Είκοσι τέσσερις ώρες πριν από την ανακοίνωση της παραίτησης του γενικού γραμματέα Δημοσίων Εσόδων Χάρη Θεοχάρη, στέλεχος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής έλεγε στην «Κ»: «Υπάρχουν κάποιες σταθερές στην οικονομική πολιτική. Η Γενική Γραμματεία Δημοσίων Εσόδων και το ΤΑΙΠΕΔ είναι έτσι σχεδιασμένα ώστε να μην επηρεάζονται από την πολιτική. Υπάρχει μια ανησυχία ότι αυτές οι δομές μπορεί να ξανακυλήσουν τώρα που ξεπερνούν τις παιδικές τους ασθένειες». Ηδη, ο υπουργός Οικονομικών Γιάννης Στουρνάρας είχε ενημερώσει τους εκπροσώπους της τρόικας για την προδιαγεγραμμένη τύχη του κ. Θεοχάρη και οι υπεύθυνοι επικοινωνίας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σχεδίαζαν τη ρηματική αντίδρασή της όταν θα ανακοινωνόταν επισήμως η «παραίτησή» του.
Δηλώσεις εν θερμώ από την Κομισιόν δεν γίνονται ποτέ και όταν οι γραφειοκράτες αποφασίσουν να πουν επισήμως οτιδήποτε, έχουν επιλέξει προηγουμένως προσεκτικά κάθε λέξη τους. Οταν η Κομισιόν λέει πως η παραίτηση Θεοχάρη είναι θέμα σοβαρής ανησυχίας, δεν ανησυχεί για το πώς θα εξασφαλίσει τον επιούσιον από τούδε και στο εξής ο «συμπαθής Χάρης». Την ενδιαφέρει η τύχη της ΓΓΔΕ, γι’ αυτό και προειδοποιεί ότι «θα συνεχίσει να παρακολουθεί στενά τη δέσμευση της κυβέρνησης για μια πιο αυτόνομη φορολογική διοίκηση». Η ενοχλητική καχυποψία που αναδύεται από την ανακοίνωση της Επιτροπής εξηγείται από το γεγονός ότι χρειάστηκαν δύο χρόνια ασφυκτικών πιέσεων στην Αθήνα για να εξοπλισθεί θεσμικά, να στελεχωθεί και να χρηματοδοτηθεί ένας φοροεισπρακτικός και ελεγκτικός μηχανισμός με σχετική αυτονομία, απαλλαγμένος από τον σφικτό εναγκαλισμό της πολιτικής ηγεσίας. Χρειάστηκαν επίσης τρεις νομοθετικές ρυθμίσεις. Κάθε μία ήταν προαπαιτούμενο για δόση και περιελάμβανε διατάξεις που η κυβέρνηση είχε «ξεχάσει» να περιλάβει στην προηγούμενη ρύθμιση, προκειμένου να θωρακισθεί η ανεξαρτησία της ΓΓΔΕ.
Από τον ιδρυτικό νόμο της ΓΓΔΕ, η τρόικα είχε εδραιωμένη πεποίθηση ότι η πολιτική ηγεσία δεν ήθελε να εκχωρήσει την αρμοδιότητα ελέγχου του φοροεισπρακτικού μηχανισμού. Γι’ αυτό, στην έκθεσή τους για τη φορολογική διοίκηση, αξιολογώντας το αρχικό θεσμικό πλαίσιο για τη σύσταση της Γραμματείας, στις αρχές του 2013 κατέληγαν στο συμπέρασμα: «Ο διαφαινόμενος κίνδυνος είναι ότι η φορολογική διοίκηση θα συνεχίσει να ακολουθεί μια πορεία βραδύτατων μεταρρυθμίσεων χωρίς να δίνεται τέλος ούτε στις πολιτικές επεμβάσεις ούτε στη διαφθορά». Η ΓΓΔΕ ήταν τότε ένα πουκάμισο αδειανό. Δεν είχε το ΣΔΟΕ, δηλαδή επί της ουσίας δεν είχε μηχανισμό να πραγματοποιεί ελέγχους. Επίσης, δεν είχε τη Γενική Γραμματεία Πληροφοριακών Συστημάτων (ΓΓΠΣ), δηλαδή τη βάση δεδομένων ώστε να κάνει αποτελεσματικούς ελέγχους. Τέλος, δεν της ενέκριναν πιστώσεις για να πληρώσει υπερωρίες στους ελεγκτές που θα έβγαιναν για νυχτερινούς ελέγχους. Για μερικούς μήνες, οι φοροφυγάδες δεν διέτρεχαν κανέναν απολύτως κίνδυνο μετά τη δύση του ηλίου. Η ΓΓΔΕ κινδύνευε να γίνει ανέκδοτο.
Υπό την πίεση της τρόικας πήρε μόλις φέτος ένα μέρος των ελεγκτών του ΣΔΟΕ, το οποίο όμως κράτησε τα πιο έμπειρα στελέχη του καθώς και τις λεγόμενες ειδικές υποθέσεις, δηλαδή τις έρευνες για τα «μεγάλα ψάρια» της λίστας Λαγκάρντ, της λίστας Λιχτενστάιν κ.λπ. Επίσης, πήρε τελικά και τη ΓΓΠΣ, αν και μέχρι την ύστατη ώρα η πολιτική ηγεσία προσπαθούσε να την καθυστερήσει προβάλλοντας διάφορα επιχειρήματα. Για παράδειγμα, υποστήριξε ακόμη κι ότι εγείρεται θέμα δημοκρατίας από την ανάθεση τόσων πολλών αρμοδιοτήτων σε ένα μόνο πρόσωπο.
Σημειώνεται ότι όταν στο παρασκήνιο των διαπραγματεύσεων με την τρόικα και στη σκιά των άλλων μεγάλων θεμάτων, όπως τα δημοσιονομικά μέτρα, το εργασιακό και το ασφαλιστικό, συνέβαιναν αυτά, ο κ. Θεοχάρης ήταν ακόμη ο «εκλεκτός» του Μεγάρου Μαξίμου. Επελέγη αντί του κ. Νίκου Καραβίτη, τον οποίο είχε προτείνει ο υπουργός Οικονομικών Γιάννης Στουρνάρας. Επίσης, είχε κερδίσει την εμπιστοσύνη της τρόικας, καθώς έδειχνε να διασφαλίζει την αυτονομία της ΓΓΔΕ, που ήταν ο κεντρικός στόχος. Κι όσο η Γραμματεία έπαιρνε τα χαρακτηριστικά που επιθυμούσε η τρόικα τόσο ο κ. Θεοχάρης έχανε τα ερείσματά του. Επιπλέον, η έκθεσή του στα μέσα ενημέρωσης διευκόλυνε το να ταυτιστεί εντέλει με τη φορολογική πολιτική, για τη διαμόρφωση της οποίας δεν ήταν υπεύθυνος. Αυτός όφειλε να την εφαρμόσει. Αφού ο νόμος προέβλεπε αυτοματοποιημένες κατασχέσεις ακόμη και για οφειλές μικροποσών, οι υπηρεσίες του ήταν υποχρεωμένες να τις κάνουν. Του καταλογίζουν ότι αυτά δεν πρέπει να λέγονται ή να γίνονται παραμονές εκλογών. Ωστόσο, αυτός ήταν ο στόχος σύστασης της αυτόνομής ΓΓΔΕ: να κάνει τη δουλειά της ανεξάρτητα από τον εκλογικό κύκλο και από πολιτικές σκοπιμότητες.
Η υποψία ότι με ένα άλλο πρόσωπο στο τιμόνι της η Γραμματεία θα αρχίσει να κάνει μεγάλα διαλείμματα ανοχής στην είσπραξη των φόρων είναι που οδήγησε την Κομισιόν να υπογραμμίσει δύο φορές στην ανακοίνωσή της την ανάγκη για «μια αυστηρή, διαφανή και αξιοκρατική διαδικασία επιλογής του αντικαταστάτη του κ. Θεοχάρη».