Ανεπαρκή θεωρεί τη συμφωνία του Eurogroup για την Ελλάδα η Λουκρέτσια Ρέιχλιν, καθηγήτρια Οικονομικών του London Business School. Η κ. Ρέιχλιν, που θα βρεθεί στην Ελλάδα στις 8 Ιουνίου για το συνέδριο που διοργανώνουν από κοινού το Stanford Club of Greece και το πανεπιστήμιό της, χαρακτηρίζει στην «Κ» «σημαντικό» ότι επιτεύχθηκε συμφωνία χωρίς να επαναληφθούν τα περυσινά έκτροπα. Κατά την εκτίμηση της, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα –όπου ήταν επικεφαλής έρευνας από το 2005-2008– «θα μπορέσει τώρα να δεχθεί ξανά ελληνικά ομόλογα ως ενέχυρο και αυτό θα βελτιώσει τις συνθήκες ρευστότητας».
Οι όροι για τα δάνεια
«Ωστόσο», συνεχίζει, «η συμφωνία δεν είναι καλή. Το μέγεθος του χρέους είναι πρόβλημα-κλειδί για την Ελλάδα και η παραπομπή της συζήτησης για την αναδιάρθρωσή του στο 2018 λόγω της γερμανικής εσωτερικής πολιτικής είναι ένα σύμπτωμα του πόσο δυσλειτουργική είναι σήμερα η Ευρώπη. Επιπλέον, οι όροι για τα ευρωπαϊκά δάνεια είναι ιδιαίτερα επαχθείς και ενδέχεται να αποδειχθούν αυτοαναιρούμενοι, όπως και στο παρελθόν».
Επικριτική εμφανίζεται και απέναντι στην επίθεση που έχει εξαπολύσει τον τελευταίο καιρό ο Γερμανός υπουργός Εξωτερικών κατά της ΕΚΤ για την επεκτατική πολιτική που ακολουθεί. «Είναι δύσκολο να το καταλάβω» σημειώνει. «Η εντολή της ΕΚΤ είναι να διατηρήσει τον πληθωρισμό σταθερό γύρω στο 2% και ο πληθωρισμός είναι μηδέν. Αν δεν είχε παρέμβει επιθετικά η ΕΚΤ, η Ευρωζώνη θα ήταν ακόμα σε ύφεση».
Η κ. Ρέιχλιν δημοσίευσε τον Απρίλιο με έξι συναδέλφους της τη δεύτερη έκδοση της πρότασής τους για τη μεταρρύθμιση της Ευρωζώνης (Centre for Economic Policy Research, «Monitoring the Eurozone II», 2016), που περιλαμβάνει τη σύσταση ενός μηχανισμού αναδιάρθρωσης των χρεών υπερχρεωμένων κρατών-μελών. Η πρώτη απόπειρα να δημιουργηθεί ένας τέτοιος μηχανισμός, όμως, με την απόφαση της Ντοβίλ το φθινόπωρο του 2010, είχε αποσταθεροποιητικές συνέπειες. Πώς θα αντιμετωπιστεί ο φόβος «κουρέματος» που θα γεννούσε στους επενδυτές ένας τέτοιος μηχανισμός;
«Η συμφωνία της Ντοβίλ προέκυψε χωρίς προετοιμασία» απαντά η Ιταλίδα οικονομολόγος. «Η Ευρωζώνη χρειάζεται ένα εργαλείο για τη διαχείριση αφερέγγυων κρατών-μελών, αλλά πρέπει να είμαστε πολύ προσεκτικοί πώς θα καταλήξουμε σε αυτό. Ο ESM ασχολείται μόνο με προβλήματα ρευστότητας. Οσο δεν υπάρχει μηχανισμός αναδιάρθρωσης χρεών, υπάρχει το κίνητρο προβλήματα φερεγγυότητας να βαφτίζονται προβλήματα ρευστότητας. Οι συνέπειες της πρακτικής αυτής για τους πολίτες είναι βαρύτατες, όπως η Ελλάδα πλέον γνωρίζει. Ωστόσο, για να μεταρρυθμιστεί η δημοσιονομική αρχιτεκτονική της Ευρωζώνης σε αυτήν την κατεύθυνση πρέπει να υπάρξει μία συμφωνία που θα βοηθήσει στη μετάβαση στο νέο καθεστώς». Αυτή η συμφωνία, εξηγεί, μπορεί να πάρει πολλές διαφορετικές μορφές. Στην προαναφερθείσα μελέτη του CEPR «καταθέτουμε μία πρόταση που περιλαμβάνει τη χρήση μελλοντικών εθνικών πόρων και πολύ περιορισμένων μεταβιβάσεων μεταξύ των κρατών-μελών».
Τραπεζική ένωση
Η ενότητα και η βιωσιμότητα της Ευρωζώνης θα εξαρτηθούν επίσης στα επόμενα χρόνια από τη λειτουργικότητα της τραπεζικής ένωσης. Ρωτήσαμε την κ. Ρέιχλιν πόσο σημαντική για την τραπεζική ένωση είναι η θεσμοθέτηση της εγγύησης καταθέσεων σε πανευρωπαϊκό επίπεδο και τι προτείνει για να διαρραγεί ο μοιραίος χρηματοοικονομικός εναγκαλισμός μεταξύ κρατών και των εγχώριων τραπεζών τους (γνωστός διεθνώς ως doom loop).
«Η πανευρωπαϊκή εγγύηση καταθέσεων είναι σημαντικός πυλώνας της τραπεζικής ένωσης. Πιστεύω όμως επίσης ότι η ισχύουσα πρακτική της καταγραφής των κρατικών ομολόγων ως άνευ κινδύνου στους ισολογισμούς των τραπεζών δημιουργεί πολλές στρεβλώσεις. Πρέπει να εργαστούμε στην κατεύθυνση μιας συνολικής συμφωνίας, που θα περιλαμβάνει την εγγύηση των καταθέσεων αλλά που επίσης θα αντιμετωπίσει τις ανησυχίες των Γερμανών για τα χαρτοφυλάκια κρατικών ομολόγων των τραπεζών».
Η κ. Ρέιχλιν και οι υπόλοιποι συντάκτες της μελέτης του CERP προτείνουν ένα ρυθμιστικό πλαίσιο που θα παρέχει κίνητρα στις τράπεζες για να διατηρούν ένα διαφοροποιημένο χαρτοφυλάκιο κρατικών ομολόγων. «Βάσει της ιδέας αυτής, μόνο το διαφοροποιημένο χαρτοφυλάκιο θα θεωρείται άνευ κινδύνου. Αυτό θα άμβλυνε την “εθνική προτίμηση” [home bias] στην αγορά κρατικών ομολόγων και θα βοηθούσε στην αποφυγή του doom loop».
H καθηγήτρια του London Business School χαρακτηρίζει «δύσκολο» το ερώτημα αν η Ευρωζώνη μπορεί να επιβιώσει μακροπρόθεσμα χωρίς να μετατραπεί –έστω σε περιορισμένη βαθμό– σε ένωση μεταβιβάσεων.
«Σίγουρα μπορούν να γίνουν πολλά χωρίς να χρειαστούν μεγάλες μεταβιβάσεις, για τις οποίες υπάρχει ελάχιστη όρεξη. Αλλά αν δεν βρούμε τρόπο να αντιμετωπίσουμε το ήδη υπάρχον χρέος [legacy debt], τότε κάποιες χώρες –και κυρίως η Ελλάδα– θα καταδικαστούν σε ένα μόνιμο τέλμα. Αυτό τελικά θα οδηγούσε είτε στη διάλυση της Ευρωζώνης είτε σε de facto μόνιμες μεταβιβάσεις προς ορισμένες χώρες. Το δεύτερο ενδεχόμενο θα ήταν δύσκολο να συνεχιστεί αν συμπεριλάμβανε ως αποδέκτες κάποιες από τις πιο μεγάλες χώρες. Η μετάβαση σε μία καλύτερη δημοσιονομική και χρηματοοικονομική αρχιτεκτονική που προτείνουμε εμείς, θα απαιτούσε κάποιες μεταβιβάσεις, αλλά δεν συνεπάγεται μόνιμη αμοιβαιοποίηση χρεών».
Εκτός από καθηγήτρια, η κ. Ρέιχλιν έχει ιδρύσει και είναι πρόεδρος της Now-Casting Economics, μιας εταιρείας που χρησιμοποιεί την πρωτοποριακή μέθοδο που η ίδια ανέπτυξε για βραχυπρόθεσμες οικονομικές προβλέψεις σε πραγματικό χρόνο. «Εχουμε σχεδιάσει ένα μοντέλο που διαβάζει τη ροή των πληροφοριών, καθώς δημοσιεύονται κάθε μέρα ώστε να παράγει συνεχείς ενημερώσεις για την τρέχουσα κατάσταση της οικονομίας. Κάνουμε χρήση έγκαιρης πληροφόρησης σε διαφορετικές συχνότητες για να δίνουμε σήματα για τις οικονομικές συνθήκες σε μία χώρα πριν από τη δημοσίευση ζωτικών δεδομένων, όπως το ΑΕΠ. Δεν έχουμε ακόμα μοντέλο για την Ελλάδα, αλλά το οικοδομούμε».