Δεν θα σας κρατήσω σε αγωνία. Παρακαλώ, δείτε με προσοχή το γράφημα. Είμαστε πρώτοι σε «αντίσταση στην αλλαγή» με μεγάλη διαφορά. Τα στοιχεία προέρχονται από πρόσφατη έρευνα του αμερικανικού Pew Research Center, που είναι ένας από τους πλέον αξιόπιστους φορείς ερευνών. Λοιπόν, πάντα το πίστευα και έχω γράψει πολλές φορές για το θέμα, αλλά ποτέ μου δεν φανταζόμουν ότι είμαστε τόσο οπισθοδρομικοί σε σχέση με άλλες χώρες.
Προσέξτε τις πρώτες χώρες σε αλλαγές: Νότιος Κορέα, Σιγκαπούρη και Αυστραλία. Ακόμη και η παραδοσιακή Μεγάλη Βρετανία είναι πολύ πιο ευέλικτη από τη χώρα μας. Γιατί άραγε; Αν είχα να δώσω μία μόνο εξήγηση, θα δήλωνα ανεπιφύλακτα: η ανασφάλεια που μας διακρίνει σαν λαό. Μπορεί να είναι κατάλοιπα της Τουρκοκρατίας, αλλά δυστυχώς ακόμη τα κουβαλάμε. Δεν θέλουμε να αλλάξει τίποτα και έτσι παραμένουμε στάσιμοι σε έναν κόσμο που συνεχώς εξελίσσεται με ταχύτητες που δεν μπορούμε να αντιληφθούμε.
Θα ξεκινήσω με το πλέον χαρακτηριστικό παράδειγμα, το οποίο μάλιστα μας οδήγησε και στη χρεοκοπία. Βρισκόμαστε στο μακρινό 2000, όταν ο Κώστας Σημίτης εξασφάλισε μια δεύτερη τετραετία ως πρωθυπουργός της χώρας και έβαλε προτεραιότητα τον εξορθολογισμό του ασφαλιστικού μας συστήματος. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες είχαν κάνει τις απαραίτητες αλλαγές τις περασμένες δεκαετίες. Βασίστηκε σε μια εξαιρετικά εμπεριστατωμένη μελέτη, την οποία εκπόνησαν δύο διακεκριμένοι επιστήμονες, οι καθηγητές Σπράος και Τήνιος και ανέθεσε στον Τάσο Γιαννίτση, υπουργό Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, την εκπόνηση του νέου ασφαλιστικού. Το τι επακολούθησε λίγοι το θυμούνται, αλλά τις συνέπειες της ξεροκεφαλιάς μας τις πληρώσαμε όλοι. Ενα εκατομμύριο κόσμος ξεχύθηκε στους δρόμους της Αθήνας και σε άλλες πόλεις με μοναδικό αίτημα να αποσυρθούν οι προτεινόμενες αλλαγές. Ηταν η μεγαλύτερη διαδήλωση που έγινε ποτέ.
Για να είμαστε δίκαιοι, τις μεγαλύτερες αντιδράσεις ο Τάσος Γιαννίτσης τις βρήκε μέσα στο ίδιο το κόμμα του, το κραταιό και λαϊκό ΠΑΣΟΚ. Για να σας δώσω μερικά συγκλονιστικά στοιχεία, αντιγράφω από άρθρο του Πέτρου Λάζου που αναρτήθηκε στο Capital.gr στις 24 Μαρτίου 2023:
«[…] Δυστυχώς για όλους όμως, η πραγματικότητα των αριθμών είναι εδώ και είναι αμείλικτα εκκωφαντική. Η ενίσχυση του συνταξιοδοτικού κλάδου του ασφαλιστικού στη δεκαετία 2000-2010 κόστισε στον προϋπολογισμό του ελληνικού κράτους περισσότερα από €200 δισ. Ενώ το συνολικό κόστος όλων των έργων, συμβάσεων κ.λπ. που κάποιοι θεωρούν πως υπήρξε διαφθορά, δεν ξεπερνά τα €50 δισ. Η διαφορά είναι χαώδης, ενώ ακόμη και σήμερα τα 3/5 του εθνικού χρέους οφείλονται αποκλειστικά στη χρηματοδότηση του συνταξιοδοτικού.
Το τρέχον ετήσιο κόστος του ασφαλιστικού για τον προϋπολογισμό βρίσκεται στα €15 δισ., δηλαδή ένα ποσοστό 7,8% του ΑΕΠ, το υψηλότερο της Ευρώπης. Ξέρετε ποιο είναι το αντίστοιχο ποσό για τον γαλλικό προϋπολογισμό που ο Εμανουέλ Μακρόν προσπαθεί τόσο σκληρά να κλείσει; €17 (δεκαεπτά, ολογράφως) δισεκατομμύρια! Μόνο που, φυσικά το γαλλικό ΑΕΠ ξεπερνά τα €2,7 τρισ., ενώ το ελληνικό είναι λιγότερο από €200 δισ.[…]» (σημ. τα έντονα στοιχεία είναι δική μου επισήμανση).
Αλήθεια, πόσοι συμπολίτες μας γνωρίζουν αυτά τα συγκλονιστικά στοιχεία; Το χειρότερο όμως είναι ότι ακόμα και σήμερα, ύστερα από 14ετή περιπέτεια με μνημόνια και στερήσεις, εξακολουθούμε να ζούμε με τις ίδιες ψευδαισθήσεις. Σχεδόν καθημερινά διαβάζω σε σοβαρές εφημερίδες για το πώς μπορεί να πάρει κάποιος πρόωρη σύνταξη ή να εξαγοράσει συντάξιμα χρόνια και άλλες διευκολύνσεις, για να ξαναπάμε στον κατήφορο. Παρακαλώ δείτε τα παραπάνω στοιχεία για τη Γαλλία, όπου γίνονται μάχες για τον περιορισμό του ελλείμματος, το οποίο αναλογικά είναι πολύ μικρότερο από το δικό μας. Είχαμε μία παρατεταμένη προεκλογική περίοδο και δύο εκλογές. Είδατε κανέναν πολιτικό να επισημαίνει το σημερινό πρόβλημα; Εγώ δεν είδα ούτε άκουσα. Και όμως, αν δεν αλλάξει ριζικά το ασφαλιστικό μας σύστημα, σε λίγα χρόνια θα βρεθούμε στην ίδια κατάσταση.
Πάμε τώρα σε ήσσονος σημασίας θέματα, τα οποία όμως είναι χαρακτηριστικά στην «αντίσταση στην αλλαγή» που διαθέτουμε. Ο καλός φίλος Στέφανος Μάνος, σαν νεότατος υπουργός Δημοσίων Εργων, θέλησε να κάνει τη Βουκουρεστίου πεζόδρομο το 1978! Εγκλημα καθοσιώσεως. Το τι άκουσε τότε ο Στέφανος δεν περιγράφεται. Αυτοί που ήθελαν να τον «κρεμάσουν» ήταν οι ίδιοι οι καταστηματάρχες της Βουκουρεστίου. Μάταια προσπαθούσε να τους μεταπείσει χρησιμοποιώντας το πλέον ακλόνητο επιχείρημα: «Οι άνθρωποι δεν ψωνίζουν μέσα από τα αυτοκίνητά τους, αλλά περπατώντας». Με το πείσμα που τον διακρίνει το πέτυχε. Οι πλέον ευεργετημένοι είναι φυσικά αυτοί που δεν ήθελαν τον πεζόδρομο. Οι ιδιοκτήτες των καταστημάτων της Βουκουρεστίου. «Στερνή μου γνώση να σ’ είχα πρώτα».
Μήπως θυμάστε το πάθημα των κατοίκων της Αγίας Παρασκευής; Δεν ήθελαν τον σταθμό μετρό στην πλατεία Αγίου Ιωάννου. Γιατί; Κανένας λογικός άνθρωπος δεν κατάλαβε. Βρέθηκε κάποιος και τους ξεσήκωσε. Ο σταθμός φυσικά έγινε, αλλά σε άλλη θέση και τώρα κλαίνε τη μοίρα τους. Ποιος φταίει; Δεν ήθελαν την προσωρινή αναστάτωση και το πληρώνουν με κακή εξυπηρέτηση για τους κατοίκους τους. Τόσο απλά.
Δεν θέλουμε να αλλάξει τίποτα και έτσι παραμένουμε στάσιμοι σε έναν κόσμο που συνεχώς εξελίσσεται με ταχύτητες που δεν μπορούμε να αντιληφθούμε.
Τα παραδείγματα πάμπολλα. Κανένας δεν θέλει αλλαγές. Τις περισσότερες φορές έχουν άδικο, το οποίο όμως δύσκολα αποδεικνύεται. Ας θυμηθούμε τις κινητοποιήσεις όταν ξεκίνησε η κατασκευή της περιφερειακής του Υμηττού. Διαδηλώσεις και αντιδράσεις για να σταματήσουν το άνοιγμα του δρόμου. Ομάδες οργάνωναν δενδροφυτεύσεις τις Κυριακές για να σταματήσει η υποτιθέμενη «καταστροφή του περιβάλλοντος»! Σήμερα όμως όλοι αναγνωρίζουν ότι χωρίς την περιφερειακή του Υμηττού και την Αττική οδό, η επιβάρυνση στο περιβάλλον θα ήταν πολύ χειρότερη.
Οι κάτοικοι του Ψυχικού αντέδρασαν για την ανισόπεδη διάβαση στον Φάρο. Δεν ήθελαν να γίνει. Κάποιος τους είχε πείσει ότι θα έκανε κακό στην περιοχή τους. Κυρίες με ψηλοτάκουνα διαδήλωναν στη διασταύρωση με μαύρες σημαίες για την παρέμβαση. Σήμερα αναγνωρίζουμε ότι χωρίς αυτήν και τις υπόλοιπες παρεμβάσεις, η κυκλοφορία θα ήταν ένα χάος. Ακόμα, η παρέμβαση των συγκοινωνιολόγων στο λεγόμενο «τρίγωνο του διαβόλου» στη Μεσογείων αντιμετωπίστηκε αρχικά με χλεύη. Και όμως, έλυσε ένα τεράστιο κυκλοφοριακό πρόβλημα.
Το καλύτερο ίσως παράδειγμα ανθρώπινης παρέμβασης που ωφέλησε τόσο τη φύση όσο και την οικονομία της περιοχής, είναι η τεχνητή λίμνη Πλαστήρα. Με τα σημερινά δεδομένα αυτό το έργο δεν θα γινόταν ποτέ, γιατί σκέπασε χωριά και δάση, αλλά και ένα αεροδρόμιο που χρησιμοποιούσαν οι σύμμαχοι στον πόλεμο. Φανταστείτε τις αντιδράσεις από οικολόγους, δημοσιογράφους, ιστορικούς και πλήθος ασχέτων οι οποίοι θα είχαν την άποψή τους. Ολα αυτά τα έργα έγιναν και απέδειξαν σε όλους τους αντιτιθέμενους ότι είχαν άδικο. Το κρίσιμο όμως ερώτημα είναι: «Πόσα άλλα έργα δεν έγιναν λόγω κινητοποιήσεων και τι χάσαμε όλοι μας από το ότι δεν έγιναν;».
Η αντίσταση στην αλλαγή δεν περιορίζεται, δυστυχώς, στα δημόσια έργα. Υπάρχει παντού, γιατί ενώ θέλουμε να θεωρούμε τους εαυτούς μας προοδευτικούς, δεν θέλουμε να αλλάξει τίποτα απολύτως. Για παράδειγμα, η αντίδρασή μας στην ίδρυση μη κρατικών πανεπιστημίων. Είμαστε η μοναδική χώρα στον κόσμο! Ντροπή μας.
Σαν επιμύθιο, σας αφήνω με το αγαπημένο μου απόφθεγμα του Niccolo Machiavelli, σε δική μου πρωτόλεια μετάφραση: «…δεν υπάρχει τίποτα πιο δύσκολο να σχεδιάσεις, πιο αμφίβολο να επιτύχεις, πιο επικίνδυνο να διαχειριστείς από τη δημιουργία ενός καινούργιου συστήματος. Γιατί ο καινοτόμος θα αντιμετωπίσει την εχθρότητα όλων εκείνων που επωφελούνται από τη διατήρηση του παλαιού κατεστημένου και μόνο τη χλιαρή υποστήριξη από όλους εκείνους οι οποίοι θα ωφεληθούν από το νέο σύστημα, αυτή η χλιαρότητα προέρχεται εν μέρει από τον φόβο των αντιπάλων τους … και εν μέρει από τη δυσπιστία της ανθρωπότητας, που δεν πιστεύει σε τίποτα καινούργιο μέχρι να έχει την πραγματική εμπειρία από αυτό».
Αν δεν σας φτάνει ο Machiavelli, ακούστε και αυτό: «The measure of intelligence is the ability to change» – «Το μέτρο της νοημοσύνης είναι η ικανότητα αλλαγής» – Albert Einstein.
ΥΓ. Μήπως οι αντιδράσεις για τις νέες ταυτότητες και τα ΜΗ κρατικά πανεπιστήμια δεν είναι άλλο ένα σύμπτωμα της δικής μας αντίστασης σε οποιαδήποτε αλλαγή;
Ο κ. Ανδρέας Γ. Δρυμιώτης είναι σύμβουλος επιχειρήσεων.