Το Σάββατο που μας πέρασε, βρέθηκα στα εγκαίνια της 8ης Πανελλήνιας Εκθεσης Αρχιτεκτονικού Εργου στην Πάτρα. Εξοχη ήταν – από όσο μπορούσα να καταλάβω, δηλαδή. Τα έργα εξετίθεντο σε πινακίδες συγκεκριμένης διάστασης, με τόσο «πυκνή» πληροφορία από φωτογραφίες και σχέδια, που ο μη εξοικειωμένος επισκέπτης, ο μη αρχιτέκτονας δηλαδή, δύσκολα αποκρυπτογραφούσε. Ηθελε, αλλά δυσκολευόταν να συμμετέχει.
Προσπαθώντας να μπω στο νόημα, γκούγκλαρα από το κινητό: «Οι μορφές του περιθωρίου δημιουργούνται μέσα από την αναστροφή της καθιέρωσης, της διάσπασης του συγκεκριμένου και του ορισμού του απόμακρου», ανέφερε το επεξηγηματικό κείμενο του διοργανωτή Συλλόγου Αρχιτεκτόνων Νομού Αχαΐας. Σταμάτησα να διαβάζω – με είχε πετάξει «έξω». Δεν είναι ίσως τυχαίο που το περιορισμένο κοινό των εγκαινίων απαρτιζόταν από καθηγητές της σχολής της Πάτρας, φοιτητές και τους αρχιτέκτονες που συμμετείχαν. Τους υπόλοιπους η έκθεση μάς έβγαζε στο «Περιθώριο» που με έναν ειρωνικό τρόπο ήταν φέτος και το κεντρικό θέμα της.
Το ίδιο πάνω κάτω (μου) είχε συμβεί τον περασμένο Μάιο με τη διοργάνωση Arch Points, για την προβολή της δραστηριότητας των νέων Ελλήνων αρχιτεκτόνων, στο πλαίσιο της οποίας θα πραγματοποιούνταν αρχιτεκτονικές ξεναγήσεις στην πόλη. Ηθελα να πάω στη διαδρομή Μετς – Κουκάκι, αλλά μετά διάβασα ότι επρόκειτο για «μια ανάγνωση της πόλης ως παλίμψηστο, εντοπίζοντας άλλες γραφές της, έχοντας μόνο ως πρόσχημα την ιδέα του Ηράκλειτου ότι ο θάνατος και η ηδονή είναι τόσο κοντά κάποιες στιγμές, μια περιδιάβαση υπό τη διερεύνηση της έννοιας της σωματικότητας, της απόλαυσης και της ελευθερίας στην πόλη» και είπα «άσ’ το». Το θέμα τότε ήταν «Διαφυγή». Πάλι to the point.
Δεν ξέρω γιατί οι τέχνες δεν μας θέλουν για κοινό. Ή αν μας θέλουν γιατί το κρύβουν τόσο καλά. Κάπου μέσα στα κείμενα που συνόδευαν την έναρξη της Documenta, για παράδειγμα, για μια «queer αντι-αποικιακή ευρωπαϊκή συμφωνία» με έμφαση στις «νέες πολιτικές και καλλιτεχνικές πρακτικές που επινοούν νέες μορφές επίδρασης, γνώσης και πολιτικής υποκειμενικότητας, όπως ecosex, queer-indigenism και ριζοσπαστική επιτελεστικότητα», κρυβόταν μια πρόσκληση προς εμάς. Αλλά αν υπάρχουν δύο λέξεις που δεν λένε «ελάτε, σας περιμένουμε», είναι «ριζοσπαστική επιτελεστικότητα».
Θυμάμαι πόσο αλλιώς το είχε δει η Εθνική Λυρική Σκηνή το ’12, με εκείνη την άνευ προηγουμένου «επίθεση πολιτισμού», κατεβαίνοντας στους δρόμους, στο μετρό, στο λιμάνι, ψάχνοντας η ίδια το κοινό της. Τα αποτελέσματα τα είδε άμεσα στα οικονομικά της και φαίνονται και από την κοσμοσυρροή σήμερα στην παραλία.
Προφανώς, δεν είναι όλα για όλους, αλλά αυτός ο διαχωρισμός δεν μπορεί να γίνεται εκ προοιμίου. Οχυρωμένη σε κάστρα από μεγάλες λέξεις και πομπώδεις εκφράσεις, η τέχνη θα απευθύνεται μοιραία σε λίγους και εκλεκτούς, θα είναι συντεχνιακή.