Διαβάζοντας το βιογραφικό της Ιόλης Ανδρεάδη, ζηλεύεις. Σπούδασε σκηνοθεσία στη RADA και στο King’s College London, ολοκλήρωσε τη διδακτορική της διατριβή γύρω από το Θέατρο και την Τελετουργία. Πλούτισε τα εφόδιά της στη δραματική σχολή του Θεάτρου Τέχνης, του Τμήματος Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών, ενώ το μεταπτυχιακό της είναι στην Πολιτιστική Πολιτική στο Πάντειο Πανεπιστήμιο. Εχει σκηνοθετήσει περισσότερες από 25 παραγωγές σε Αθήνα, Λονδίνο, Εδιμβούργο, Βερολίνο και Νέα Υόρκη, είναι ιδρυτικό μέλος της διεθνούς πλατφόρμας σκηνοθετών «World Wide Lab» που δημιουργήθηκε πριν από τέσσερα χρόνια στο Watermill Center του Μπομπ Γουίλσον. Ηταν μάλιστα καλλιτεχνική διευθύντρια πριν από δύο χρόνια στο Μπρούκλιν και φέτος στη Σύρο. Αλλωστε με δική της πρωτοβουλία το Lab έρχεται στην Ελλάδα.
Με λίγα λόγια, είναι από τους 30άρηδες που ξενιτεύτηκαν, αλλά διάλεξαν να επιστρέψουν για να δημιουργήσουν στον τόπο τους. Την καινούργια αρχή την έκανε τον χειμώνα στο Θέατρο Σημείο της Αθήνας με το έργο της «Αρτώ/Βαν Γκογκ, avec un pistolet» και σχεδιάζει ήδη τη συνέχεια, το φθινόπωρο στο Ιδρυμα Κακογιάννη με την «Οικογένεια Τσέντσι», ένα νέο κείμενο για τρεις ηθοποιούς εμπνευσμένο από τους «Cenci» του Αρτώ και την πραγματική ιστορία του Σταντάλ. Συνάμα τρέχει σε απομακρυσμένα νησιά με το caravan project διδάσκοντας, μέσα σε μογγολικές σκηνές, ενήλικες πώς να αφηγούνται και να γράφουν ιστορίες, και ετοιμάζεται να κλειστεί σε λίγο καιρό στην ιστορική Μονή Πατέρων Ιησουιτών στην Ανω Σύρο με τα υπόλοιπα μέλη του διεθνούς θεατρικού εργαστηρίου – φεστιβάλ «World Wide Lab».
Εκεί, μαζί με 12 ξένους σκηνοθέτες (ΗΠΑ, Ινδία, Ισραήλ, Ιταλία, Καναδάς, Ταϊβάν, Ελλάδα) και δέκα Ελληνες ηθοποιούς θα κάνουν έρευνα και πρόβες πάνω σε τρία έργα. Πρόβες, συναντήσεις, συσκέψεις, μαγείρεμα στη μοναστηριακή κουζίνα, απομόνωση, πειθαρχία και ατμόσφαιρα κοινοβίου. Τα αποτελέσματα του Lab θα τα δούμε τον Σεπτέμβριο στο Θέατρο «Απόλλων» της Ερμούπολης και θα μεταδοθούν ζωντανά σε όλο τον κόσμο μέσω Live Stream κάλυψης.
«Πρόκειται για μια ομάδα σκηνοθετών από διαφορετικές χώρες που συναντηθήκαμε στη Ν. Υόρκη το 2009 σε ένα άλλο μεγάλο εργαστήρι όπου, ως άσκηση, μας ζητήθηκε να συνεργαστούμε στη σκηνοθεσία» λέει η Ιόλη Ανδρεάδη. Τους γοήτευσε ο τρόπος δουλειάς για τη σκηνοθεσία μιας παράστασης και έτσι το 2011 έμειναν στου Μπομπ Γουίλσον το Watermill, σχεδιάζοντας να αναπτύξουν μια μέθοδο. Τότε μπήκε ο σπόρος γι’ αυτό που θα δούμε στη Σύρο.
Φέτος το θέμα του World Wide Lab είναι «Προσλήψεις και Αναπαραστάσεις του Αρχαίου Δράματος: διεθνής παράδοση και προσωπική εμπειρία». Στόχος τους είναι ένα μοντέλο ομαδικής συνεργασίας και συσκηνοθεσιών. Στη δική τους περίπτωση η γνωστή ατάκα: «στο θέατρο την τελική απόφαση την παίρνει πάντα ένας», δεν ισχύει.
«Εκκλησιάζουσες»
«Πελαγώνουμε, είναι πολύ δύσκολο» παραδέχεται η σκηνοθέτις που φέτος έχει αναλάβει την καλλιτεχνική διεύθυνση από την Ελλάδα, ενώ ο Jay Stern από τις ΗΠΑ. «Η εμπειρία μάς έδειξε πως αν έχουμε τον ίδιο στόχο με διαφορετικές προσεγγίσεις, τα πράγματα είναι ευκολότερα». Οι 30-40άρηδες σκηνοθέτες με την πολυπολιτισμική ματιά, θα μας το δείξουν στις «Εκκλησιάζουσες», ένα έργο για την Οριάνα Φαλάτσι, το οποίο παρουσιάζεται σε διάλογο με κείμενα για γυναίκες ηρωίδες και, τέλος, χορικά σε διάλογο με σύγχρονα κοινωπολιτικά γεγονότα που βιώνει η χώρα μας. «Δεν είναι κάτι πειραματικό που μένει μεταξύ μας, αλλά κάτι δημιουργικό που φτάνει στο κοινό».
Συζητώντας με την Ιόλη Ανδρεάδη αναρωτιέσαι γιατί, έπειτα από τόσες σπουδές και εμπειρία, δεν έμεινε στο εξωτερικό. Τελειώνοντας το διδακτορικό της δεν είπε στους φίλους ότι θα επιστρέψει στην Ελλάδα «ακριβώς για να μην ακούσω τις γνώμες των άλλων, αυτό το “πού θα πας;” το οποίο θα μπορούσε να με επηρεάσει. Πήρα την απόφαση σκεπτόμενη ότι οι ευκαιρίες της δουλειάς μου μετακινούνται. Γνωρίζω πως η πραγματικότητα στην Ελλάδα είναι πολύ σκληρή. Το θέατρο χρειάζεται τη στήριξη του κράτους και ένα φίλτρο προστασίας πάνω από τις δραματικές σχολές. Θα έπρεπε να είναι λιγότερες, όλες εξαιρετικές, στις οποίες θα είναι δύσκολο να μπεις κι άλλο τόσο να βγεις. Ο σημερινός τρόπος λειτουργίας τους στα μάτια των 20άρηδων παρουσιάζεται ως μια εύκολη προοπτική. Καταλαβαίνω πως δεν μπορείς να απαγορεύσεις σε κάποιον να γίνει καλλιτέχνης επειδή δεν έχει τελειώσει μια σωστή αυστηρή σχολή. Σίγουρα ο έλεγχος είναι το κλειδί. Επίσης οι κεντρικοί θεσμοί οφείλουν να δίνουν ευκαιρίες στους νέους».
Εξίμισι χρόνια ζωής στο Λονδίνο αλλά και πολλά μηνιαία ταξίδια στη Νέα Υόρκη τής έδειξαν πως και στο εξωτερικό τα ζητήματα της εκπαίδευσης έχουν λυθεί. Κι εκεί όμως δυσκολεύονται οι νέοι. «Στη Ν. Υόρκη είναι πιο ισχυρές οι βιομηχανίες του θεάματος, το mainstream θέατρο πιο οργανωμένο όπως και η εναλλακτική σκηνή στην οποία είναι δύσκολο να μπεις. Υπάρχουν όμως τα off – off που δίνουν μεγαλύτερο περιθώριο έκφρασης σε καλλιτέχνες, οι οποίοι δεν πέρασαν από το εναλλακτικό μέινστριμ. Υπάρχει κοινό και γι’ αυτούς. Η υπερβολή “πάμε να φτιάξουμε μια ομάδα και να κάνουμε μια παράσταση” υπάρχει και στο εξωτερικό.
Απλώς στη Ν. Υόρκη λένε πάμε να κάνουμε work in progress, δουλειά εν εξελίξει. Ετσι έχουν στάδια – ευκαιρίες μέχρι να φτάσει κάποιος στην κανονική παράσταση». Η έλλειψη αμοιβής επίσης δεν είναι μόνο ελληνικό φαινόμενο. «Απλώς στην Ελλάδα δεν είναι σε καλή ισορροπία. Οι ομάδες που σχηματίζουν τα νέα παιδιά και οι παραστάσεις τους είναι πολύ περισσότερες από το μέινστριμ θέατρο».
Με ενθουσιασμό μιλάει και για την εμπειρία της στο Caravan Project. Ενα οδοιπορικό που ξεκίνησε από νέους καλλιτέχνες που ταξιδεύουν σε όλη τη χώρα με δωρητή το Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος, συλλέγοντας ιστορίες οι οποίες βραβεύτηκαν σε διεθνή φεστιβάλ. Από πέρυσι οι εμπνευστές του προγράμματος (Στρατής Βογιατζής, Θέκλα Μαλάμου, Αλεξάνδρα Σαλίμπα) στήνουν τις δύο μογγολικές σκηνές τους σε διάφορα μέρη, καλώντας τις τοπικές κοινωνίες να συμμετάσχουν σε δράσεις. Οπως το εργαστήρι ιστοριών. Η Ιόλη διδάσκει σε ενήλικες πώς να αφηγούνται και να γράφουν ιστορίες. Το έκανε τον χειμώνα στη Μυτιλήνη και τώρα στην Κρήτη.
Στην παραγωγή
Ζει από τα εφόδια που κόπιασε να αποκτήσει; «Ναι και όχι. Δεν μπορώ να πω ότι τα πτυχία θα βγάλουν ποτέ τα λεφτά τους. Χάρηκα όμως τη γνώση και την εμπειρία. Το μάστερ στη σκηνοθεσία έχει ένα αντίκρισμα, ήθελα να γίνω καλύτερη. Το διδακτορικό μού δίνει τη δυνατότητα να κάνω έρευνα. Εναν 20άρη θα τον συμβούλευα να μη σπουδάσει τόσα πολλά και να μπει νωρίτερα στην παραγωγή».
Οι γονείς της την έκαναν να αγαπήσει το θέατρο. Ανθρωποι της τέχνης και οι δυο και του πανεπιστημιακού χώρου (ο Γιάγκος Ανδρεάδης και η Πέπη Ρηγοπούλου), την έπαιρναν σε παραστάσεις. «Επιπλέον έχω έναν υπέροχο αδερφό, τον Θεόδωρο Ανδρεάδη – Συγγελάκη» που αγαπά την τέχνη και τη δημοσιογραφία. Ο πατέρας της όταν έγραφε κριτική θεάτρου στη «Μεσημβρινή» την έπαιρνε πάντα μαζί του σε ό,τι έβλεπε.
Ο Μίνως Βολανάκης, ο Σπύρος Βραχωρίτης, ο Γιώργος Παπαδάκης ήταν προσωπικότητες που την επηρέασαν, έπειτα στη σχολή του Τέχνης η Κάτια Γέρου και ο Δημήτρης Οικονόμου, στο Πανεπιστήμιο η Εύα Στεφανή, ο Αλαν Ριντ. Θυμάται πάντα τη συμβουλή του πατέρα της: «“Ο σύγχρονος άνθρωπος θα κάνει γύρω στα επτά επαγγέλματα. Να είσαι έτοιμη να μάθεις όσα περισσότερα μπορείς”. Είχε δίκιο. Η δημιουργία έχει πολλά πρόσωπα».