Σκεφτόμουν πώς θα ήταν αν συνέβαινε το αντίθετο. Αν δηλαδή ήμουν Εβραίος στο θρήσκευμα και πήγαινα με τους χριστιανούς φίλους μου στην Ανάσταση, και κρατούσα κι εγώ ένα κερί και ανταλλάσσαμε ευχές. Κάπως έτσι έγινε και το Σάββατο 4 Οκτωβρίου, όταν έζησα την αθηναιο-εβραϊκή εμπειρία μου στη «γιαννιώτικη» συναγωγή της οδού Μελιδώνη.
Ηταν η μέρα του Γιομ Κιπούρ, η Μέρα του Εξιλασμού, η πιο ιερή μέρα. Οι περισσότερο θρήσκοι νηστεύουν και μερικοί απέχουν ακόμη και από νερό. Μετά τη λειτουργία στρώνονται τα τραπέζια όπως και το τραπέζι της Ανάστασης για τους ορθόδοξους χριστιανούς. Η εμπειρία να βρίσκομαι στην κατάμεστη οδό Μελιδώνη (αφού είχα κατηφορίσει την επίσης κατάμεστη, αλλά για όλους λόγους, οδό Αδριανού) ήταν σαν εσωτερικός καταιονισμός. Ανοικτές και οι δύο συναγωγές, που είναι αντικριστά, η παλιά, η Ρωμανιώτικη, του 1904 (αλλά πλήρως ανακαινισμένη το 2006), και η νεότερη, η Σεφαραδίτικη, καλλιμάρμαρη από το 1935. Ηταν η κορύφωση της εορταστικής περιόδου, που αρχίζει με το Ρος Ασανά (η Εβραϊκή Πρωτοχρονιά, το νέο έτος είναι το 5775) και τελειώνει με το Γιομ Κιπούρ. Τη μέρα αυτή, η τελευταία από τις πέντε λειτουργίες, η λειτουργία της Νεϊλά, ξεκινά όταν αρχίζει να βραδιάζει και είναι η ωραιότερη, η πιο ευλαβής, γεμάτη ψαλμούς, ορισμένοι ιδιαίτερα μελωδικοί. Αυτήν παρακολούθησα και στη Ρωμανιώτικη συναγωγή, όπου ήμουν, και είχα την ευκαιρία να δω τον νέο, σε ηλικία, και φρέσκο στα καθήκοντα, ραββίνο. Καιρό είχε η ισραηλιτική κοινότητα της Αθήνας να έχει ένα νέο ραββίνο.
Ολος αυτός ο μεσοαστικός, στην πλειονότητά του, κόσμος, που ήταν ολόγυρά μου, που γέμισε τον δρόμο και τον αέρα με τις ανταλλαγές των ευχών, με το παιδομάνι ζωηρό (όπως ακριβώς και στις εκκλησίες), με τις πόρτες ορθάνοιχτες. Και μεταφορικά, αφού γίνεται μια σοβαρή, προσεκτική και διακριτική προσπάθεια της κοινότητας για μεγαλύτερη εξωστρέφεια και επαφή με την ευρύτερη αθηναϊκή κοινωνία. Ισως γι’ αυτό ήμουν και εγώ εκεί, κομμάτι και εγώ αυτής της σύγκλισης. Τη συναγωγή, την καλλιμάρμαρη, είχα επισκεφθεί πριν από λίγους μήνες, καθώς είχα ξεναγηθεί από τον πρόεδρο της κοινότητας, Μίνο Μωυσή, και τον γραμματέα Ζοζέφ Μιζάν. Είναι ένα ωραίο οικοδόμημα με τη δική του ιστορία, που ο πόλεμος το πρόλαβε ημιτελές. Βιτρό το στολίζουν, δημιουργίες της ζωγράφου Μαρί Πολυχρονοπούλου, από το 1972. Δημιουργούν πολύ ιδιαίτερη ατμόσφαιρα και αξίζει να συντηρηθούν όπως τους πρέπει.
Ηταν μια πλήρης αθηναϊκή εμπειρία, η συμμετοχή μου, η έστω και σύντομη και αποσπασματική, στις γιορτές της ισραηλιτικής κοινότητας και τη θεωρώ σημαντική, πέραν της έκθεσής μου σε ένα τελετουργικό με το οποίο δεν ήμουν εξοικειωμένος. Ηταν σημαντική λόγω της ευρυχωρίας που μου παρείχε, λόγω της διεύρυνσης της έννοιας της αθηναϊκής ταυτότητας και ιστορίας. Και η «διεύρυνση» γίνεται εμπειρία όταν προηγηθεί το βίωμα και οι ιδέες πάρουν σχήμα. Ετσι, κύλησε λοιπόν η οδός Μελιδώνη στις εσωτερικές ράγες της δικής μου αθηναϊκής γεωγραφίας και ένιωσα περισσότερο Αθηναίος πολίτης. Η έννοια του Αθηναίου είναι πάνω από το όποιο θρήσκευμα. Αλλωστε, μεγαλωμένος ως χριστιανός εγώ, ένιωσα την ευλάβεια και τη συγκίνηση της γιορτής, το Σάββατο εκείνο, στην οδό Μελιδώνη.