Τη νοητή ακτίνα που συνδέει τη Νέα Σμύρνη με τη Σμύρνη έρχεται να φωτίσει ένα υπό διαμόρφωση μουσείο στην ομώνυμη πόλη. «Στόχος μας είναι να δώσουμε στον επισκέπτη να καταλάβει το μέγεθος, τη σημασία και την ιδιαιτερότητα της Σμύρνης, ο συμβολισμός της οποίας είναι μεγάλος για όλη την Ελλάδα», επισημαίνει ο ιστορικός Μιχάλης Βαρλάς, ενορχηστρωτής μιας διεπιστημονικής ομάδας που ετοιμάζει το νέο μουσείο που θα είναι πλήρως ψηφιακό. To μουσείο, που ιδρύει ο Δήμος Νέας Σμύρνης με χρηματοδότηση από το πρόγραμμα ΕΣΠΑ «Ψηφιακή Σύγκλιση», θα λειτουργήσει από το νέο έτος. Μια πρώτη, όμως, «γεύση» θα δοθεί κατά την παρουσίαση του πρότζεκτ στις 19 Οκτωβρίου στον «Γαλαξία», στην πλατεία της πόλης.
Ορισμένες από τις θεματικές που θίγονται είναι: η ιστορία της Σμύρνης διά μέσου των αιώνων, η πόλη των εμπόρων, τα γήπεδα περί της λεωφόρου Συγγρού, η γένεση της Νέας Σμύρνης, κ.ά. Στόχος είναι να διαφωτιστούν όλες οι πτυχές της ζωής στην εν λόγω πόλη πέρα από το κεφάλαιο της καταστροφής και του ξεριζωμού. «Θα επιδιώξουμε να επισκέπτονται τακτικά το μουσείο σχολεία», αναφέρει ο δημοτικός σύμβουλος Γιώργος Κρικρής.
Η ομάδα αντλεί υλικό από την Εθνική Βιβλιοθήκη, το Εθνικό Ιστορικό Μουσείο, το Μουσείο Μπενάκη, τη Βιβλιοθήκη της Βουλής, τα Γενικά Αρχεία του Κράτους, τη Γεννάδειο, το Κέντρο Μικρασιατικού Ελληνισμού Νέας Ιωνίας, το ΕΛΙΑ και πλήθος φορέων αλλά και ιδιωτών. Η ιδέα για έναν τέτοιο χώρο μνήμης είναι παλιά, αλλά τώρα μάλλον έφτασε το «πλήρωμα του χρόνου», καθώς λιγοστεύουν πλέον οι αυτόπτες μάρτυρες από την εποχή εκείνη. «Τα τελευταία χρόνια βιώνουμε μια κρίση σε πολλά επίπεδα, οι άνθρωποι διερευνούν με περισσότερο ενδιαφέρον τις ρίζες τους». Μελλοντικά όσοι διαθέτουν αρχειακό υλικό και κειμήλια θα μπορούν να τα ψηφιοποιούν και αυτά να εκτίθενται με την επωνυμία της οικογένειας. Από την άλλη πλευρά του Αιγαίου υπάρχει ανάλογη δραστηριότητα. Ο Μητροπολιτικός Δήμος Σμύρνης, αφού αναπαλαίωσε το περίφημο ελληνικό σπίτι στην Μπούτζα της Σμύρνης, ετοιμάζεται να δημιουργήσει εκεί το Μουσείο Ανταλλαγής. Στο επιβλητικό πέτρινο σπίτι θα εκτίθενται κειμήλια Ελλήνων και Τούρκων.
«Σμυρνιοί εγκαταστάθηκαν και στον Βύρωνα και τη Νίκαια, ωστόσο μόνον η Νέα Σμύρνη κουβαλάει την παράδοση και τη φαντασίωση της Σμύρνης», σημειώνει ο ιστορικός. «Δικαίως, λοιπόν, διεκδικεί τη συνέχειά της μέσα από το όνομα, τα σύμβολα (π.χ., καμπαναριό Αγίας Φωτεινής), αλλά κυρίως τον αστικό της προσανατολισμό». Αποκωδικοποιώντας δηλαδή τη Νέα Σμύρνη, ανακαλύπτουμε δειλά τη γενέτειρά της. Πρώτο κοινό σημείο αναφοράς τα αθλητικά σωματεία, Πανιώνιος και Μίλωνας, που στη Σμύρνη είχαν μεγάλη ακτινοβολία και επιρροή, ενώ περιελάμβαναν πλήθος δραστηριοτήτων πέραν του αθλητισμού, όπως διδασκαλία μουσικής. «Οι γυναίκες της Νέας Σμύρνης είχαν το δικαίωμα της άθλησης στη γειτονιά τους προτού κατοχυρώσουν το δικαίωμα ψήφου το 1951». Παράλληλα λειτούργησε στα πρότυπα των λεσχών της Σμύρνης ένα μείζον πνευματικό ίδρυμα, η Εστία Νέας Σμύρνης, στους κόλπους της οποίας διδάσκεται σκάκι, λειτουργεί βιβλιοθήκη και μουσείο, διατίθεται χώρος ομιλιών. «Ανασυστάθηκε η Ευαγγελική Σχολή, που υπήρχε στη Σμύρνη, ενώ το Αμερικανικό Κολλέγιο μεταφέρθηκε από τη Σμύρνη στο Φάληρο», συμπληρώνει ο ίδιος. Επίσης φιλοξενήθηκαν και δύο μείζονα ορφανοτροφεία (Ιωσηφόγλειο, Εθνική Στέγη), αντικατοπτρίζοντας τη σμυρναίικη νοοτροπία. Τέλος, ήδη από το 1932 η Νέα Σμύρνη είχε τη δική της εφημερίδα, ενώ αριθμούσε μόνον 220 κατοίκους (βάσει της απογραφής του 1934), και έτσι ξεκίνησε η αφήγηση σχετικά με τα έργα και τις ημέρες της Νέας Σμύρνης – με την ελπίδα ότι θα μοιάσει στην ένδοξη γενέτειρά της…
Οι δημιουργοί φιλοδοξούν να γίνει και το μουσείο ένα από τα πολλά σημεία αναφοράς της πόλης, που οι κάτοικοι αξιοποιώντας τις δυνατότητες της τεχνολογίας θα επισκέπτονται τακτικά, ανάλογα με την ιστορική περίοδο που θέλουν να μελετήσουν. Η είσοδος θα είναι ελεύθερη. Ενδόμυχος πόθος να μας μεταφέρουν στη «Σμύρνα» των Ελλήνων, των Εβραίων, των Λεβαντίνων και των Τούρκων, των Σμυρνιών της εποχής εκείνης. «Η αφήγηση της ιστορίας δεν θα προέρχεται μόνον από επιφανείς Σμυρνιούς, αλλά και από άσημους και φτωχούς κατοίκους της Σμύρνης», καταλήγει ο κ. Βαρλάς.