Αθήνα, Λονδίνο, Μόναχο. Τρεις ευρωπαϊκές πόλεις, τρεις θίασοι, τρία θέατρα, διαφορετικοί θεατές, μια σπονδυλωτή παράσταση με συγχρονισμένη σύνδεση. Το «Phone home» είναι μια τριεθνής παραγωγή που θα παίζεται από τις 19 του μηνός ταυτόχρονα σε τρεις χώρες (στην Αθήνα στο θέατρο Σφενδόνη), εστιάζοντας σε πραγματικές ιστορίες ανθρώπων. Η ιδέα ξεκίνησε από τον σκηνοθέτη Γιάννη Καλαβριανό και τον Γερμανό συνάδελφό του Michael Sommer το 2014 ενώ συζητούσαν για τις ελληνογερμανικές σχέσεις. Τις καλές και τις δύσκολες περιόδους ανάμεσά μας. «Θέλαμε να δείξουμε ότι δεν έχουμε μόνο τη Μέρκελ και τις τράπεζες που μας χωρίζουν, υπάρχουν και πολλά που μας ενώνουν. Αλλωστε η γερμανική φιλοσοφία, η λογοτεχνία βασίστηκαν στην ελληνική», λέει ο Ελληνας σκηνοθέτης λίγες πριν από την πρεμιέρα.
Ετσι άρχισε η συνεργασία ανάμεσα στην εταιρεία θεάτρου Sforaris και τον θίασο Pathos Munchen, στην προσπάθειά τους να μιλήσουν για ανθρώπους που πέρασαν από την Ελλάδα και κατέληξαν στη Γερμανία ως όνειρο ζωής. Ηταν απαραίτητο όμως να «δέσουν» όλα αυτά με την εμπειρία μιας μητρόπολης όπως το Λονδίνο, το οποίο έχει εμπειρία στην ενσωμάτωση. Ετσι προστέθηκαν στη θεατρική παρέα το Upstart Theatre και ο σκηνοθέτης Tom Mansfield.
Τρεις σκηνοθέτες
Το πλάνο εργασίας που ακολούθησαν ήταν ίδιο. Τρεις σκηνοθέτες, τρεις δραματουργοί, ομάδες έξι ανθρώπων που συγκέντρωναν ιστορίες. «Στην Αθήνα με την ηθοποιό Αλεξία Μπεζίκη προσεγγίσαμε ανθρώπους που είχαν σχετική εμπειρία. Αλλωστε ο πρόσφυγας θέλει ειδικό χειρισμό», εξηγεί στην «Κ» ο Γ. Καλαβριανός. «Στο μεταξύ έσκασε η προσφυγική κρίση, εμφανίστηκαν οργανώσεις, το ζήτημα έγινε καθημερινό». Ομως η σπονδυλωτή παράσταση, που θα μεταδίδεται παράλληλα στο Διαδίκτυο, δίνοντας την ευκαιρία στο κοινό όπου κι αν βρίσκεται να επιλέξει την πόλη και την εξέλιξη της ιστορίας που θα παρακολουθήσει, δεν εξαντλείται στο κύμα προσφύγων.
Υπάρχουν και ιστορίες ανθρώπων που διάλεξαν τη χώρα μας για να μείνουν. «Οπως μια κοπέλα που ήρθε μόνη της 20 χρόνων από το Παρίσι για να σπουδάσει χορό, χωρίς να γνωρίζει ελληνικά. Αλλά και ένας Αγγλος δημοσιογράφος που ζει στην Αθήνα, ενώ η φίλη στο Μόναχο και η οικογένειά του στο Λονδίνο». Υπάρχουν βέβαια και ιστορίες που σπαράζεις. «Εκείνων που αναγκάστηκαν να φύγουν από τον τόπο τους λόγω πολέμου. Σε αυτές τις περιπτώσεις οι συνομιλίες τους στο τηλέφωνο ή στο skype αποκτούν άλλη σημασία. Οταν λένε: «Πήρα τη μητέρα μου και το σήκωσε», το σήκωσε σημαίνει ζει. Αλλο ενδιαφέρον σημείο είναι τα σπίτια τους. Οι δυτικοί ξένοι που διάλεξαν να ζήσουν στην Αθήνα, δεν έχουν κανένα πρόβλημα να επιπλώσουν τα σπίτια τους από δεύτερο χέρι, ακόμη και με πράγματα που βρήκαν πεταμένα στον δρόμο. Οι Αφγανοί δεν λειτουργούν έτσι. Μπορεί να έχουν ένα άδειο σπίτι μέχρι να μαζέψουν χρήματα για να πάρουν έπιπλα ΙΚΕΑ. Επίσης πρόσεχαν να είναι καθαροί και τακτοποιημένοι».
Η τεχνολογία είναι ένα ακόμη στοιχείο αυτής της παραγωγής. Οι παραστάσεις μεταδίδονται μέσω live streaming, ενώ οι ηθοποιοί επικοινωνούν για λόγους δραματουργικούς μέσω skype. Τα αγγλόφωνα κομμάτια της παράστασης που θα δούμε στη Σφενδόνη θα παιχτούν με ελληνικούς υπέρτιτλους, η ώρα έναρξης είναι αυστηρά στις 9 μ.μ., ενώ προγραμματίζονται συζητήσεις μεταξύ θεατών και συντελεστών μέσω τηλεδιάσκεψης.
Το ερώτημα που τίθεται είναι εύλογο: το «Phone Home» είναι θέατρο; Η έκθεση του τυχαίου που πολλαπλασιάζει η τεχνολογία ανεβάζοντας την αδρεναλίνη των ηθοποιών είναι μια πρόκληση. «Για τους ηθοποιούς είναι πράγματι περίεργο να παίζουν μιλώντας και σε μια οθόνη». Παρακολουθώντας όμως τέτοιες σκηνές, όπως την ιστορία μιας μαμάς και ενός παιδιού που μιλούν στο skype, αποκαλύπτεται μια άλλη πραγματικότητα, διαφορετική από την αλήθεια. «Οπως η ιστορία ενός παιδιού που πηγαίνει σε ένα προχωρημένο φωτογραφείο της Πατησίων, σαν εκείνα τα παλιά που είχαν αφίσες με ειδυλλιακά τοπία και φοίνικες στον τοίχο. Αυτό έχει Ιντερνετ και φροντισμένο σαλονάκι ώστε όσοι κάνουν skype να προσποιούνται ότι βρίσκονται σπίτι τους».
Ωραία όλα αυτά, αλλά αναρωτιέσαι: αυτή η τριεθνής συνεργασία ήταν τόσο αρμονική; Φυσικά υπήρχαν και διαφωνίες, απαντά ο Γ. Καλαβριανός. Εχοντας την εμπειρία της διπλής συνεργασίας στο Deutsches Theater Berlin και τώρα του «Phone Home» με τη σφραγίδα του Creative Europe, μπορεί να μιλήσει για τις διαφορές μας. «Οι δικές τους παραστάσεις είναι μεγάλες παραγωγές. Οι δικές μας έχουν ποικιλία. Είμαστε ανοιχτοί και σε πειραματισμούς. Στην Αθήνα έχω δει καλές δουλειές, αλλά και βλακείες. Απ’ όλα αυτά πάντα κάτι ξεχωρίζει. Σίγουρα δεν έχουμε τη συλλογική ενοχή των Γερμανών που περνάει από το ρεπερτόριό τους έως τη χρήση ηθοποιών και συγγραφέων. Προκειμένου να μη χαρακτηριστούν ρατσιστές, βλέπω μια ποσόστωση συγγραφέων στο ευρωπαϊκό θέατρο που κανονικά δεν θα έπρεπε να υπάρχει. Οι Γερμανοί αισθάνονται ότι δεν μπορούν να μιλήσουν για τα προβλήματα που αντιμετωπίζει μια μαύρη ανύπαντρη μητέρα, θεωρώντας ότι μια μαύρη συγγραφέας μπορεί να τα περιγράψει καλύτερα. Αλλά γιατί μια μαύρη από την Κένυα μπορεί να μιλήσει καλύτερα για τον ρατσισμό από μια λευκή Νορβηγίδα; Μπορεί η δεύτερη να είναι καλύτερη συγγραφέας».
Στην Αγγλία, υπάρχουν άλλα θέματα. «Είναι τόσο κλασικοί πια κι έχουν τόσο καλή σχέση με τα κείμενα του Σαίξπηρ, που έχουν εγκλωβιστεί στον εαυτό τους. Ετσι οι δραματουργοί και οι σκηνοθέτες τους δεν έχουν μεγάλο περιθώριο πειραματισμού. Αντίθετα με τους Γερμανούς που τα διαλύουν όλα, τα αποδομούν για να ξεκινήσουν, οι Αγγλοι είναι πιο τυπικοί».
Και «Ανεμοδαρμένα ύψη»
Σε λίγο καιρό ο σκηνοθέτης θα αρχίσει την προετοιμασία για τα «Ανεμοδαρμένα ύψη» της Εμιλι Μπροντέ, που ανεβαίνει τον Φεβρουάριο στο ΚΘΒΕ, όμως η τριεθνής παράσταση του αποκάλυψε κάτι ακόμη: «Οι Ελληνες ηθοποιοί είναι περισσότερο ενημερωμένοι για ό,τι συμβαίνει στο ευρωπαϊκό θέατρο αυτή τη στιγμή. Ισως είναι η ανάγκη μας να έχουμε το βλέμμα προς τα έξω. Οι Αγγλοι και οι Γερμανοί είναι πιο εφησυχασμένοι. Συζητώντας για την παράσταση, έπεσε η ιδέα να πούμε ένα ποίημα μέσα σε μια ιστορία. Προτείναμε να είναι ένα ποίημα του Τζελαλεντίν Ρουμί. Ξαφνιαστήκαμε όταν από τις άλλες δύο ομάδες δεν γνώριζε κανείς τον μεγαλύτερο περσόφωνο ποιητή. Θέλω να πω ότι οι Ελληνες είναι πιο κοσμοπολίτες».
Εναρξη στις 19 Οκτωβρίου.
Θέατρο Σφενδόνη, Μακρή 4, Αθήνα.