Η παλαιά Ευρώπη μπορούσε να επαίρεται πριν από λίγα χρόνια για την εδραίωση του αστικού αντιπροσωπευτικού συστήματος στην πλέον δημοκρατική του έκφανση. Οχι, όμως, πλέον. Η οικονομική κρίση συνέτριψε τη μεσαία τάξη και ανέδειξε έναν μικροαστικό ριζοσπαστισμό τόσο στα αριστερά όσο και στα δεξιά του υφισταμένου -έως πρόσφατα- πολιτικού φάσματος. Μια νέα πολιτική τάση αμφισβητήσεως διαμορφώνεται, περιορίζοντας τον ζωτικό χώρο που άλλοτε κατείχαν η Κεντροδεξιά και η σοσιαλδημοκρατία.
Στην Ελλάδα η νέα τάση του μικροαστικού ριζοσπαστισμού ανέδειξε στα αριστερά τον ΣΥΡΙΖΑ, στα δεξιά της Νέας Δημοκρατίας τους Ανεξάρτητους Ελληνες και στο απώτατο άκρο τη Χρυσή Αυγή. Από τα τρία κόμματα, μόνον ο ΣΥΡΙΖΑ έχει πλαισιωθεί από εκπροσώπους μιας μάλλον εξωστρεφούς ακαδημαϊκής «ελίτ», σε ορισμένες περιπτώσεις αρκούντως εξοικειωμένους και άνετα κινούμενους στο διεθνές περιβάλλον.
Οι εν εξελίξει διαπραγματεύσεις στις Βρυξέλλες θα ήταν δυνατόν να εκληφθούν ως μια διαδικασία εμβολιασμού του ευρωπαϊκού κατεστημένου για την αντιμετώπιση μιας νέας «νόσου»―μιας αναδυόμενης νέας πολιτικής τάξης πραγμάτων. Είναι μια κατάσταση δυσάρεστη για την κατεστημένη ευρωπαϊκή αντίληψη. Αλλά προκειμένου να παραμείνουν τα πράγματα ως έχουν -να διατηρηθούν με άλλα λόγια οι υφιστάμενες δομές λειτουργίας και ελέγχου- θα πρέπει να υπάρξει αλλαγή.
Αυτό προϋποθέτει ότι η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ θα προσαρμόσει κάποιες προεκλογικές του εξαγγελίες προς το ευρωπαϊκό κανονιστικό πλαίσιο, και εκ παραλλήλου ότι η Ενωση θα επιβεβαιώσει ότι δεν αγνοεί τη λαϊκή ετυμηγορία, όπως αυτή εκφράσθηκε στις τελευταίες εκλογές σε μια χώρα. Πρόκειται για εγχείρημα καινοφανές και ριψοκίνδυνο, αλλά όταν ένα σύστημα αδυνατεί να προχωρήσει στις απαραίτητες προσαρμογές, καθίσταται απάνθρωπο και καταρρέει τελικώς.
Κάποτε η ενσωμάτωση των νέων τάσεων υπαγόταν στην αποκλειστική ευθύνη του μονάρχη, που εξέφραζε το «όλον» της όποιας κοινωνίας, ανεξαρτήτως διαιρέσεων και ανταγωνισμών. Δεν είναι συνεπώς παράδοξο ότι ο βασιλεύς Κωνσταντίνος, πρώην των Ελλήνων, ήταν από τους πρώτους που εδήλωσε ότι θα έπρεπε οι Ευρωπαίοι εταίροι μας να δώσουν «μια ευκαιρία» στον νέο πρωθυπουργό Αλέξη Τσίπρα. Κάποιοι δυσαρεστήθηκαν ενδεχομένως. Πρόκειται όμως για εκείνους που αντιμετώπισαν τη μοναρχία ως τη θεραπαινίδα των προσωπικών ή των κομματικών τους συμφερόντων και τελικώς την υπονόμευσαν.
Κάποιοι προεξοφλούν επίσης ότι το ευρωπαϊκό πολιτικό κατεστημένο θα σπεύσει να συντρίψει τον ΣΥΡΙΖΑ, προς γενικό παραδειγματισμό. Αλλά ο μικροαστικός ριζοσπαστισμός -της Δεξιάς ή της Αριστεράς, αδιάφορο- έχει εξαπλωθεί ευρύτατα σε όλη την Ευρώπη και μια απόπειρα βιαίας καταστολής θα τον καθιστούσε πολύ πιο θηριώδη.
Τίποτε βέβαια δεν κρίθηκε οριστικά ακόμη. Αλλά εάν οι συνομιλίες των Βρυξελλών καταλήξουν σε έναν συμβιβασμό, η κυβέρνηση του κ. Τσίπρα θα διοχετεύσει την «επαναστατική της ορμή» στο εσωτερικό, εφαρμόζοντας το σκέλος του Μνημονίου που αφορά τα ανώτατα κοινωνικά και οικονομικά κλιμάκια και τα οποία οι προηγούμενες κυβερνήσεις έκριναν σκόπιμο να αγνοήσουν, παρά τις προτροπές και συνεχείς υπενθυμίσεις των εταίρων μας. Εχει να διαδραματίσει κάποιον ρόλο και η σημερινή κυβέρνηση εντός του ευρωπαϊκού συστήματος.