Ο Αγγελος Δεληβορριάς στριφογύριζε με αμηχανία το χρυσό δαχτυλίδι με τον κομψό πράσινο σφραγιδόλιθο στο δάχτυλo, δίπλα στη βέρα του. Τη μια στιγμή χαμήλωνε τη φωνή του και άφηνε να του ξεφύγει ένας λυγμός, την άλλη την ύψωνε, όπως κάνει πάντα όταν ξεσπαθώνει ή παραπονιέται.
Η χθεσινή συνέντευξη Τύπου στο κεντρικό κτίριο του Μουσείου Μπενάκη, η αποχαιρετιστήρια, ίσως ήταν η πιο συναισθηματικά φορτισμένη, από το 1973 όταν και ανέλαβε τα καθήκοντα του επικεφαλής σε ένα μικρό, αθηναϊκό αλλά εμβληματικό μουσείο.
Σαράντα ένα χρόνια μετά, εγκαταλείπει τα ηνία ενός ιδρύματος που θεωρείται το δυναμικότερο ίσως ελληνικό μουσείο, (στον βαθμό που έθεσε το πρότυπο για την ανάπτυξη των υπολοίπων, ιδιωτικών αλλά και δημόσιων), αξιοσέβαστος εταίρος και συνομιλητής των αντίστοιχων φορέων στο εξωτερικό.
Οπως ανακοίνωσε χθες, θα αντικαταστήσει τον Μαρίνο Γερουλάνο στη διοικητική επιτροπή και θα εξακολουθήσει να βοηθά από μια νέα θέση, τον νέο διευθυντή, ο οποίος θα προκύψει μέσα από ανοιχτό διεθνή διαγωνισμό. Η πρόκριση του διαγωνισμού ανοίγει έναν καινούριο, όχι τόσο αυτονόητο, δρόμο για τα ελληνικά μουσειακά δεδομένα. Φανερώνει ότι ο ιδιωτικός τομέας σε σχέση με το κράτος που έχει μάθει να διορίζει, είναι πιο υγιής και προσαρμοσμένος στις δύσκολες απαιτήσεις των καιρών, οι οποίες θα εκθέσουν γρήγορα και ανεπανόρθωτα όποια επιλογή στηρίζεται σε κριτήρια πρωτίστως προσωπικά και όχι επαγγελματικά.
Τι πέτυχε ο Αγγ. Δεληβορριάς στην πορεία του -αγώνα την λέει ο ίδιος- που κράτησε τέσσερις δεκαετίες, από την αρχή της Μεταπολίτευσης μέχρι την πρώτη πενταετία της κρίσης; Να πραγματώσει το όραμά του για τη μεταμόρφωση μιας πολυδιάστατης ιδιωτικής συλλογής στεγασμένης σ’ ένα ωραίο κτίριο του κέντρου, σε έναν καταλύτη για την πολιτιστική ζωή, την ίδια την Αθήνα αλλά και την εξωστρέφεια της χώρας στο εξωτερικό.
Με τρόπο στέρεο και πείσμα ρωμέικο (ο χαρακτηρισμός είναι δικός του), αναμόρφωσε το κεντρικό κτίριο με τα αρχαιολογικά του εκθέματα, ίδρυσε μέσα από ένα νέο επαναστατικό οργανόγραμμα το κτίριο της Πειραιώς, το Μουσείο της Γενιάς του ’30, δημιουργώντας την αφήγηση της ελληνικής διαχρονίας από την αρχαιότητα μέχρι τη σύγχρονη εικαστική μας παραγωγή. Συνέλαβε και έβαλε σε εφαρμογή ένα σύστημα παραρτημάτων – «δορυφόρων», που μαγνήτισαν με τη σειρά τους πολλές δωρεές.
Ανοιγμα
Παράλληλα με το Μουσείο Ισλαμικής Τέχνης, επανατοποθέτησε με ευφυή αντίληψη και προνοητικότητα την Ελλάδα στον διεθνή μουσειακό χάρτη, διεκδικώντας ένα νέο στίγμα. Και αν κάτι είπε για τον μελλοντικό του διάδοχο στη χθεσινή συνέντευξη Τύπου, ο Αγγελος Δεληβορριάς, ήταν η παρακαταθήκη του για νέα «ανοίγματα» προς τον πολιτισμό της Αφρικής, της Ωκεανίας, της Λατινικής Αμερικής και της Ασίας. Ακόμα και τώρα που αφήνει το πόστο του, δεν σταματά να ονειρεύεται και αυτό είναι που του δίνει αστείρευτη ενεργητικότητα. Και αν δεν ήταν οι πολύ δύσκολες αποφάσεις του για μείωση προσωπικού και μισθών που τον τσάκισαν ψυχολογικά, ίσως και να συνέχιζε απρόσκοπτα. Ισως να περίμενε και μεγαλύτερη στήριξη του μουσείου από το κράτος, κάτι που του δημιούργησε πικρία.
Τέλος εποχής
Η αποχώρηση του Αγγελου Δεληβορριά, είναι ένα τέλος εποχής για τα ελληνικά μουσεία. Οχι μόνον διότι υπήρξε -κατά δήλωσή τουο μακροβιότερος διεθνώς επικεφαλής Μουσείου, αλλά ήταν ταυτόχρονα μάνατζερ, fundraiser, επιστημονικός υπεύθυνος και ο διευθυντής που «νταλαβεριζόταν» (όπως είπε ο ίδιος) με την πολιτεία για όλα τα θέματα του μουσείου. Κοινώς ένας άνθρωπος – ορχήστρα, εξίσου χαρισματικός σε όλους τους ρόλους. Στη δική του περίπτωση, όπως και της Μαρίνας Λαμπράκη – Πλάκα, της Αννας Καφέτση, ακόμα και του Νίκου Σταμπολίδη, τα μουσεία «μεγάλωσαν» στην αγκαλιά τους σαν μωρά, έκαναν τα πρώτα τους βήματα, κοινωνικοποιήθηκαν και πήραν τα χούγια των «γονιών» τους. Ο διάδοχος του Αγγ. Δεληβορριά, πρέπει να έχει άλλα χαρίσματα, άλλα όπλα αλλά το ίδιο κουράγιο και πάθος.