Mπιτς μπαρ χωρίς άδεια, που λειτουργούν με ρυπογόνους γεννήτριες πετρελαίου και σέξι σερβιτόρες, οι οποίες χαμογελώντας αδειάζουν τα υπολείμματα των ποτηριών μπροστά στη θάλασσα. Αυθαίρετες καντίνες, πρόχειρα στημένες πάνω σε τσιμεντόλιθους, εκατοντάδες ξαπλώστρες στριμωγμένες στην άμμο, ξενοδοχεία δίχως στεγανοποιημένους βόθρους και ελεύθεροι κατασκηνωτές που αντιλαμβάνονται την αμμουδιά ως τουαλέτα. Εικόνες από την, εκπληκτικής ομορφιάς, Χαλκιδική που σου μαυρίζουν την ψυχή και αποτελούν καθρέφτη ενός κράτους που, επειδή δεν ξέρει πώς να διαχειριστεί τον εθνικό του πλούτο, τον καταστρέφει μέρα με τη μέρα.
Δυστυχώς, ο λαϊκισμός απέτρεψε μια ουσιαστική συζήτηση για την αξιοποίηση των ακτών, με αφορμή το επίμαχο νομοσχέδιο του υπουργείου Οικονομικών για τον αιγιαλό. Τα προβλήματα θεριεύουν και οι εμπνευσμένες λύσεις απουσιάζουν. Σε μια χώρα με περισσότερα από 15.000 χιλιόμετρα ακτογραμμής, είναι καταστροφική μια συνολική αντιμετώπιση. Οφείλουμε να διαχειριστούμε διαφορετικά τις αχανείς παραλίες της Ρόδου με τους 1.000.000 επισκέπτες από ό,τι τους δαντελωτούς κολπίσκους των Κυκλάδων. Οπως υποστηρίζει ο ΣΕΤΕ και η WWF, επείγει η συγκρότηση ενός χωροταξικού σχεδίου που θα καθορίζει τη χρήση γης και θα περιέχει «προστατευτικές αρχές» για το περιβάλλον. Είναι πλέον σαφές ότι η διατήρηση της μοναδικότητας των ελληνικών παραλιών εξαρτάται από τη στρατηγική για έναν αειφόρο τουρισμό. Φυσικά, αποφασιστική συνισταμένη αποτελούν και οι πολίτες – τι νόημα έχει να ζεις στην προικισμένη Ελλάδα όταν νιώθεις αποκομμένος από τον φυσικό της πλούτο;
Φέτος, οι ελληνικές ακτές βραβεύτηκαν με 408 γαλάζιες σημαίες, αποδεικνύοντας ότι η ανθρώπινη παρέμβαση δεν ζημιώνει πάντα το περιβάλλον – αρκεί να γίνεται σε προκαθορισμένο πλαίσιο και να ελέγχεται τακτικά. Κακά τα ψέματα, η ασυνειδησία, από όπου κι αν προέρχεται, μπορεί να μετατρέψει έναν παραθαλάσσιο παράδεισο σε «καταραμένο» τόπο.
Ανδρέας Α. Ανδρεάδης: «Χρειάζονται επενδύσεις σε 200 χλμ. ακτών»
Από τη μελέτη του ΣΕΤΕ «Οδικός Χάρτης 2021» προκύπτει ότι ο ελληνικός τουρισμός, για να πετύχει τους στόχους των 24 εκατομμυρίων διεθνών αφίξεων, της αύξησης κατά 9 μονάδων του ΑΕΠ και της δημιουργίας 300.000 νέων θέσεων εργασίας, χρειάζεται τουριστικές επενδύσεις 150.000 κλινών στις κατηγορίες των 4 και 5 αστέρων την επόμενη επταετία, με παράλληλη αναβάθμιση και επαναλειτουργία 100.000 υφισταμένων. Πολλές είναι αναγκαίο να πραγματοποιηθούν στο θαλάσσιο μέτωπο, ώστε να αντεπεξέλθουν στον μεσογειακό και τον διεθνή ανταγωνισμό. Σύμφωνα με τα δικά μας στοιχεία, γι’ αυτές τις επενδύσεις δεν απαιτείται να γίνει χρήση σε περισσότερα από 200 χλμ. ακτογραμμής στο σύνολο των 16.000 χλμ.
Ωστόσο, για να συνεχίσουν οι παραλίες μας να αναδεικνύουν την ομορφιά της Ελλάδας, να διατηρήσουν τον κοινόχρηστο χαρακτήρα τους και να προσφέρουν μοναδικές εμπειρίες στους επισκέπτες και τους πολίτες, πρέπει να ολοκληρωθούν τα ακόλουθα: η αναλυτική χαρτογράφηση των ακτών, να συμφωνηθεί η ορθή κατανομή, να διαχωριστούν οι χρήσεις σε κάθε παραλία ώστε να μπει μια τάξη, να σταματήσει η ανομία και η καταπάτηση από επιχειρήσεις και πολίτες, να δημιουργηθούν και να εφαρμοστούν πρότυπα υψηλής αισθητικής και ποιότητας ελαφρών ξύλινων κατασκευών εντός της ακτής, οι οποίες να απαλλοτριώνονται υπέρ του Δημοσίου και να μισθώνονται στους επενδυτές. Τέλος, πρέπει να κατεδαφιστεί οποιαδήποτε κατασκευή δεν συνάδει με την παραπάνω ποιοτική και περιβαλλοντική ανάπτυξη.
Μάγια Τσόκλη: «Οχι στις παραλίες-εργοστάσια, ναι στις επεμβάσεις με μέτρο»
Στην Ελλάδα του σήμερα -κρίνοντας και από την πρόταση νόμου περί αιγιαλού- οι παραλίες που θέλουμε είναι συνεπέστατες με τον τουρισμό που δείχνουμε να κυνηγάμε: έναν τουρισμό μαζικό και ποσοτικό, που έρχεται σε πλήρη αντίθεση με την αίσθηση του μέτρου που επιζητά ο ποιοτικός επισκέπτης του σήμερα! Είναι περίεργο το πώς, γνώστες πλέον των τραγικών ατοπημάτων άλλων μεσογειακών χωρών, εξακολουθούμε να επενδύουμε στρατηγικά τις προσδοκίες μας σε παραλίες-εργοστάσια!
Αν κάποιος κάνει μια γρήγορη αναζήτηση στο Διαδίκτυο, στο «most beautiful beaches of the world», θα διαπιστώσει ότι το κύριο χαρακτηριστικό των παραλιών που μας κάνουν να ονειρευόμαστε είναι παρθένες. Οι μοναδικές ανθρώπινες επεμβάσεις που όχι μόνο συγχωρούνται, αλλά δείχνουν να αναδεικνύουν και το τοπίο, είναι οι οικολογικές, προσωρινές κατασκευές, στο πρότυπο που βλέπουμε στην Καραϊβική. Σε πολύ γενικές γραμμές, θα έλεγα λοιπόν ότι θέλουμε ελάχιστες οπτικές οχλήσεις, προσωρινές εγκαταστάσεις, ελεύθερη πρόσβαση για όλους, εποχική και μικρή ποσοστιαία ιδιωτική εκμετάλλευση υψηλής αισθητικής, σεβασμό προς το περιβάλλον και φυσικά σκεπτόμενους και υπεύθυνους πολίτες!
Νίκος Κατσικερος: «Η ατελείωτη γραφειοκρατία έχει οδηγήσει στην αυθαιρεσία»
Οι παραλιακές ζώνες αφενός έχουν δημόσιο χαρακτήρα και άρα πρέπει να προστατεύονται, αφετέρου αποτελούν σημαντικό πυλώνα οικονομικής ανάπτυξης. Ωστόσο, η παντελής εγκατάλειψη των ακτών στην τύχη τους και η απαγόρευση κάθε επέμβασης δεν καταλήγει τελικά υπέρ της προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος και της εξυπηρέτησης των αναγκών του κοινωνικού συνόλου, αλλά στην υποβάθμιση και την επικράτηση της αυθαιρεσίας. Η ισχύουσα ατελείωτη γραφειοκρατία, που επιβάλλει την ανάγκη γνωμοδότησης από είκοσι και πλέον υπηρεσίες για την πιο απλή επέμβαση, έχει δημιουργήσει μια κατάσταση όπου οι ελκυστικές για το κοινό παραθαλάσσιες εγκαταστάσεις αναψυχής να είναι κατά κανόνα αυθαίρετες.
Επίσης, ο καθορισμός ζώνης παραλίας μπροστά από μια μεγάλη τουριστική μονάδα που θα καταλήξει στη δημιουργία ενός κακοσυντηρημένου παραλιακού δρόμου που θα βρίθει από μηχανάκια σίγουρα δεν βοηθά την τουριστική ανάπτυξη ούτε βελτιώνει την καθημερινότητα των πολιτών. Αντιθέτως, θα μπορούσε εκ του νόμου να επιβάλλεται η πρόβλεψη κάθετων δρόμων πρόσβασης, ήπιας κυκλοφορίας, προς την ακτή, σε συγκεκριμένες αποστάσεις, ώστε να εξυπηρετείται το κοινό. Ως εκ τούτου, το ζητούμενο είναι μέτρο σε όλα. Θεσμικό πλαίσιο που να προστατεύει τους αιγιαλούς αλλά και να δίνει τη δυνατότητα με σωστές επιλογές και τήρηση των περιβαλλοντικών κανονισμών να πραγματοποιούνται σε σύντομο χρονικό διάστημα οι απαραίτητες επεμβάσεις, ώστε να ικανοποιούνται ταυτόχρονα οι στόχοι της ανάπτυξης και της προστασίας.
Θωμάς Δοξιάδης: «Υπάρχουν σοφά παραδείγματα κατασκευών σε ακτές»
Πέρα από την κοινωνική και οικονομική διάσταση, εξίσου σημαντική είναι και η αισθητική διάσταση των ακτών. Από αισθητικής άποψης ακτή δεν είναι μόνο ο αιγιαλός, αλλά ό,τι φαίνεται σε πρώτο πλάνο μέσα στη θάλασσα. Ολη η ζώνη αυτή είναι κρίσιμη για την εικόνα της χώρας. Η Ελλάδα έχει την τύχη να χαρακτηρίζεται από πολλές και πανέμορφες ακτές. Αλλες χώρες κάνουν τεράστιες επενδύσεις γι’ αυτό που εμείς διαθέτουμε δωρεάν. Αλλά προσοχή: αυτά τα «δώρα» που λάβαμε είναι πολλά αλλά ευαίσθητα. Η κλίμακα του ελληνικού τοπίου δεν είναι αυτή των αμερικανικών πεδιάδων. Είναι μικρή, ανθρώπινη κλίμακα, όπου το καθετί είναι ορατό, το καθετί μετράει.
Γι’ αυτό και το ξωκλήσι μπορεί να είναι κόσμημα, αλλά η οικοδομή στα μπετά κατάρα. Κατασκευές πρέπει να υπάρχουν στις ακρογιαλιές μας, πάντα για λόγους πραγματικού δημόσιου συμφέροντος. Ομως, αν δεν θέλουμε να είμαστε αυτοκαταστροφικοί, αυτές θα πρέπει να είναι ελάχιστες, ταιριαστές και να ακολουθούν ένα αυστηρό εθνικό σχέδιο χωρίς πελατειακά περιθώρια. Τέτοια παραδείγματα κατασκευών είναι τα «σύρματα» στην ακροθαλασσιά της Μήλου (σ.σ. τα μικρά σπήλαια που κλείστηκαν με πολύχρωμες ξύλινες πόρτες), τα οποία ακολουθούν απόλυτα τη μορφολογία του τοπίου, και πιο σύγχρονο, το ξενοδοχείο «Ναυσικά» στον Αστέρα Βουλιαγμένης.
Χρήστος Αναγνώστου: «Μόλις 1,4 cm ακτής για κάθε κάτοικο του Λεκανοπεδίου»
Η παράκτια ζώνη αποτελεί ένα πολύπλοκο σύστημα αβιοτικών και βιοτικών παραγόντων, που συνυπάρχουν και συνθέτουν τη χαρακτηριστική γεωποικιλότητα και βιοποικιλότητά της, το οποίο βρίσκεται σε κατάσταση εύθραυστης δυναμικής ισορροπίας. Η μεγέθυνση των ανθρωπογενών δραστηριοτήτων στις ακτές πιέζει το φυσικό σύστημα και αλλάζει τη λειτουργία του, με σοβαρές επιπτώσεις και για τον άνθρωπο.
Η παραλία, για να δημιουργηθεί, θέλει έναν τροφοδότη, κυρίως τα ποτάμια, που θα την προμηθεύει με φερτές ύλες, οι οποίες στη συνέχεια διευθετούνται από τον κυματισμό. Οι άνθρωποι, με παρεμβάσεις στα ποτάμια, ανακόπτουν τη μεταφορά των φυσικών υλικών προς την ακτή και έτσι συμβάλλουν στη διάβρωση των παραλιών. Προϋπόθεση για να διατηρήσουμε τις παραλίες μας αποτελεί η μετάβαση από τη νοοτροπία του «καθυποτάσσω» τη φύση προς την αντίληψη του «προσαρμόζομαι» στη λειτουργία της φύσης, ως μέρος αυτής.
Στο μέτωπο του λεκανοπεδίου της Αττικής, όπου έχει «στρατοπεδεύσει» ο μισός πληθυσμός της χώρας, με ένα μήκος ακτών από το Φάληρο μέχρι τη Βουλιαγμένη της τάξεως των 18 χιλιομέτρων, το 23% καταλαμβάνεται από μαρίνες και λιμενίσκους, το 38% είναι περιφραγμένο (Αστέρια Γλυφάδας, Αστέρας Βουλιαγμένης, αθλητικές εγκαταστάσεις, κλειστές «πλαζ»), 4% είναι τεχνητό μέτωπο από λιθόρριπτα και τσιμεντένιους τοίχους αντιστήριξης. Ενα 35% παραμένει ελεύθερο και προσβάσιμο στον πολίτη του Λεκανοπεδίου (1,4 εκατοστό του μέτρου στον καθένα).
Ηβη Νανοπούλου: «Η αναγέννηση της Φαληρικής Ακτής θα δώσει διεθνή ακτινοβολία στην Αθήνα»
Η Αθήνα δεν κατάφερε, δυστυχώς, στη νεότερη ιστορία της να αξιοποιήσει πολεοδομικά τη θάλασσα, ως δυναμικό στοιχείο ανάπτυξής της. Αντίθετα, στη Φαληρική Ακτή, οι Δήμοι Μοσχάτου και Καλλιθέας βρίσκονται επί δεκαετίες εγκλωβισμένοι, απομονωμένοι, πίσω από τη λεωφόρο ταχείας κυκλοφορίας, υπό την απειλή πλημμυρών. Η αναγέννηση της Φαληρικής Ακτής, με τη δημιουργία ενός μητροπολιτικού πάρκου 560 στρεμμάτων στοχεύει να επανασυνδέσει οργανικά, φυσικά και αισθητικά τον αστικό ιστό με τη θάλασσα. Εργαλεία: οι κύριοι άξονες των όμορων δήμων, οι οποίοι διεισδύουν στο πάρκο ως πεζόδρομοι και μετασχηματίζονται σε θαλάσσιες προβλήτες μήκους 100 μέτρων, ενώ παράλληλα η ίδια η θάλασσα εισχωρεί αντίστοιχα στο πάρκο, σε βάθος 120 μέτρων, δημιουργώντας τεχνητά γραμμικά κανάλια που προορίζονται να λειτουργήσουν ως κολυμβητικές δεξαμενές.
Οι πολίτες θα μπορούν πλέον απρόσκοπτα να φτάνουν στο νερό διασχίζοντας ένα πάρκο μεσογειακού τοπίου παραθαλάσσιου οικοσυστήματος, με 2.900 δέντρα και 350.000 θάμνους. Σημαντικές δραστηριότητες θα συνδέονται με τη θάλασσα και το νερό, καθώς ο χώρος προσφέρεται για περίπατο και ποδήλατο κατά μήκος της ακτής, για ψάρεμα και κολύμβηση, για δραστηριότητες πολιτισμού και εκπαίδευσης, αθλητισμού και άσκησης, αναψυχής και καλλιτεχνικής έκφρασης.
Το Πάρκο του Φαλήρου – από τον Κηφισό μέχρι την Εσπλανάδα – φιλοδοξεί να αποτελέσει μια αειφόρο παρέμβαση μητροπολιτικού χαρακτήρα που ολοκληρώνεται αφενός με το μεγάλο έργο πολιτισμού του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος (Εθνική Βιβλιοθήκη και Λυρική Σκηνή) και αφετέρου με το Διεθνές Συνεδριακό Κέντρο της πόλης στο Δέλτα. Το όραμα δεκαετιών γίνεται πραγματικότητα, καθώς δημιουργείται πλέον ένας σημαντικότατος πόλος πολιτισμού, τουρισμού, αναψυχής, δεμένος με την ιστορία και τη φυσιογνωμία της πόλης, αναδεικνύοντας την Αθήνα σε παραθαλάσσια ευρωπαϊκή μητρόπολη διεθνούς ακτινοβολίας.
Γιάννης Μαλεγκάνος: «Να προστατεύσουμε τη μοναδικότητα»
Συνεργάτης οικονομικών πολιτικών της WWF Ελλάς
Βασικά κριτήρια στην επιλογή διακοπών αποτελούν το φυσικό περιβάλλον και η μοναδικότητα του προορισμού. Επομένως, οφείλουμε να διατηρήσουμε τα ιδιαίτερα φυσικά χαρακτηριστικά των ελληνικών ακτών, ώστε να έχουμε παραλίες που να ανταποκρίνονται με αξιώσεις στις σύγχρονες τουριστικές απαιτήσεις. Αυτό δεν σημαίνει τον εκ προοιμίου αφορισμό των μεγάλων κατασκευών, αλλά επιτάσσει την εφαρμογή αυστηρών προδιαγραφών στις παράκτιες υποδομές ώστε αυτές να είναι χωροταξικά και λειτουργικά βιώσιμες.
Για παράδειγμα, ένα βιοκλιματικό κτίριο με φωτοβολταϊκά που διαχειρίζεται ορθά τα απόβλητά του είναι σαφέστατα προτιμότερο από κτιριακό συγκρότημα μέσα σε ένα πάρκο υψηλής οικολογικής αξίας, που λειτουργεί με ορυκτά καύσιμα.
Για να παραμείνουν οι παραλίες μας ελκυστικές στον τουρίστα του μέλλοντος που δεν αρκείται στο συμβατικό τρίπτυχο «ήλιος-θάλασσα-άμμος», θα πρέπει να παρέχουν θεματικές δραστηριότητες, όπως καταδυτικά πάρκα, δίχως ακαλαίσθητες τσιμεντοκατασκευές του παρελθόντος και περιττά μπαζώματα, στο πλαίσιο βεβαίως ενός ευρύτερου τουριστικού οράματος που θα συνάδει με την παγκόσμια τάση ταχύτατης ανάπτυξης του βιώσιμου τουρισμού.
Είναι βέβαιο πως τα φυσικά πλεονεκτήματα των παραλιών μας συνιστούν την θεμέλιο λίθο της αναγκαίας διατήρησης της μοναδικότητάς τους. Οφείλουμε να συνειδητοποιήσουμε ότι, χωρίς μοναδικότητα, δεν μπορεί να υπάρξει βιώσιμος τουρισμός.
Κώστας Γώγος: Οι παραλίες είναι δημόσιο αγαθό
Αναπληρωτής καθηγητής Νομικής ΑΠΘ
O αιγιαλός και η παραλία αποτελούν μια περιβαλλοντικά ευαίσθητη ζώνη, την οποία το δίκαιο προστατεύει κατά ειδικό τρόπο. Κυρίαρχο στοιχείο είναι η κοινή χρήση όλων, η ελεύθερη πρόσβαση του πληθυσμού στις ακτές και η ακώλυτη απόλαυση της παραλίας και της θάλασσας.
Μόνον κατ’ εξαίρεση επιτρέπεται η παραχώρηση ειδικών δικαιωμάτων σε ιδιώτες, υπό την αυστηρή προϋπόθεση ότι οι χρήσεις που εισάγονται εξυπηρετούν ή τουλάχιστον δεν αναιρούν τον κοινόχρηστο χαρακτήρα, δεν εμποδίζουν δηλαδή τους πολίτες να χαρούν το δημόσιο αγαθό.
Η προστασία αυτή, η οποία χορηγείται ήδη από τα άρθρα 24 και 5 παρ. 1 του συντάγματος, ολοκληρώνεται με την απαγόρευση της παράνομης δόμησης και κάθε είδους ανθρώπινης παρέμβασης που επιφέρει ανεπανόρθωτη αλλοίωση του φυσικού περιβάλλοντος (επιχωματώσεις κ.λπ.).
Τους στοιχειώδεις αυτούς κανόνες, οι οποίοι χαρακτηρίζουν οποιοδήποτε κράτος ευρωπαϊκού νομικού πολιτισμού, δεν μπορούμε να τους εγκαταλείψουμε με την επίκληση ταμειακών και αναπτυξιακών συμφερόντων, διότι αυτές οι προστατευτικές αρχές διασφαλίζουν βασικό στοιχείο του φυσικού πλούτου της χώρας και εν τέλει τη μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα της ελληνικής τουριστικής βιομηχανίας.
Νάντια Μασσαχού: Ανούσιο το δίλημμα «ξαπλώστρες ή αμμουδιά»
Αρχισυντάκτρια greekguide.com
Το δίλημμα ανάμεσα στο να απολαμβάνω ένα δροσερό κοκτέιλ, ξαπλωμένη σε μια χλιδάτη ξαπλώστρα της Μυκόνου, ή να διαβάζω ένα βιβλίο σε μια έρημη κυκλαδίτικη παραλία με τα πόδια μου βουτηγμένα στη θάλασσα είναι ανούσιο.
Εννοείται πως θέλω και τα δύο, ανάλογα με τη στιγμή. Δεν θέλω παραλίες-νομισματοκοπεία, ούτε επιχειρηματίες που βλέπουν σε αυτές μόνο ζεστό χρήμα. Ωστόσο δεν θέλω ούτε παραλίες απεριποίητες και παρατημένες, που σιχαίνεσαι να απλώσεις την πετσέτα σου. Θέλω παραλίες-απόλαυση, όπου όλοι θα έχουν πρόσβαση και όλοι θα τις σέβονται, είτε είναι επιχειρηματίες είτε χρήστες.
Θα θυμάμαι για πάντα πώς άστραψε το βλέμμα μου όταν αντίκρισα για πρώτη φορά την παραλία «Πικρή νερό» στην Ιο. Δεν το πίστευα ότι υπάρχει αυτός ο παράδεισος.
Παρότι δεν ήταν διαθέσιμη καμία προσφερόμενη υπηρεσία, ένιωθα πως η ανέγγιχτη ομορφιά του τοπίου μού προσφέρει τα πάντα. Επίσης, δεν πρόκειται να ξεχάσω πόσο ξενέρωσα σε μια αντίστοιχη κουκλίστικη παραλία στην Ιθάκη, όπου ο υποτιθέμενος επιχειρηματίας νοίκιαζε πανάκριβα ξαπλώστρες γεμάτες μπαλώματα και τρύπες.
Συνεπώς, μου αρέσουν και οι οργανωμένες παραλίες και οι παραδεισένιες ακτές. Αρκεί οι επιχειρηματίες των πρώτων να σέβονται το τοπίο και τον καταναλωτή, οι επισκέπτες των δεύτερων να προστατεύουν τη φυσική ομορφιά. Μια αντιαισθητική ξαπλώστρα είναι εξίσου αποκρουστική με μια γόπα στην άμμο.