Αγαπητέ κ. Υπουργέ,
Πέρασαν πενήντα τρία χρόνια από τότε που βρισκόμασταν μαζί στα θρανία του Γυμνασίου (τότε) και συγκρατώ στη μνήμη μου τον πολύ καλό μαθητή, τον ήπιο άνθρωπο και τον καλόπιστο συνομιλητή. Με τις ιδιότητες αυτές κατά νου ήθελα να σας απευθύνω τις κάτωθι ειλικρινείς απορίες μου για την επιστροφή στο παρελθόν της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης που εξήγγειλε ήδη ο αναπληρωτής υπουργός σας, ο κ. Κουράκης.
Η «αντιμεταρρύθμιση» που ανακοίνωσε ασφαλώς θα ευχαριστήσει κάποιους κομματικούς φοιτητές γιατί θα επαναφέρει τον βιότοπο των αιωνίων φοιτητών στη λειτουργία των ιδρυμάτων μέσα στον οποίο εκκολάπτονται συνήθως και οι πολιτευτές των ΑΕΙ. Προσπαθώ να θυμηθώ από αυτούς κάποιους που διέπρεψαν στη Βουλή των Ελλήνων, αλλά δεν τα καταφέρνω. Ειλικρινά μου διαφεύγει η προοδευτικότητα του μέτρου. Είμαι βέβαιος ότι η κατάργησή τους απάλλαξε τους γονείς τους από τα τροφεία τους, τα ΑΕΙ από τους τεράστιους αριθμούς των εξεταζομένων στις πολλαπλές εξεταστικές περιόδους και την τάξη των εξεταζομένων προαπαιτούμενων από την ανωμαλία της κατάργησής των στην πράξη. Οσοι ισχυρίζονται ότι το μέτρο ευνοεί τους εργαζόμενους θα έπρεπε ίσως να θυμηθούν ότι τόσο ο νόμος της Γιαννάκου όσο και της Διαμαντοπούλου πρόβλεπαν για τους εργαζόμενους τη μερική φοίτηση και τη διεύρυνση του μεγίστου διαστήματος σπουδών. Επειτα, ένας φοιτητής που έχει παραμείνει εγγεγραμμένος πάνω από δέκα χρόνια χωρίς να πλησιάζει συνήθως το εξάμηνο της αποφοίτησής του, σπάνια διαπνέεται από φιλομάθεια. Η παραμονή του ως επί το πλείστον εμπνέεται από τη φιλοδοξία να μαζέψει με τις αλλεπάλληλες εξετάσεις και ενδεχομένως τελειοποιούμενος στην τέχνη της αντιγραφής, τις μονάδες που τον χωρίζουν από το πτυχίο. Για όσους εθήτευσαν, όπως και εσείς κ. Υπουργέ, στις αίθουσες εξετάσεων είναι γνωστή η εφευρετικότητα ορισμένων εξεταζομένων και μάλιστα των βετεράνων του είδους. Αν συνεπώς προοδευτικό μέτρο θα ήταν η βοήθεια προς τους λιγότερο οικονομικά ευνοημένους φοιτητές, η προστασία της κατηγορίας των αιωνίων ουδέν προσφέρει στο πανεπιστήμιο αλλά μόνο ίσως στις παραπανεπιστημιακές δραστηριότητες, μεταξύ των οποίων και στους αιώνιους φοιτητές πολιτευτές που αποτελούν έτσι και αλλιώς μια ευνοημένη βαθμολογικά μειονότητα. Ισως εδώ κάτι να μου διαφεύγει.
Η κατάργηση των Συμβουλίων Ιδρυμάτων αποτελεί μια άλλη επιστροφή στο προβληματικό, κατά τη γνώμη μου, καθεστώς του παρελθόντος των ΑΕΙ και ΤΕΙ. Από όσο ξέρω το Συμβούλιο Τμήματος του ΕΚΠΑ περιλαμβάνει σοβαρούς επιστήμονες του εσωτερικού (Βάσω Κιντή) και του εξωτερικού (Αλέξανδρο Νεχαμά). Η κατάργηση του μονοπωλίου των πρυτάνεων τύπου Πελεγρίνη και Μυλόπουλου, οι οποίοι άλλωστε εκλέγονταν χάρη στα κομματικά εκλογομαγειρεία, αφού η καθολική ψήφος του νόμου Γιαννάκου εμποδίστηκε στην πράξη από τους ομονοούντες κομματικούς. Εννοώ δηλαδή ότι ένας ανεξάρτητος φοιτητής που επιχειρούσε να φθάσει ώς τις κάλπες, συχνά εμποδιζόταν από τα στελέχη των κομμάτων. Επειδή ίσως και στο σημείο αυτό να μου διαφεύγει κάτι παρακαλώ να με διαφωτίσετε.
Κατά την προσωπική μου πείρα το «άσυλο» ουδέποτε προστάτευσε τους ΔΕΠ του πανεπιστημίου όταν τους λοιδορούσαν ή τους έχτιζαν οι κομματικοί. Είναι ενδιαφέρον ότι ο υπουργός Προστασίας του Πολίτη υπήρξε θύμα ξυλοδαρμού προ ετών χωρίς να τον προστατέψει το «άσυλο», αν αυτό επεκτείνεται στο εντευκτήριο των καθηγητών, το οίκημα Παλαμά. Η εντύπωσή μου είναι ότι το άσυλο διευκόλυνε μόνο παράνομες πράξεις, κλοπές, εμπρησμούς και διατάραξη των μαθημάτων. Σε καιρούς ανωμαλίας για το δημοκρατικό πολίτευμα γνωρίζουμε ότι καθόλου δεν εμποδίζει το άσυλο τους εισβολείς. Σε κανονική λειτουργία του δημοκρατικού πολιτεύματος άσυλο πρέπει να είναι κάθε δημόσιος χώρος και όχι κατ’ εξαίρεση τα ΑΕΙ και τα ΤΕΙ.
Το ΕΚΠΑ στο οποίο εργάστηκα, όπως και εσείς άλλωστε, είχε βέβαια φοιτητές πολλών ταχυτήτων. Οι αριστείς ασφαλώς αποτελούσαν και αυτοί μειοψηφία, όμως παρά τα προβλήματα (καταλήψεις, βανδαλισμένο άθλιο περιβάλλον, ασανσέρ που δεν λειτουργούσαν για όσους τα είχαν απόλυτη ανάγκη) κατάφεραν να επωφελούνται από τις σπουδές που τους προσφέρουμε και να αποτελούν παράδειγμα για όσους υποστηρίζουν ότι είμαστε επαρκής διδακτικός οργανισμός γιατί ολίγιστοι στο σύνολο των φοιτητών διαπρέπουν στο εξωτερικό. Το κόστος για τους φορολογούμενους δεν δικαιολογείται από την επιτυχία των ολίγων, αλλά θα ήταν δικαιολογημένο αν η φύρα των πολλών δεν ήταν τόσο μεγάλη. Με άλλα λόγια, τα ΑΕΙ υπάρχουν για να βελτιώνουν την απόδοση των πολλών που τα χρειάζονται (και δεν εννοώ βέβαια τους αιωνίους που προφανώς θεωρούν ότι τους είναι μάλλον περιττά). Οι λίγοι που αριστεύουν είναι ως επί το πλείστον αυτοδημιούργητοι ή φθάνουν στα ανώτατα ιδρύματα με τα εφόδια που έδωσαν σε εσάς και σε μένα καλά σχολεία σαν το δικό μας.
Φιλικά
Θάνος Βερέμης
* Ο κ. Θάνος Βερέμης είναι ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών.