Ισως μια μέρα να θυμόμαστε αυτές τις εβδομάδες, στο τέλος του 2016 και στην αρχή του ’17, ως την ήσυχη στιγμή στο μάτι του κυκλώνα, το μεταίχμιο μεταξύ μιας εποχής που τελείωσε και μιας νέας που δεν ξέρουμε τι φέρνει. Το μόνο σίγουρο είναι ότι κυριαρχεί η αβεβαιότητα, από τη χώρα μας έως τα πέρατα της Γης. Στην Ελλάδα μάθαμε να ζούμε κάτω από συνθήκες διαρκούς κρίσης και ίσως να μην ξέρουμε πώς να πορευτούμε αλλιώς. Εδώ και πολλά χρόνια πιστέψαμε ότι η πολιτική είναι η τέχνη τού να λες πολλά, να κάνεις λίγα και να αφήνεις τη «ζωή» να πάει τα πράγματα όπου πάνε. Επειδή δεν πιστεύουμε ότι θα υποχρεωθούμε να αναλάβουμε την ευθύνη των πράξεών μας, συνηθίσαμε να θέτουμε τους υψηλότερους στόχους, να μην τους πετυχαίνουμε, και ύστερα να διαπρέπουμε στις δικαιολογίες – οι οποίες εστιάζονται στην καταγγελία ξένων εχθρών και ντόπιων εκπροσώπων τους.
Το τραγικό σήμερα είναι ότι αντί η Ελλάδα να βελτιώνεται, μεγάλες χώρες στον υπόλοιπο κόσμο ακολουθούν την ίδια πορεία. Δεν είναι απλώς ότι ένα κύμα λαϊκισμού σαρώνει κοινωνίες και πολιτικές τάξεις –ο λαϊκισμός, εξάλλου, υπήρχε ανέκαθεν ως συστατικό στοιχείο της πολιτικής–, είναι ότι το κύμα αυτό δεν έχει κανέναν σαφή στόχο πέρα από νεφελώδεις υποσχέσεις για την αποκατάσταση παρελθόντων μεγαλείων. Πολλοί ψηφοφόροι έλκονται από τις προτροπές δημαγωγών για άλμα στο κενό, νομίζοντας ότι με την ψήφο τους κόβουν τον «γόρδιο δεσμό» της άχαρης πραγματικότητας.
Οι Ελληνες πρώτοι πίστεψαν ότι η απόρριψη του παλιού θα σηματοδοτούσε αυτομάτως λύση των προβλημάτων τους. Η δραματική στροφή του Αλέξη Τσίπρα τον περυσινό Ιούλιο, μετά έξι μήνες περιπλάνησης στα οδοφράγματα μιας κατά φαντασίαν επανάστασης, σηματοδότησε την αναγνώριση μιας πραγματικότητας που δεν μπόρεσε να φέρει στα μέτρα του. Εκτοτε, η κυβέρνησή του επιχειρεί να αντιμετωπίσει μια κρίση που επιδεινώθηκε και από τις «αυταπάτες» των προηγούμενων μηνών, ενώ φουντώνει η λαϊκή δυσαρέσκεια. Οι εξελίξεις δεν σταματούν με μια εκλογή· όταν η εξεύρεση λύσεων (η εφαρμογή μεταρρυθμίσεων, δηλαδή) δεν είναι προτεραιότητα, τα προβλήματα οδηγούν σε αδιέξοδα. Η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ, όπως τόσες προηγούμενες, πίστευε ότι η εκλογή της και μόνο θα έλυνε κάθε πρόβλημα και ότι για όλα τα δεινά έφταιγαν άλλοι. Τώρα ο πρωθυπουργός σκέφτεται πάλι εκλογές – οι οποίες ίσως τον απαλλάξουν από ευθύνες, ίσως να του δώσουν λίγο χρόνο παραπάνω. Ομως δεν θα λύσουν κανένα πρόβλημα.
Τηρουμένων των αναλογιών, παρόμοιο ξύπνημα υπέστησαν οι κυβερνήσεις των ΗΠΑ και της Βρετανίας. Το Brexit δεν θα είναι ανώδυνο· ενώ η κυβέρνηση επιμένει στο διαζύγιο από την Ε.Ε., βρίσκει ότι αυτό προκαλεί χειρότερα προβλήματα απ’ αυτά που υποτίθεται ότι θα έλυνε. Στις ΗΠΑ, ο Ντόναλντ Τραμπ τώρα δείχνει να αντιλαμβάνεται τι συνεπάγεται η εκλογή του. Ηδη στρογγυλεύει πολλά απ’ όσα έλεγε πριν εκλεγεί, αλλά είναι νωρίς για να προβλέψουμε τι πρόεδρος θα είναι. Οι λίγες εβδομάδες που απομένουν πριν από την εγκατάσταση του κ. Τραμπ στον Λευκό Οίκο μοιάζουν με μια ήρεμη στιγμή που γρήγορα θα ξεχαστεί μέσα στη θύελλα. Το δημοψήφισμα στην Ιταλία την άλλη Κυριακή, οι προεδρικές εκλογές στην Αυστρία και τη Γαλλία, οι βουλευτικές στην Ολλανδία και τη Γερμανία, και πολλές άλλες αναμετρήσεις, θα δείξουν τη δύναμη του λαϊκισμού. Μετά τις εκλογές, θα φανεί η αδυναμία του.