στο νησί. Πρέπει κανείς να αναζητήσει νέους τρόπους για να διαμορφώσει μουσειακά κελύφη σε ένα περιβάλλον που παραμένει αλώβητο από την ανθρώπινη παρουσία. Τέτοια που δεν θα ανταγωνίζονται τα αρχαία κτίρια. Εχουμε παρουσιάσει ήδη στο ΚΑΣ ένα πλαίσιο αρχών για τον τρόπο που αντιμετωπίζουμε συνολικά τη Δήλο. Θέλουμε μουσείο και αρχαιολογικός χώρος να συμφύρονται. Ξέρουμε ότι είναι δύσκολο, αλλά το βρήκαν ενδιαφέρον».