Πριν από λίγες ημέρες, η Σοφία απευθύνθηκε σε μια υπηρεσία μεγάλου δήμου της χώρας για το θέμα που μονοπωλεί τα τελευταία χρόνια τη ζωή της: το παιδί. Ζήτησε να μάθει ποια είναι η διαδικασία αναγνώρισης του παιδιού -σήμερα τριών ετών- από τον πατέρα του. «Α, θα το αναγνωρίσει τελικά;», τη ρώτησε η υπάλληλος με περισσότερη οικειότητα από την αναμενόμενη. «Αν το κάνετε όμως, θα πρέπει να αλλάξετε το επώνυμο του παιδιού». «Γιατί;», αναρωτήθηκε η Σοφία. «Δηλαδή, και να το αναγνωρίσει ο πατέρας και να μην έχει κανένα δικαίωμα;», της απάντησε.
Η μικρή ιστορία δεν αποκαλύπτει απλώς ότι οι υπηρεσίες δεν γνωρίζουν τη νομοθεσία που αφορά το αντικείμενό τους, αλλά και ότι το φίλτρο με το οποίο την ερμηνεύουν είναι μάλλον απαρχαιωμένο για σύγχρονη χώρα της Ε.Ε. Ομως οι υπάλληλοι απλώς συμπλέουν με το πνεύμα της Πολιτείας. Σε όλα τα επίσημα έγγραφα που αφορούν το συγκεκριμένο παιδί, στο οποίο έγινε ονοματοδοσία κυρίως για οικονομικούς λόγους, μια λέξη ξεχωρίζει: «αβάπτιστο».
Ετερο παράδειγμα; Στην αρχή της χρονιάς, μαθητής Δ΄ Δημοτικού πήγε στο σχολείο με γλυκά για να κεράσει τους συμμαθητές του για την ονομαστική του εορτή. Ομως η δασκάλα τού το απαγόρευσε. «Δεν έχεις δικαίωμα να κεράσεις», είπε στο παιδί. «Δεν έχεις βαπτιστεί». Αλλη μητέρα καταγγέλλει στην «Κ» ότι αφότου ο γιος της διαγνώστηκε με αυτισμό, έγινε persona non grata στην παιδική χαρά της γειτονιάς. «Εχεις παρατηρήσει ότι στις παιδικές χαρές δεν βλέπεις ποτέ παιδιά με στερεοτυπικές συμπεριφορές; Ο αυτισμός παραμένει μυστικό εντός της οικογένειας», λέει. (Oι μαρτυρίες είναι ανώνυμες για προφανείς λόγους.)
Πηγαίος συντηρητισμός
Η χώρα ψηφίζει τα τελευταία χρόνια «προοδευτικά», όμως στην καθημερινή μας ζωή παραμένουμε βαθιά, πηγαία συντηρητικοί. Χαρακτηριστικά ήταν τα ευρήματα της εταιρείας καταναλωτικής και κοινωνικής έρευνας QED σε έρευνα ανάμεσα σε όσους τοποθετούνται πολιτικά στην Αριστερά και την Κεντροαριστερά: οι 5 στους 10 τάσσονται κατά της ανέγερσης τζαμιού, οι 5 στους 10 επιθυμούν αναγραφή του θρησκεύματος στην ταυτότητα, οι 7 στους 10 λένε όχι στον γάμο μεταξύ ομοφυλοφίλων, οι 5 στους 10 είναι υπέρ της θανατικής ποινής και οι 7 στους 10 δεν θέλουν να καταργηθεί ο θρησκευτικός όρκος στο δικαστήριο.
«Ακόμα και αυτά τα στοιχεία δεν αντικατοπτρίζουν πλήρως την εικόνα της ελληνικής κοινωνίας. Το τι λέμε στις έρευνες είναι σημαντικό, αλλά πιο σημαντικό είναι αυτό που κάνουμε», σχολιάζει στην «Κ» ο επίκουρος καθηγητής Κοινωνιολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών Παναγής Παναγιωτόπουλος. «Ζούμε σε μια από τις πιο συντηρητικές κοινωνίες, με ατομικιστικά χαρακτηριστικά ενός εσωστρεφούς ατομικισμού. Η βασική παρατήρηση είναι ο κομφορμισμός στον τρόπο ζωής, η αποδοχή ενός συγκεκριμένου μοντέλου ζωής που θεωρείται αυτονόητο ότι θα ακολουθηθεί από τις μεγάλες μάζες του πληθυσμού». Σύμφωνα με τον ίδιο, ο συντηρητισμός των Ελλήνων εκφράζεται πανηγυρικά στο επίπεδο της οικιακής μονάδας. «Η συντηρητική συμπεριφορά που αναπαράγεται καθ’ όλη τη διάρκεια της μεταπολίτευσης έχει δύο βασικές εκφάνσεις. Την υποχρεωτική γαμήλια διαδρομή με οικογενειακή συναίνεση και τον οικογενειακό έλεγχο πάνω στα επαγγελματικά σχέδια των παιδιών».
Η ενδεχόμενη κατάργηση του μαθήματος των Θρησκευτικών με τη νυν μορφή δεν θα έκανε την κοινωνία λιγότερο συντηρητική. «Η κοινωνία δεν αλλάζει με εγκυκλίους. Η πραγματική αντιπαράθεση έπρεπε να είναι τι γράφουμε ως αλήθεια στην έκθεση ιδεών. Συντηρητισμός είναι ότι η κοινωνία δεν θέλει να μειώσει ή να αναδιατάξει τα πτυχία που δίνει στα παιδιά της. Αυτή η μάζα κακών πτυχίων συντηρεί τη διαχείριση του επαγγελματικού ζητήματος από την οικογένεια και την αδυναμία του αποφοίτου να αναζητήσει την τύχη του στην αγορά μόνος του. Πρόκειται για έμπρακτο συντηρητισμό αφού έχεις ένα κακό εφόδιο που απλά το αναγνωρίζει το κράτος».
Σύνδεση με τον κρατισμό
Για τον κ. Παναγιωτόπουλο, ο κρατισμός είναι σήμερα η ισχυρή μορφή του συντηρητισμού, «η ιδέα ότι οφείλουμε να έχουμε κρατική προστασία για την εργασία και τη ζωή μας, για τα πάντα». Και ο κρατισμός δεν είναι «προνόμιο» της Αριστεράς. Σύμφωνα, επίσης, με έρευνα της QED, ανάμεσα σε όσους αυτοπροσδιορίζονται δεξιοί και κεντροδεξιοί, οι 6 στους 10 είναι υπέρ ενός ισχυρού δημόσιου τομέα για την οικονομική ανάπτυξη, οι 4 στους 10 δεν επιθυμούν την ιδιωτικοποίηση των δημόσιων υπηρεσιών, οι 3 στους 10 δεν θεωρούν ότι ο ιδιωτικός τομέας μπορεί να τα καταφέρει καλύτερα από τον δημόσιο.