Οσοι μεγαλώσαμε στα χρόνια του δόγματος «τα γραπτά μένουν», δυσκολευόμαστε ίσως να κατανοήσουμε ότι το ίδιο ακριβώς ισχύει και με την ομιλία. Πολύ περισσότερο που, στον καιρό μιας νέου τύπου προφορικότητας, ό,τι κι αν λέμε, επίσημα ή ανεπίσημα, εμπιστευτικά ή δημόσια, καταγράφεται με χίλιους και έναν τρόπους. Και στα γραφτά μας αστοχούμε συχνά ή πέφτουμε σε υπερβολές. Η ομιλία, ωστόσο, δίπλα στα πολλά πλεονεκτήματά της έχει και μειονεκτήματα, ή μάλλον ορισμένες αρετές της γυρνούν σε μειονεκτήματα: Πώς να αναπαρασταθεί γραπτά το ιδιαίτερο ύφος που δίνει ο τόνος της φωνής, το βλέμμα, ακόμα και κάποιο τικ; Πώς να μεταφερθεί στο χαρτί η ολοφάνερη προφορική ειρωνεία που δίνει στην ίδια λέξη όχι απλώς άλλο ύφος παρά άλλο ήθος; Αδύνατο. Γι’ αυτό ακόμα και τα καλύτερα λογοτεχνήματα απ’ όσα επιζητούν την αναπαράσταση της προφορικής αυθεντικότητας μένουν στα μισά του δρόμου.
Στην παγίδα της προφορικότητας (αλλά και στην παγίδα της υπερέκθεσης στη δημοσιότητα) έπεσε πιθανότατα και η αν. υπουργός Μεταναστευτικής Πολιτικής Τασία Χριστοδουλοπούλου. Οπως κι αν το εννοούσε το «λιάζονται» για τους μετανάστες, με όποιο όχημα κι αν ξέφυγε από το έρκος των δοντιών της (τον σαρκασμό, την κούραση, την απειρία, την αγανάκτηση), λάθεψε, αδίκησε, πρόσβαλε.
Το γεγονός ότι δεν αδίκησε μόνο τους πρόσφυγες και τους μετανάστες –μολονότι αυτό, κρίνοντας από τη μέχρι τώρα στάση της, δεν θα της περνούσε ποτέ από το μυαλό– αλλά και τον ίδιο της τον εαυτό, καθώς και τον ιδεολογικό της χώρο, δεν μετριάζει το λάθος της και δεν αμβλύνει τις συνέπειές του. Γι’ αυτό και η κριτική που της ασκείται είναι σκληρή, και άλλου τύπου από την κριτική που της ασκείται για την ισχνή κυβερνητική προετοιμασία. Κρίνεις και επικρίνεις και με ηθικούς όρους όταν πιστεύεις ή ελπίζεις ότι θα υπάρξει κάποιο αποτέλεσμα. Ποιος ο λόγος, ας πούμε, να ψέξεις τον κ. Αδ. Γεωργιάδη και τον κ. Θ. Πλεύρη για το άθλιο «ευφυολόγημά» τους, «ψήφος στον ΣΥΡΙΖΑ, μπόνους ένας λαθρομετανάστης»; Αυτοί είναι, τέτοια λένε. Ή, αρχαιοπρεπώς, «εκ στόματος κόρακος, κρα εξελεύσεται».
Οσα λένε τώρα οι της Ν.Δ. κι όσα δεν έκαναν όταν συγκυβερνούσαν με το ΠΑΣΟΚ, αφήνοντας αναξιοποίητα τα ευρωπαϊκά κονδύλια, δεν δικαιολογούν το ότι ο ΣΥΡΙΖΑ, παρότι κυβέρνηση σε αναμονή, όπως αυτοχαρακτηριζόταν ήδη από το 2012, δεν μερίμνησε ιδιαίτερα να δώσει μορφή υλικού προγράμματος στις ιδεολογικές αρχές του τόσο στο μεταναστευτικό όσα και σε άλλα ζητήματα. Εξ ου και οι αυτοσχεδιασμοί, οι παλινωδίες, οι αντιφάσεις. Οσο προφανές είναι ότι οι πρόσφυγες δεν λιάζονται αμέριμνοι, άλλο τόσο είναι και το ότι δεν τους φέρνει ο ΣΥΡΙΖΑ στην Ελλάδα, όπως διατείνονται οι συνοριοφύλακες και ο κ. Κ. Μητσοτάκης· εκτός και κυβερνά ήδη ο ΣΥΡΙΖΑ και σε Ιταλία και Ισπανία, όπου επίσης πολλαπλασιάστηκαν οι δραπέτες των πολέμων και της άκρας ανέχειας. Θα συνεννοηθούν άραγε έστω σε αυτό οι χώρες του Νότου;