Ούτε οι δημοσκοπήσεις είναι εκλογές ούτε οι έρευνες της κοινής γνώμης αναδεικνύουν την αλήθεια και μόνο την αλήθεια. Οσο αυστηρά επιστημονικές μέθοδοι κι αν χρησιμοποιούνται, όσο δουλεμένα κι αν είναι τα ερωτήματα και ευρύ το προσεχτικά επιλεγμένο δείγμα, εφόσον ο δημοσκοπούμενος ή διερευνώμενος δεν είναι ρομπότ με μη ενσωματωμένη την παράμετρο της αναλήθειας ή της ανειλικρίνειας, έχει πάντοτε τη δυνατότητα να παίξει στις απαντήσεις του, να τις πειράξει. Και να προκύψει έτσι νόθο, ψευδές αποτέλεσμα, οι συνέπειες του οποίου ωστόσο, με την κατάλληλη χρήση, μπορεί να είναι απολύτως αληθείς.
Το ανθρώπινο θυμικό είναι απρόβλεπτο ατιθάσευτο, χαοτικό. Και πειραχτήρι. Σαν να ζει διαρκώς σε καθεστώς Αποκριάς, του αρέσει να μεταμφιέζεται, να υποκρίνεται, να ξεγλιστράει, να προκαλεί. Και να αντιδρά στη σοβαροφάνεια με σιωπηρό καγχασμό. Σαν να το έχει βάλει πείσμα να ξεγελάει όσους επιχειρούν να το καλουπώσουν, να το αποκλείσουν στα κουτάκια της ταξινόμησης, να το υποτάξουν σε αριθμούς και διαγράμματα. Στα γκάλοπ λοιπόν ο ερωτώμενος μπορεί να χρησιμοποιήσει σαν τεχνική διαφυγής τη σκόπιμη παραπλάνηση, αποκρύπτοντας λόγου χάρη την πραγματική κομματική επιλογή του και δηλώνοντας είτε προτίμηση για άλλο κόμμα είτε ΔΓ/ΔΑ. Στις δε έρευνες σαν το Ευρωβαρόμετρο μπορεί να δώσει τη μία απόλυτη ή ακραία απάντηση πάνω στην άλλη. Στην περίπτωση αυτή καθοδηγείται από τον ισχυρότατο ναρκισσισμό της υπερβολής, που εκδηλώνεται ιδίως σε ό,τι το αρνητικό και γκρίζο: – Πόσο απαισιόδοξος είστε; 100%. – Πώς πορεύεται η Ελλάδα; Κατ’ ανέμου και κατά καπνού. – Δουλεύετε; Με δουλεύετε;
Παρ’ όλες τις εύλογες επιφυλάξεις, ωστόσο, η εικόνα που τελικά σχηματίζεται διασώζει αρκετά νήματα που τη συνδέουν με την πραγματικότητα. Στο νέο Ευρωβαρόμετρο λοιπόν, που πραγματοποιήθηκε τον Νοέμβριο για λογαριασμό της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, οι Ελληνες πρωτεύουμε σε απαισιοδοξία, αφήνοντας άνετα πίσω μας τους υπόλοιπους λαούς της Ευρωπαϊκής Ενωσης (ούτε κι αυτοί πάντως αισιοδοξούν ιδιαίτερα). Αλλά αυτό δεν είναι νέο: το ίδιο ποσοστό αποκαρδίωσης είχε καταγράψει και το Ευρωβαρόμετρο του Ιουνίου. Και δεν είναι αναντίστοιχο με την καθημερινότητα που υπομένουν οι περισσότεροι, αν και το ποσοστό τους μάλλον υπολείπεται κατά κάποιες μονάδες του 98%.
Οταν λοιπόν οι 98 στους 100 Ελληνες (έναντι των 73 του μέσου ευρωπαϊκού όρου) απαντούν «κακή» στην περί απασχολήσεως ερώτηση, πιθανότατα στους 98 περιλαμβάνονται και ορισμένοι που δεν έχουν σοβαρά εργασιακά προβλήματα. Βλέποντας όμως τους άλλους γύρω τους να βασανίζονται, καταθέτουν την απογοήτευσή τους, πειράζοντας ελαφρώς τα ποσοστά. Οσο για την κατάσταση του νοικοκυριού, το 75% των Ελλήνων (και το 32% των Ευρωπαίων) τη χαρακτηρίζει «κακή έως πολύ κακή». Δύστροποι άνθρωποι, τι να πεις. Αρνούνται πεισμόνως να συντραγουδήσουν το περί σαξές κυβερνητικό σουξέ.