Πόση ταπεινοφροσύνη διακρίνει έναν δημιουργό όταν στη μία και μοναδική υπογραφή του αυτοχαρακτηρίζεται «τάχα ζωγράφος»; «Περισσή», επισημαίνουν οι ερευνητές, αν αναλογιστεί κανείς το μέγεθος του έργου του σε τοιχογραφίες και εικόνες του Αγίου Ορους που μας αποκαλύπτει ο μνημειώδης τόμος της Ιεράς Μονής Αγίου Παύλου της Αθωνικής Πολιτείας. Κυκλοφόρησε πρόσφατα, και με το πλούσιο εικονογραφικό του υλικό μάς ξεναγεί όχι μόνο στη χιλιόχρονη και πλέον ιστορία της μονής αλλά και στο ζωγραφικό σύμπαν τού, άγνωστου μέχρι πρότινος, ζωγράφου Αντωνίου, μέσα από το μνημειώδες έργο του στο Παρεκκλήσιο του Αγίου Γεωργίου.
Τα κείμενα αποτελούν απόσταγμα μακρόχρονης έρευνας των επιστημόνων Κρίτωνα Χρυσοχοΐδη, Φωκίωνα Κοτζαγεώργη, Πλούταρχου Θεοχαρίδη, ειδικά του ομότιμου καθηγητή Χριστιανικής Αρχαιολογίας και Τέχνης στο ΑΠΘ Ευθύμιου Ν. Τσιγαρίδα, που κατάφερε, μετά την πρώτη αναφορά του ακαδημαϊκού Μ. Χατζηδάκη το 1975, να αποκωδικοποιήσει τα καλλιτεχνικά χαρακτηριστικά και να σκιαγραφήσει την προσωπικότητα ενός καλλιτέχνη του 16ου αιώνα που έδρασε στο Αγιον Ορος την ίδια περίοδο με τον περιώνυμο Κρητικό ζωγράφο Θεοφάνη (1535-1546).
Πάνω από 96 απεικονίσεις με 89 ολόσωμες κυρίως μορφές και άγιοι σε μετάλλια από τον κύκλο του Δωδεκάορτου, φωτογραφημένες με ευκρίνεια από τον φωτογράφο Βελισάριο Βουτσά, τεκμηριώνουν το εικονογραφικό πανόραμα του Αντωνίου στον πολυτελή τόμο «Οι τοιχογραφίες του Παρεκκλησίου του Αγίου Γεωργίου – Εργο του ζωγράφου Αντωνίου» της Ιεράς Μονής Αγίου Παύλου, μετά τις ευλογίες του Οικουμενικού Πατριάρχη κ.κ. Βαρθολομαίου και του καθηγουμένου της μονής, αρχιμανδρίτη Παρθένιου.
Ποιος ήταν όμως ο ζωγράφος που κλήθηκε να διακοσμήσει το παρεκκλήσι της σεβάσμιας μονής, έξι αιώνες μετά την ανέγερσή της (10ος αι.) από τον μοναχό και όσιο Παύλο Ξηροποταμηνό; «Εμφανίζεται στο δεύτερο τέταρτο του 16ου αιώνα στο Αγιον Ορος ως αυτόνομη προσωπικότητα με ιδιαίτερο καλλιτεχνικό ύφος, που τον διαφοροποιεί, παρά την ώσμωση της κρητικής σχολής και την εικονογραφική παράδοση της Βορειοδυτικής Ελλάδος, από τους σύγχρονους ομοτέχνους του στο Αγιον Ορος, Θεοφάνη (1535-1546) και Τζώρτζη (1547)», επισημαίνει ο κ. Τσιγαρίδας. Αρχικά ανέλαβε τη διακόσμηση του Παρεκκλησίου του Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου στο κελί του Αγίου Προκοπίου της Μονής Βατοπεδίου (1536/7). Στη δεκαπενταετή καλλιτεχνική του δραστηριότητα (1537-1552) στην αγιώνυμη πολιτεία, μετεξελίσσεται και διαφοροποιείται ελαφρώς, ωστόσο το καλλιτεχνικό του ύφος, τόσο στις τοιχογραφίες του παλαιού καθολικού της Μονής Ξενοφώντος (1544) όπου αφήνει τη μοναδική υπογραφή του («ΑΝΤΩΝΙΟΥ/ΤΟΥ ΣΟΥ ΔΟΥ/ΛΟΥ ΜΝΗΣΘΗΤΙ/ ΤΑΧΑ/Κ (ΑΙ) ΖΩΓΡΑΦΟΥ») όσο και του Παρεκκλησίου του Αγίου Γεωργίου, είναι ταυτόσημο και παραμένει σχεδόν αναλλοίωτο.
Το ζωγραφικό του πανόραμα διακρίνεται από τη συνθετική του ικανότητα, την καθαρότητα του σχεδίου σε μορφές και κτίρια, τη φωτεινότητα και την ευαισθησία της χρωματικής αρμονίας, τη διακριτική χρήση του ορεινού τοπίου και της βλάστησης και την ψυχογραφική του αρετή να αποτυπώνει με εκφραστική ένταση τα πρόσωπα. «Τα ισόρροπα και σύμμετρα συνθετικά σχήματα στις σκηνές του Δωδεκάορτου που υιοθετεί στο Παρεκκλήσι του Αγίου Γεωργίου οφείλονται ασφαλώς στη γνωριμία του με τον Θεοφάνη και στην επίδραση που άσκησε η ζωγραφική του κορυφαίου εκπροσώπου της κρητικής σχολής στο Αγιον Ορος. Τα εκφραστικά στοιχεία, τα οποία τον διαφοροποιούν ριζικά από τα ειρηνικά, γαλήνια, γεμάτα πνευματικό κάλλος πρόσωπα των ασκητών του Θεοφάνη, κατατάσσουν τη ζωγραφική του σ’ ένα αντικλασικό ρεύμα της ζωγραφικής της ηπειρωτικής Ελλάδος», εξηγεί ο κ. Τσιγαρίδας.
Οι τοιχογραφίες του Αντωνίου μαζί με τα Τίμια Δώρα των Μάγων –δώρα της σερβικής οικογένειας Μπράνκοβιτς που ως προστάτες και χορηγοί διατήρησαν σε ακμή το αγιορείτικο μοναστήρι κατά τον 15ο αιώνα– κατατάσσονται στα ανεκτίμητα κειμήλια της μονής. Η δίγλωσση έκδοση, προσφορά της μονής, πολύτιμη για την αγιορείτικη και διεθνή βιβλιογραφία, φέρνει για πρώτη φορά σε επαφή το κοινό με τον μνημειακό της πλούτο.