ΒΗΡΥΤΟΣ – ΑΠΟΣΤΟΛΗ. «Θα πήγαινα στην Ευρώπη αν υπήρχε μέλλον εκεί. Αλλά πάντα θα ήθελα να επιστρέψω στη Συρία. Δεν υπάρχει καλύτερο μέρος από το σπίτι σου».
Ο 16χρονος πρόσφυγας από την Ντερά, κοιτίδα της εξέγερσης κατά του Ασαντ, αναγκάστηκε να φύγει από το σπίτι του, μαζί με τους γονείς του και τα έξι του αδέλφια όταν έπεσαν βόμβες στη γειτονιά του.
Ταξίδεψαν με ένα μικρό λεωφορείο στη Βηρυτό, όπου σήμερα εργάζεται ως μαθητευόμενος σε εστιατόριο που ειδικεύεται στο Σαουάρμα, μία τοπική λιβανέζικη λιχουδιά.
Τη θέση του μαθητευόμενου, που περιλαμβάνει αμοιβή 300 δολαρίων τον μήνα, τη βρήκε μέσω της οργάνωσης International Rescue Committee (IRC). Το όνειρό του, λέει στην «Κ», είναι να επιστρέψει στη Συρία και να ανοίξει δικό του εστιατόριο Σαουάρμα. Σε ερώτηση τι του λείπει περισσότερο από την πατρίδα του, απαντά απλά: «Τα πάντα».
Βρισκόμαστε σε ένα ταπεινό φαγάδικο κάτω από μία γέφυρα, σε μία φτωχική συνοικία της Βηρυτού. Ο ιδιοκτήτης έχει παραχωρήσει τον πρώτο όροφο του καταστήματος στην IRC, για τις δραστηριότητές της για την προστασία των παιδιών του δρόμου, προερχομένων κυρίως από τη Συρία. Ενώ μιλάμε στον εξωτερικό χώρο του ισογείου με τον 16χρονο, με τις κόρνες των αυτοκινήτων να μας τρυπούν τα αυτιά, πάνω εξελίσσεται η εβδομαδιαία «ψυχοκοινωνική» δραστηριότητα της IRC με περίπου 15 παιδιά του δρόμου. Στον ίδιο όροφο, σε μία στενή λωρίδα χωρισμένη στα δύο και με μια τηλεόραση, ζει μία τετραμελής οικογένεια Σύρων.
Τα παιδιά παίζουν παλαμάκια, χτυπούν κρουστά, κάνουν ασκήσεις ανάγνωσης και γραφής, γελούν και φωνάζουν. Πίσω από την εύθυμη ατμόσφαιρα όμως κρύβονται τραγικές ιστορίες. Ο 12χρονος Χασάν, που θέλει να γίνει δικηγόρος, ζει σήμερα στον διαβόητο καταυλισμό της Σατίλα, με τον πατέρα του και τα δύο αδέλφια του, σε ένα «σπίτι» μικρότερο των 10 τετραγωνικών. Ενα άλλο παιδί, από το Χαλέπι, διέφυγε στην Τρίπολη και για μία περίοδο ταξίδευε καθημερινά προς τη Βηρυτό για να πουλάει ξηρούς καρπούς, επιστρέφοντας τα βράδια.
O Μαχέρ Ισμαήλ, ο νεαρός εκπαιδευτής της IRC, γνωρίζει τι σημαίνει προσφυγιά: μεγάλωσε στον παλαιστινιακό προσφυγικό καταυλισμό στον Λίβανο. «Κάθε εβδομάδα έχουμε καινούργια παιδιά» λέει στην «Κ». «Φαίνεται από τις ζωγραφιές τους πόσο τους λείπει η πατρίδα τους. Προσπαθούμε να μάθουμε για την κατάστασή τους, αν υπάρχουν περιπτώσεις παραμελημένων παιδιών ή κακοποίησης, να επισκεφθούμε τα σπίτια τους». Η οργάνωση διοργανώνει εκδρομές με τα παιδιά στον ζωολογικό κήπο ή στο λούνα παρκ.
Από την αρχή του προγράμματος αρωγής των παιδιών του δρόμου, η IRC έχει προσεγγίσει 422 παιδιά. Πρόκειται κυρίως για εφήβους και προέφηβους – αλλά το 35% είναι παιδιά κάτω των 10 ετών. Στη μεγάλη πλειοψηφία τους (σχεδόν τρία στα τέσσερα) είναι αγόρια, τα οποία αντιμετωπίζουν πληθώρα απειλών στον δρόμο, από σωματική βία έως ανήθικες προτάσεις έναντι αμοιβής.
Βασική επιδίωξη των ανθρωπιστικών οργανώσεων που ασχολούνται με τα προσφυγόπουλα στον Λίβανο είναι να επιστρέψουν στο σχολείο. Οι δυσκολίες του εγχειρήματος είναι πολλές. «Δύο από τα παιδιά που ήταν εδώ σήμερα δεν πήγαν σχολείο επειδή τα άλλα παιδιά τα αναγνώρισαν ως παιδιά του δρόμου και τα κορόιδευαν» λέει ο Ισμαήλ.
Επιπλέον, η φοίτηση στα δημόσια σχολεία περιλαμβάνει δίδακτρα 60 δολαρίων ανά μαθητή, «συν» δαπάνες για βιβλία και γραφική ύλη. Σε μία θετική εξέλιξη φέτος, η Υπατη Αρμοστεία και άλλοι δωρητές παρέχουν χρηματοδότηση 94 εκατ. δολάρια για να καλύψουν τις δαπάνες αυτές. Ως αποτέλεσμα, 200.000 παιδιά ηλικίας 3-14 ετών από τη Συρία θα πάνε φέτος σχολείο – σχεδόν τα διπλάσια από πέρυσι. Οι συνθήκες ζωής των προσφύγων στον Λίβανο είναι ιδιαίτερα δυσμενείς. Η χώρα δεν έχει υπογράψει τη Διεθνή Σύμβαση της Γενεύης για τους Πρόσφυγες (1951) και η κυβέρνηση δεν απονέμει κάποιο ειδικό καθεστώς προστασίας στους πρόσφυγες από τη Συρία. Αντ’ αυτού, απαιτεί να πληρούν τα κριτήρια νόμιμης διαμονής όπως κάθε άλλος μετανάστης – κριτήρια που τα τελευταία δύο χρόνια γίνονται όλο και αυστηρότερα, και περιλαμβάνουν την πληρωμή 200 δολαρίων ετησίως ανά οικογενειακό μέλος για την ανανέωση των αδειών παραμονής.