Στις μεγάλες προκλήσεις που αντιμετωπίζει η ελληνική οικονομία προστέθηκε άλλη μία, ακόμα μεγαλύτερη. Η εκλογή Τραμπ στις ΗΠΑ ενισχύει το κύμα εναντίον της παγκοσμιοποίησης και αφήνει ακόμα μικρότερα περιθώρια για μια «ευνοϊκή» διαπραγμάτευση σχετικά με το δημόσιο χρέος. Εχει προστεθεί ένα επιπλέον εμπόδιο στην υπεραισιόδοξη εκτίμηση αρχικά για το «κούρεμα» του δημοσίου χρέους, το οποίο στη συνέχεια έγινε «μείωση» και ήδη στις κυβερνητικές ανακοινώσεις αναφέρεται ως «ρύθμιση». Οποια κι αν θα είναι η διευθέτηση του δημοσίου χρέους, θα είναι δυσκολότερη…
Επίσης δύσκολη θα είναι η ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας σε μια παγκόσμια αγορά που είναι περισσότερο ανταγωνιστική. Κι αυτό, όχι επειδή έχουμε μεγάλη έκθεση στις διεθνείς αγορές. Τα εξαγώγιμα ελληνικά προϊόντα είναι ο τουρισμός και ορισμένες κλασικές εξαγωγές, κυρίως γεωργικών προϊόντων, τα οποία δεν φαίνεται ότι θα επηρεαστούν ιδιαίτερα. Στο νέο σκηνικό, η Ελλάδα θα έχει απώλειες γιατί θα είναι ακόμα δυσκολότερο να προσεγγίσει επενδύσεις. Η μοναδική ελπίδα της ελληνικής οικονομίας να ξεκολλήσει από την πολυετή ύφεση και να εισέλθει σε περίοδο ανάπτυξης θα είναι δυσχερέστερη χωρίς ξένες επενδύσεις. Και είναι φανερό ότι σε έναν κόσμο που επικρατεί ευρωσκεπτικισμός και ευνοεί τον προστατευτισμό, την επιβολή δασμών στα εισαγόμενα, τον περιορισμό της κίνησης επενδύσεων ώστε να μη μεταφέρονται θέσεις εργασίας, οι επενδύσεις ξένων στην ελληνική οικονομία δεν είναι προτεραιότητα…
Αυτή τη στιγμή κυκλοφορούν μαύρα σενάρια, σύμφωνα με τα οποία ο προστατευτισμός που υπονοείται στο πρόγραμμα του νέου προέδρου, εφόσον εφαρμοστεί, θα οδηγήσει σε έναν παγκόσμιο πόλεμο φόρων και ανταγωνιστικών υποτιμήσεων νομισμάτων που θα βυθίσουν την παγκόσμια οικονομία σε βαθιά ύφεση.
Προφανώς είναι πρόωρο να υιοθετήσει κανείς παρόμοια καταστροφικά σενάρια. Ωστόσο η αλλαγή φρουράς στη Ουάσιγκτον είναι βέβαιον ότι θα έχει επιπτώσεις και στην Ευρώπη. Η Μ. Βρετανία ενδεχομένως θα αποσπάσει, απρόσμενα πριν από λίγες μέρες, πλεονεκτήματα στις διαπραγματεύσεις με την Ευρωπαϊκή Ενωση. Πολλές χώρες, και κυρίως κράτη-μέλη της Ανατολικής Ευρώπης, ενδεχομένως να αναζητήσουν τη στήριξη που προσφέρει η στρατιωτική και κατασκοπευτική δυνατότητα της χώρας που θέλει να αποχωρήσει. Πολιτικές δυνάμεις που αισθάνονται πιο κοντά στη ρητορική της αντιπαγκοσμιοποίησης αισθάνονται ότι θα αποκομίσουν οφέλη στις προσεχές εκλογικές αναμετρήσεις σε ευρωπαϊκές χώρες. Η αλλαγή του ευρωπαϊκού πολιτικού σκηνικού δεν είναι απίθανη. Ωστόσο το κρίσιμο για την ελληνική οικονομία ερώτημα είναι εάν οι συνθήκες την ευνοούν ή την πλήττουν. Το μοναδικό πλεονέκτημα που έχει αυτή τη στιγμή η ελληνική οικονομία είναι ότι έρχεται από βαθιά ύφεση και συνεπώς μπορεί να αντέξει τους κλυδωνισμούς της νέας εποχής. Οποιες κι αν είναι οι εξελίξεις, η πτώση της οικονομίας θα είναι μικρότερη στο μέλλον από ό,τι στο παρελθόν. Ωστόσο κι η ανάπτυξη είναι περισσότερο αβέβαιη στις νέες συνθήκες. Η εποχή του προστατευτισμού θα δυσχεράνει ακόμη περισσότερο την επιστροφή της ανάπτυξης στην περιφερειακή ελληνική οικονομία. Σε ένα περιβάλλον όπου η κοινοτική αλληλεγγύη είναι ασθενέστερη, όπου προωθούνται διμερείς συμβάσεις ανάμεσα σε χώρες, η ελληνική οικονομία δεν έχει τη δυνατότητα να πετύχει τον ρυθμό ανάπτυξης που χρειάζεται.