«Τα αριστουργήματα δεν είναι εδώ! Καλύτερα, διότι είναι εδώ η ίδια η Iστορία». Με αυτήν την ανορθόδοξη εισαγωγή, μας παρουσίασε την έκθεση που εγκαινιάζεται αύριο στο Μουσείο Μπενάκη της Κουμπάρη, ο καθηγητής Νίκος Χατζηνικολάου. Στο αφιέρωμα με τίτλο «Ο φιλικός κύκλος του Γκρέκο στο Τολέδο», ο πλέον καταξιωμένος Ελληνας ειδικός στο έργο του μεγάλου ζωγράφου, συνέθεσε μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα αφήγηση μαζί με τον επίσης ειδήμονα, ιστορικό Ρίτσαρντ Κέιγκαν.
Δεν είναι τόσο βασισμένη στα τρία αυθεντικά έργα από τον Θεοτοκόπουλο, (τα δύο θεωρούνται εξαιρετικά σημαντικά και μας ήρθαν από το Prado, ενώ το τρίτο αποδίδεται στο εργαστήριό του) αλλά στην πληθώρα εγγράφων, βιβλίων, χαρακτικών. Μέσα από αυτά, ενώνοντας αόρατες κουκκίδες, σχηματίζεται κατά τρόπο συγκινητικό η ζωή του αλλά και ο ανθρώπινος περίγυρος του Γκρέκο στο Τολέδο.
Οικογένεια, φίλοι, παραγγελιοδότες, συμπατριώτες Ελληνες, πνευματικοί συνομιλητές, προσωπικότητες που ξεχώρισαν στην κοινωνία της ισπανικής πόλης τον 16ο αιώνα. Ανάμεσά τους ο γιατρός Ροδρίγκο ντε λα Φουέντε και ο λόγιος νομικός Χερόνιμο Ντε Θεβάγιος, οι δύο προσωπογραφίες που θα δούμε στο Μουσείο.
Ελίτ
Το milieu του, μέσα από το οποίο αντανακλάται ο βίος και η προσωπικότητά του, δεν ήταν μεγάλο. Αποτελείτο από μια αριθμητικά περιορισμένη ελίτ, ιταλικής κουλτούρας, είναι όμως αυτοί που στήριξαν και ενέπνευσαν τον τολμηρό Ελληνα που γύριζε την πλάτη στους τότε κανόνες της ζωγραφικής, κερδίζοντας επάξια μια θέση πρωτοπόρου στην ιστορία της τέχνης.
Αν κάποιος περιμένει να δει τα επικά έργα του Θεοτοκόπουλου, θα απογοητευτεί. Μα αν έχει την υπομονή και διαβάσει τα έγγραφα, θα παραδοθεί στη συγκίνηση. Πώς αλλιώς να αισθανθείς όταν βλέπεις την τρεμάμενη πια -από την προχωρημένη ηλικία- υπογραφή στη διαθήκη του Γκρέκο, που έγινε με εξουσιοδότηση στον γιο του Χόρχε Μανουέλ μιας και ο ίδιος δεν μπορούσε να γράψει; Ή το δελτίο παραγγελίας από τον εφημέριο της εκκλησίας του Σάντο Τομάς για το μνημειακό έργο «Η Ταφή του Κόμητα Οργκαθ»; Είναι, λοιπόν, μια έκθεση για «πρεσβύωπες», κοινώς για επισκέπτες που θα ανακαλύψουν τον καλλιτέχνη μέσα από λέξεις, μέσα από τα μάτια άλλων, από διηγήσεις τρίτων. Και αξίζει πραγματικά να μπει κανείς σε αυτόν τον κόπο.
Η έκθεση στο Μπενάκη είναι η πρώτη από αυτές που θα γίνουν στην Αθήνα και αφορούν τον εορτασμό του Ετους Γκρέκο. Ακολουθεί την ερχόμενη εβδομάδα το αφιέρωμα «Ο Δομήνικος Θεοτοκόπουλος μεταξύ Βενετίας και Ρώμης» που πρωτοπαρουσιάστηκε στο Ιστορικό Μουσείο Κρήτης, το οποίο εγκαινιάζεται στις 21 Νοεμβρίου στο κτίριο της Πειραιώς. Παρουσιάζονται τα έργα «Βάπτιση του Χριστού», «Αποψη του Ορους και της Μονής Σινά» καθώς και το «Παιδί που φυσάει ένα αναμμένο δαυλί» του Museo Nazionale di Capodimonte της Νάπολης» που εκτίθεται για πρώτη φορά στη χώρα μας. Στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης από την Παρασκευή θα μπορούμε να δούμε την «Ταφή του Χριστού» που δανείζει η Εθνική Πινακοθήκη, καθώς και δύο «Πιετά» του Θεοτοκόπουλου, σε πιστή ψηφιακή αναπαραγωγή. Στο έτος Γκρέκο συμμετέχει και η Εθνική Πινακοθήκη και το Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο με εκθέσεις που θα εγκαινιαστούν αργότερα.