«Αέρηδες» και Φετιχιέ τζαμί αποκαθίστανται ώς το 2015.
Οι πολιτιστικές υποδομές δεν πρωταγωνιστούν μόνο σε κεντρικούς άξονες της Αθήνας. Αέρας ανανέωσης φυσάει σε πολλά μνημεία όλων των ιστορικών περιόδων στο κέντρο της πρωτεύουσας. Νεότερα κτίρια αποκαθίστανται έπειτα από δεκαετίες εγκατάλειψης, αποκτώντας νέες χρήσεις (Ακροπόλ Παλλάς, Μέγαρο Λοβέρδου, Αυλή των θαυμάτων), άλλα επεκτείνονται και εκσυγχρονίζονται (Πινακοθήκη), καινούργια μπαίνουν στη ζωή μας (Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης – Φιξ), αλλάζοντας τη φυσιογνωμία της πόλης μέσα στον γενικότερο ανασχεδιασμό της που προβλέπει και τη μεταμόρφωση της Πανεπιστημίου.
Μαζί με όλες αυτές τις αλλαγές όμως έχουμε και αρκετά ιστορικά μνημεία που επίσης δέχονται τη φροντίδα των ειδικών του υπουργείου Πολιτισμού, δείχνοντας το πολύπλευρο πρόσωπο της Αθήνας. Από τα αναστηλωτικά έργα στην Ακρόπολη που δεν σταματούν ποτέ, μέχρι το Ωρολόγιο του Κυρρήστου (Πύργος των Αέρηδων) και το Φετιχιέ τζαμί (τζαμί του Σταροπάζαρου) που βρίσκονται στον αρχαιολογικό χώρο της Ρωμαϊκής Αγοράς και θα αποκατασταθούν μέσα στο 2015.
Διαφορετική ιστορία
Αυτά τα δύο μνημεία που συνορεύουν με δημοφιλείς αρχαιολογικούς χώρους του ιστορικού κέντρου (Βιβλιοθήκη του Αδριανού, Αρχαία Αγορά), προσελκύουν τους τουρίστες που επισκέπτονται την Πλάκα όχι μόνο λόγω της ιστορίας τους αλλά και γιατί συνυπάρχουν τόσο διαφορετικές ιστορικές περίοδοι τόσο κοντά, στην καρδιά της πόλης.
Το γεγονός ότι τώρα αποκαθίστανται, και ειδικά το Φετιχιέ τζαμί θα είναι επισκέψιμο μνημείο, οφείλεται στην έγκαιρη κινητοποίηση της γ.γ. Πολιτισμού του ΥΠΠΟΑ κ. Λίνας Μενδώνη, η οποία τα συμπεριέλαβε στο ΕΣΠΑ.
Στο Φετιχιέ ο εργολάβος έχει ξεκινήσει το πρόγραμμα που περιλαμβάνει την αντιμετώπιση των προβλημάτων στη στέγη, τις έντονες ρωγμές στους τοίχους που προκλήθηκαν από τον σεισμό του 1981 και την αντικατάσταση του τσιμεντένιου δαπέδου από λίθινες πλάκες. Ο σχεδιασμός πάντως προβλέπει και συντηρήσεις τοιχογραφιών εφόσον βρεθούν περισσότερα κομμάτια από τα υπάρχοντα σπαράγματα. Στόχος είναι όταν αποκατασταθεί πλήρως το μνημείο, να είναι επισκέψιμο αλλά και να φιλοξενεί περιοδικές εκθέσεις και γενικά μικρότερες εκδηλώσεις πολιτιστικού χαρακτήρα, οι οποίες δεν θα προσβάλουν τη φυσιογνωμία του χώρου.
Από τα σημαντικότερα της οθωμανικής περιόδου, το Φετιχιέ τζαμί οικοδομήθηκε μεταξύ 1668 και 1670 στη θέση τρίκλιτης βασιλικής που εντοπίσθηκε το 1964. Ανήκει σε αρχιτεκτονικό τύπο γνωστό με τον όρο «quatrefoil plan», λόγω της διαμόρφωσης της στέγασής του με τέσσερα τεταρτοσφαίρια για την αντιστήριξη του κεντρικού τρούλου. Τύπος που αντιπροσωπεύεται σε ορισμένα από τα λαμπρότερα τεμένη της Κωνσταντινούπολης και γνώρισε, όπως σημειώνει η Ράινα Πούλη στην έκδοση «Η Οθωμανική αρχιτεκτονική στην Ελλάδα», «μεγάλη διάδοση σε εδάφη της οθωμανικής επικράτειας κατά τον 16ο και 17ο αιώνα, ενώ θεωρείται κατά μια άποψη δημιούργημα της πρωτεύουσας που είχε ως πρότυπο τον ναό της Αγίας Σοφίας».
Το μνημείο αναστηλώθηκε το 1935 από τον Αναστάσιο Ορλάνδο και απελευθερώθηκε από νεότερες προσθήκες. Τότε μάλιστα οι εργασίες αποχωμάτωσης στο εσωτερικό του συγκέντρωσαν πολλά θραύσματα γλυπτών μελών καθώς και επιγραφών, ενώ το 1963 έγιναν διευθετήσεις στον περιβάλλοντα χώρο και στις εσωτερικές διαμορφώσεις ώστε να στεγάζει αρχαιότητες.
«Είδα το Φετιχιέ τζαμί σε κακή κατάσταση, μου προκάλεσε θλίψη», είπε ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών κ. Νταβούτογλου, όταν ήρθε τον περασμένο Δεκέμβριο στην Ελλάδα. Η αποκατάσταση του μνημείου βέβαια είχε δρομολογηθεί (η μελέτη αποκατάστασης και στερέωσης εκπονήθηκε σε τέσσερις μήνες) και είχε εγκριθεί από το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο καθώς έπρεπε να αντιμετωπισθούν τα χρόνια προβλήματά του. Αλλωστε όπως έχει υπογραμμίσει επανειλημμένα η κ. Μενδώνη, υπάρχει πολιτική φροντίδα για τα μνημεία όλων των περιόδων και θρησκειών, με παραδείγματα τις καθολικές εκκλησίες του Αγίου Διονυσίου στην Αθήνα, του Αγίου Γεωργίου στη Σύρο, το Τέμενος Βαγιαζήτ στο Διδυμότειχο, κ.ά.
Ειδικότερα για τα μνημεία της οθωμανικής περιόδου, η χώρα μας έχει δρομολογήσει από τα χρόνια του ΚΠΣ και τώρα του ΕΣΠΑ, την αποκατάσταση 33 απ’ αυτά με κορυφαία επέμβαση τα έργα στο Τέμενος Βαγιαζήτ.
Αέρηδες σε σκαλωσιές
Το πυργωτό οκτάγωνο μαρμάρινο οικοδόμημα, ύψους 12 μέτρων, χωρίς κίονες, όπου στις μετόπες του φέρονται ανάγλυφοι οι οκτώ κύριοι άνεμοι, καθιερώθηκε με το όνομα Αέρηδες αν και το επίσημο όνομα είναι Ωρολόγιο του Κυρρήστου. Ανεγέρθηκε από τον Ελληνα αστρονόμο Ανδρόνικο από την Κύρρο (Κυρρήστης ή Κύρρηστος) στο πρώτο μισό του 1ου αι. π.Χ. ανατολικά του αρχαιολογικού χώρου της Ρωμαϊκής Αγοράς. Αργότερα το κτίριο μετατράπηκε σε μουσουλμανικό μοναστήρι (Τεκές) από Δερβίσηδες που εγκαταστάθηκαν στο εσωτερικό του ώς το 1821. Κατά τους ιστορικούς μάλιστα, η διαμονή τους στο μνημείο ήταν σωτήρια, αφού το προστάτεψε από καταστροφές αρχαιοτήτων και άλλες φθορές.
Τα τελευταία χρόνια όμως, όσοι επισκέπτονταν την Πλάκα διέκριναν τα σημάδια του χρόνου: ρωγμές, μαύρες κρούστες, ανοίγματα στους αρμούς. Ολα αυτά αντιμετωπίζονται μαζί με τη συντήρηση των λίθινων επιφανειών και των κονιαμάτων, αφού η υγρασία είναι ο χειρότερος εχθρός.
Οι εργασίες στο Ωρολόγιο του Κυρρήστου και στο Φετιχιέ τζαμί είναι ορισμένα μόνο από τα 16 έργα (συνολικού προϋπολογισμού 118 εκατ. ευρώ) που εκτελούνται στο κέντρο της Αθήνας με χρηματοδότηση του ΕΣΠΑ. Αναστηλώσεις σπουδαίων μνημείων, συντηρήσεις αλλά και νέες υποδομές, που θέτουν την πρωτεύουσα σε τροχιά πολιτιστικής ανάπτυξης.