Φυσικά το σημερινό κείμενό μου δεν αφορά το βραβευμένο με δύο βραβεία Oscar, ομότιτλο κινηματογραφικό έργο του Francis Ford Coppola, που αναφέρεται στον πόλεμο του Βιετνάμ, με τον εμβληματικό Marlon Brandon στον ρόλο του απείθαρχου συνταγματάρχη Walter Kurtz, ο οποίος αυτονομήθηκε κάπου στη Καμπότζη. Πάντως, σε πόλεμο αναφέρεται, ο οποίος ξέσπασε μετά την αποκάλυψη για τα σχέδια του υπουργείου Οικονομικών. Την Κυριακή 11 Οκτωβρίου 2015, «Το ΒΗΜΑ» είχε ένα πρωτοσέλιδο με τον υπέρτιτλο: «Αποκάλυψη: μέτρο-σοκ με στόχο την καταπολέμηση της φοροδιαφυγής», κυρίως τίτλο: «Μόνιμο “capital control” για δημοσίους υπαλλήλους και συνταξιούχους» και για υπότιτλο: «Μισές αποδοχές με μετρητά και τις υπόλοιπες υποχρεωτικά με κάρτα σχεδιάζει το υπ. Οικονομικών». Δεν χρειάζεται να διαβάσει κάνεις το πλήρες ρεπορτάζ. Ο τίτλος τα λέει όλα. Με απλά λόγια το υπ. Οικονομικών, προκειμένου να αυξήσει την χρήση του πλαστικού χρήματος, θα υποχρεώνει τους δημοσίους υπαλλήλους και τους συνταξιούχους να ξοδεύουν τα μισά χρήματα που παίρνουν κάθε μήνα, μέσω καρτών και τα υπόλοιπα θα μπορούν να τα πάρουν σε μετρητά. Ο τίτλος όμως του δημοσιεύματος και ειδικά η αναφορά στο «μόνιμο capital control» έδωσε μια αρνητική χροιά στην πρόθεση του υπουργείου και από τότε ξεκίνησε ο πόλεμος.
Επειδή πιστεύω ότι πρέπει να αποδίδονται «τα του Καίσαρος τω Καίσαρι», η παραπάνω ιδέα δεν είναι καινούργια. Στις 2 Αυγούστου 2015, ο Κυριάκος Μητσοτάκης σε άρθρο του στην «Καθημερινή», με τίτλο «Πλαστικό χρήμα ή μετρητά;» έγραφε μεταξύ άλλων τα ακόλουθα: «…Προς αυτή την κατεύθυνση θα πρότεινα να ξεκινούσε μια εφαρμογή εναλλακτικού τρόπου καταβολής της μισθοδοσίας δημοσίων υπαλλήλων και των συντάξεων, όπου το 50% του μισθού ή της σύνταξης θα πιστωνόταν σε μια νέα προπληρωμένη κάρτα μόνο για “ηλεκτρονική” χρήση και το υπόλοιπο 50% στους λογαριασμούς των δικαιούχων σε μετρητά.
Το συνολικό κόστος μισθών και συντάξεων για το κράτος είναι 42 δισ. Αν τα 21 δισ. από αυτά πληρωθούν μέσω χρεωστικών καρτών, το αποτέλεσμα θα είναι ταυτόχρονα ευνοϊκό για όλους τους δικαιούχους αλλά και για το κράτος συνολικά. Κατ’ αρχήν όλοι οι έμποροι και πάροχοι υπηρεσιών (από τον περιπτερά μέχρι τον ηλεκτρολόγο και από αυτόν που νοικιάζει ξαπλώστρες στην παραλία μέχρι τον πλανόδιο παγωτατζή) θα προμηθεύονταν τερματικά αποδοχής καρτών (POS). Αν κάποιος επισκεφθεί σήμερα μια λαϊκή αγορά, δεν θα συναντήσει POS. Μόλις όμως εφαρμοστεί το μέτρο που προτείνω, είναι βέβαιο ότι σε ελάχιστο χρόνο θα προμηθευτεί POS και ο τελευταίος μικροπωλητής…». Βλέπουμε ότι είναι ακριβώς η ίδια πρόταση, η οποία όμως τότε πέρασε απαρατήρητη, ενώ σήμερα γίνεται χαμός από τις αντιδράσεις.
Πάμε παρακάτω. Στον «Βήμα» της Κυριακής την 9η Αυγούστου 2015, ο Θεόδωρος Καλαντώνης, αναπληρωτής διευθύνων σύμβουλος της Eurobank, σε άρθρο του με τίτλο «Οι έλεγχοι κεφαλαίων ευνόησαν το πλαστικό χρήμα», προτείνει 10 διαφορετικές δράσεις προκειμένου να ενισχυθεί η χρήση του πλαστικού χρήματος. Η ένατη πρότασή του αναφέρει τα ακόλουθα: «Επιμερισμός της πίστωσης της μισθοδοσίας δημοσίων υπαλλήλων και συνταξιούχων δε δύο διακριτά τμήματα, όπου το ένα τμήμα μπορεί να πιστώνεται σε προπληρωμένη κάρτα και θα μπορεί να χρησιμοποιηθεί αποκλειστικά για ηλεκτρονικές συναλλαγές».
Δηλαδή και πάλι έχουμε την ίδια πρόταση από κάποιον, ο οποίος έχει πολύ σημαντική και μακρόχρονη εμπειρία στον χώρο αυτό. Ούτε τότε αντέδρασε ή διαμαρτυρήθηκε κανείς.
Και όταν πια η κυβέρνηση αποφάσισε να διερευνήσει την πρόταση αυτή, η οποία είναι πραγματικά αποτελεσματική στην καταπολέμηση της φοροκλοπής του ΦΠΑ, άρχισαν οι διαμαρτυρίες. Ξέρετε ποιο είναι το τρελό στην υπόθεση; Οτι διαμαρτύρονται αυτοί που πιθανότατα θα ωφεληθούν από την εφαρμογή του μέτρου! Αυτό ακριβώς συμβαίνει στη χώρα μας, όπου βασιλεύει η άγνοια και το ράδιο-αρβύλα.
Εξηγούμαι. Αυτοί που δεν μπορούν να κρύψουν απολύτως τίποτα από την εφορία και είναι απολύτως φορολογικά νομοταγείς (εκούσια ή ακούσια), είναι μόνο όσοι μισθωτοί και συνταξιούχοι έχουν σαν μοναδικό εισόδημά τους, μισθούς και συντάξεις. Αυτοί, λοιπόν, είναι και τα συνήθη θύματα όταν το κράτος θέλει να αυξήσει τα φορολογικά του έσοδα. Κόβονται οι μισθοί του Δημοσίου και οι συντάξεις, οι οποίες είναι στην απόλυτη δικαιοδοσία της εκάστοτε κυβέρνησης. Αν το κράτος κατάφερνε να αυξήσει την εισπραξιμότητα του ΦΠΑ από τις επιχειρήσεις, ίσως να περιορίζονταν οι αιματηρές περικοπές σε μισθούς και συντάξεις. Και το μέτρο σίγουρα βοηθά στην κατεύθυνση αυτή. Να γιατί μου είναι αδύνατο να καταλάβω τις διαμαρτυρίες.
Για πρώτη φορά φαίνεται ότι το υπουργείο κατάλαβε τη χρησιμότητα του πλαστικού χρήματος και των ηλεκτρονικών συναλλαγών, οι οποίες σε αντίθεση με τα μετρητά, αφήνουν ίχνος στο «δούναι και λαβείν» και προσπαθεί με κάθε τρόπο να τις επιβάλει και διαμαρτύρονται αυτοί οι οποίοι θα ωφεληθούν από τον περιορισμό της φοροκλοπής του ΦΠΑ, δηλαδή τα φυσικά πρόσωπα τα οποία πληρώνουν τον ΦΠΑ και αυτός παρακρατείται από την επιχείρηση και δεν αποδίδεται στο κράτος, όπως θα έπρεπε να γίνεται.
Η μόνη εξήγηση που μπορεί να υπάρχει για το φαινόμενο αυτό, είναι η έλλειψη εμπιστοσύνης των πολιτών προς το κράτος. Οι πολίτες έχοντας καεί στο παρελθόν από τις ανακολουθίες των εκάστοτε κυβερνώντων, φοβούνται ότι αν χρησιμοποιούν το πλαστικό χρήμα για τις καθημερινές συναλλαγές τους, μπορεί να έλθει (εκ των υστέρων) η εφορία και να τους «χαρατσώσει» βάσει των εξόδων τους σαν τεκμήρια διαβίωσης.
Αλλη λογική εξήγηση δεν μπορεί να υπάρχει. Τα περί φακελώματος και «Μεγάλου Αδελφού» δεν στέκουν σε καμία σοβαρή συζήτηση.
Ας δούμε όμως και την ουσία του θέματος. Σήμερα παρά τους περιορισμούς των capital controls, η χρήση του πλαστικού χρήματος είναι πολύ περιορισμένη στη χώρα μας. Εκτιμάται ότι οι συναλλαγές με πλαστικό χρήμα δύσκολα φτάνουν τα 10 δισεκατομμύρια ευρώ. Αν λοιπόν, το 50% των μισθών και των συντάξεων που καταβάλλει το Δημόσιο, που είναι 42 δισεκατομμύρια ευρώ, υποχρεωτικά πρέπει να είναι μέσω πλαστικού χρήματος, τότε θα έχουμε αμέσως διπλασιασμό στις ηλεκτρονικές συναλλαγές. Φυσικά αυτή η δράση πρέπει να συνοδεύεται και από αντίστοιχα φορολογικά κίνητρα. Δηλαδή όλες οι συναλλαγές που γίνονται ηλεκτρονικά, σε ορισμένες κατηγορίες επιτηδευματιών, να εκπίπτουν από το φορολογητέο εισόδημα. Μόνο τότε θα επιτύχει το μέτρο.
Με τη σημερινή τεχνολογία είναι πολύ εύκολο να περιορίσει κάνεις τη χρήση των μετρητών. Ακόμα και για τις μικροπληρωμές είναι εύκολο και σκόπιμο να χρησιμοποιείται η κάρτα.
Θυμάστε μια πολύ επιτυχημένη διαφήμιση της Alpha Bank; Ενας νεαρός στο σούπερ μάρκετ δίνει κάρτα για να πληρώσει ένα γάλα. Και ο ταμίας τον ρωτάει: «Μα κάρτα για ένα γάλα»; Και ο νεαρός του απαντάει:
«Δηλαδή, είναι προτιμότερο να πάω στο ΑΤΜ να πάρω χρήματα, να έλθω εδώ να σου δώσω πενηντάρικο, να μην έχεις ρέστα κ.λπ.». Στο τέλος και ο ταμίας συμφωνεί ότι είναι προτιμότερη η πληρωμή με κάρτα. Ειδικά τώρα με τις κάρτες για ανέπαφες συναλλαγές, γνωστές σαν «tap and go» όπου η πληρωμή για ποσά μέχρι 25 ευρώ γίνεται σε κλάσματα δευτερολέπτου, ακόμα και οι αγορές από το περίπτερο μπορούν να γίνουν με κάρτες. Εύκολα λοιπόν μπορεί να υλοποιηθεί το μέτρο, αρκεί το υπουργείο να συνεννοηθεί από νωρίς με τις τράπεζες, οι οποίες πρέπει να τροποποιήσουν τα συστήματά τους προκειμένου να το υλοποιήσουν.
Από τον Τύπο μαθαίνω ότι το υπουργείο Οικονομικών έχει συστήσει μια επιτροπή για να μελετήσει την εφαρμογή αυτή. Ελπίζω ότι η επιτροπή αυτή θα φωνάξει τους ειδικούς από τις τράπεζες και τους υπεύθυνους της VISA και MasterCard στην Ελλάδα, ώστε να προδιαγράψει μια δράση η οποία να είναι εφαρμόσιμη και ιδιαίτερα εύκολη για τους πολίτες. Δυστυχώς, όμως, πολύ φοβούμαι ότι με την ιδεοληψία που έχουν οι ιθύνοντες εναντίον της ιδιωτικής επιχειρηματικότητας, θα προχωρήσουν χωρίς τη συμμετοχή των επαγγελματιών του χώρου και θα σχεδιάσουν ένα δύσχρηστο και ανεφάρμοστο σύστημα. Μακάρι να έχω λάθος.
* O κ. Ανδρέας Δρυμιώτης είναι σύμβουλος επιχειρήσεων.