«Η τέχνη πρέπει να βρει τη γλώσσα για να εξηγήσει τη ζωή, να ανακαλύψει τον άνθρωπο. Η τελευταία μας ταινία, “Ο θαυμάσιος Βοκάκιος”, αναφέρεται στη Φλωρεντία του 14ου αιώνα. Η πόλη έχει ερημώσει από την πανώλη, που καταστρέφει και διαταράσσει την κοινωνική τάξη. Στον σημερινό κόσμο της βίας, της αδικίας, της εξουσίας και της φτώχειας, υπάρχει πανώλη και σήμερα. Τολμάμε να κάνουμε έναν παραλληλισμό τόσο υψηλό, ακριβώς για να εξηγήσουμε την ανθρώπινη συνθήκη. Πάνω σ’ αυτά πρέπει να στοχαστούμε όχι μόνο με τη σκέψη αλλά και με τη δημιουργική φαντασία».
Με έναν παραλληλισμό –πανώλη στον Μεσαίωνα, πανώλη και στον σημερινό παγκοσμιοποιημένο κόσμο– σχολίαζαν τον προβληματισμό τους για το τραγικό 21ο αιώνα οι αδελφοί Ταβιάνι όταν πήρα τη σκυτάλη της συνέντευξης. Βομβαρδισμένοι ήδη από πολιτικές ερωτήσεις, «είμαστε επιθετικοί, συγχωρέστε μας», ανάσα δεν πρόλαβαν να πάρουν στη Θεσσαλονίκη όπου αναγορεύτηκαν επίτιμοι διδάκτορες του τμήματος Ιταλικής Φιλολογίας του ΑΠΘ.
«Μας εκπλήσσει θετικά που ζητάτε την άποψή μας για την κρίση, για την Ευρώπη, για την Ελλάδα, για την ανάγκη μιας αλλαγής. Ξέρουμε ότι η κατάστασή σας είναι δραματική. Θέλουμε την ενωμένη Ευρώπη όχι οικονομική αλλά κοινωνική, θέλουμε την Ελλάδα στην Ενωμένη Ευρώπη – απόγονοι του ελληνικού πολιτισμού είμαστε και όχι του ρωμαϊκού. Οι επαναστάσεις όμως δεν εμφανίζονται ξαφνικά. Γεννιούνται μέσα από μικρές ενέργειες της καθημερινής ζωής και από συλλογικότητες που συγκλίνουν στη βαθιά ανάγκη για αλλαγή. Ο κόσμος αλλάζει παντού, θα βρούμε τον τρόπο, ένα άλλο λεξιλόγιο, μια άλλη φόρμα για επαναστατική τέχνη που θα φέρει στην επιφάνεια το φως σε κάθε άνθρωπο, χωρίς σλόγκαν και κραυγές του σοσιαλιστικού ρεαλισμού».
Ακούραστοι μαχητές της τέχνης και της ζωής, οι εμβληματικές μορφές του ιταλικού κινηματογράφου, στα 86 ο Βιτόριο, στα 84 του ο Πάολο, απαντούν εναλλάξ, δηλώνουν το δημιουργικό τους παρόν αλλά και το μέλλον: «Αποφασίσαμε να κάνουμε σινεμά βλέποντας τις εικόνες που είχαμε ζήσει στην “Παϊζά” του Ρομπέρτο Ροσελίνι (1946). Εκείνη τη νύχτα ορκιστήκαμε να κάνουμε κινηματογράφο, σ’ αυτόν τον όρκο μείναμε πιστοί και θα μείνουμε για άλλα 20 χρόνια». Προπάντων εκπλήσσουν για την αισιοδοξία τους: «“Η ιστορία τέλειωσε”, μας έλεγε ο Παζολίνι, βλέποντας την ασχήμια γύρω του. Οχι, του απαντούσαμε. Η ιστορία δεν τελείωσε, ο κόσμος δεν τελείωσε, αλλά τελείωσε μια ιστορία, τελείωσε ένας κόσμος. Κι εμείς πρέπει να φτιάξουμε έναν άλλον. Με τον πεσιμισμό και όλα τα άσχημα που μας υποβάλλουν, εμείς προχωράμε. Πάμε μπροστά. Το να ζεις είναι δραματικό. Η ζωή όμως δεν είναι».
Μιλούν με αλληγορίες, αστειεύονται, «ο Βιτόριο είναι έτοιμος να πάρει τα μυδραλιοβόλα», λέει ο Πάολο, αναφερόμενος στην άνοδο της Ακροδεξιάς: «Υπάρχουν δυνάμεις δυνατές να αντιμετωπίσουν την προέλαση αυτών των τεράτων-φαινόμενου της κρίσης. Εχουμε και στην ιταλική Βουλή τέτοιους παλιάτσους –είναι περισσότερο γελοίοι παρά προξενούν φόβο–, αλλά μερικές φορές δυστυχώς είναι οι ηλίθιοι που γράφουν ιστορία. Πώς μπορούμε να αντισταθούμε; Ο καθένας με τα όπλα του. Εμείς με τον κινηματογράφο. Αν κρεμούσαμε την κάμερα ή αν ο Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες πετούσε το στιλό του –όπως μας συμβούλευαν οι κριτικοί– για να πάρουμε τα όπλα, τότε θα στοχεύαμε σε λάθος στόχο».
Δεν αρνούνται το πολιτικό τους παρελθόν τους, την αγάπη τους για την Αριστερά. «Η αδυναμία της Αριστεράς ανέκαθεν ήταν αυτοί που ζητούν πολλά και αυτοί που ζητούν λίγα. Ο καθένας ήθελε να είναι πιο καθαρός από τους άλλους. Στην Ιταλία οι δύο πόλοι συγκρούονται. Με ποιους είμαστε; Ο πατέρας μου ήταν αντιφασίστας. Κατά τη διάρκεια των διαδηλώσεων, εξαφανιζόταν από το σπίτι. Μετά τη λήξη, η μητέρα μάς έστελνε να τον φωνάξουμε. Θα τον βρείτε, μας έλεγε, στην εκκλησία του λόφου. Είναι εκεί μαζί με τις καμπάνες. Κατηφορίζοντας την πλαγιά, ο πατέρας μας επαναλάμβανε αυτό που έπρεπε να ξέρουμε: όχι στον φασισμό».
Αρνούνται ωστόσο τον όρο πολιτικός κινηματογράφος για τις ταινίες τους. «Δεν κάνουμε μανιφέστα. Στο έργο τους, οι δύο εμβληματικές μορφές, Ντοστογιέφσκι και Τολστόι, αναρωτιούνται συνεχώς πάνω στις έννοιες θεϊκού-μη θεϊκού, καλού-κακού, αλλά κανείς δεν χαρακτηρίζει τα έργα τους θρησκευτικά. Από την αγωνία, την ανησυχία να αποκαλύψουμε πλευρές της αλήθειας ανθρώπων και κοινωνίας ωθούμαστε. Ευτυχώς, σήμερα, υπάρχουν νέοι δημιουργοί ικανοί να αφηγηθούν τον κόσμο μας με μια νέα γλώσσα και με τα σύγχρονα ψηφιακά».
Και τα δικά τους μελλοντικά τους σχέδια; «Πρέπει να μας εμπνεύσει κάτι. Περιμένουμε τη μέλισσα που θα γονιμοποιήσει». Τις μέλισσες περιμένατε πάντα; «Πάντα». Και ποια μέλισσα σας έδωσε το καλύτερο μέλι; «Στην επόμενη ταινία μας».