Το περίγραμμα της οικονομικής πολιτικής που απαιτείται για την έξοδο της χώρας από την κρίση παρουσίασε το βράδυ της Πέμπτης ο Λουκάς Παπαδήμος, στην ομιλία του στο πλαίσιο της ανάληψης της προεδρίας της Ακαδημίας Αθηνών για το τρέχον έτος. Ο κ. Παπαδήμος μίλησε επίσης για τους λόγους για τους οποίους η Ελλάδα έχει παραμείνει εγκλωβισμένη στην κρίση και πήρε θέση στο ζήτημα της αναθεώρησης των δημοσιονομικών στόχων της χώρας.
Οπως είπε, «η δημοσιονομική πολιτική περιορίζεται από τη δέσμευση της χώρας να επιτευχθούν τα προβλεπόμενα στο τρίτο πρόγραμμα πρωτογενή πλεονάσματα. Μακροπρόθεσμα, τα όρια της δημοσιονομικής πολιτικής θα εξαρτηθούν από τη μελλοντική συμφωνία με τους θεσμούς και τους εταίρους για περαιτέρω ελάφρυνση του χρέους». Ο κ. Παπαδήμος τόνισε: «Αυτά τα όρια –δηλαδή τα απαιτούμενα πρωτογενή πλεονάσματα– πρέπει, κατά τη γνώμη μου, να αμβλυνθούν σημαντικά», μέσω πιο «ουσιαστικής ελάφρυνσης» του χρέους. Σημείωσε ωστόσο ότι οι περιορισμοί δεν πρόκειται να εξαλειφθούν.
Οι τρεις προτεραιότητες της οικονομικής πολιτικής, για τον πρώην πρωθυπουργό, είναι η εμβάθυνση της μεταρρυθμιστικής προσπάθειας, η αντιμετώπιση των δυσχερειών του τραπεζικού συστήματος και μέτρα για την άμεση τόνωση της ζήτησης. Συγκεκριμένα, ο κ. Παπαδήμος τόνισε ότι απαιτούνται «πάνω απ’ όλα βαθύτερες και ευρύτερες διαρθρωτικές αλλαγές τόσο στις αγορές όσο και στους θεσμούς», ανέφερε ότι είναι επιτακτικής σημασίας η αντιστροφή της εκροής καταθέσεων και η επιθετική διαχείριση του προβλήματος των «κόκκινων» δανείων, ώστε να επιτευχθεί «η βελτίωση των συνθηκών χρηματοδότησης των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, οι οποίες αποτελούν τον κύριο κορμό του παραγωγικού τομέα της οικονομίας» και πρότεινε να δοθεί μεγαλύτερη έμφαση στη δυνατότητα συνδρομής της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων και των κοινοτικών διαρθρωτικών ταμείων για τη στήριξη της οικονομικής δραστηριότητας.
Αλλωστε, όπως είπε, «πολλές μεταρρυθμίσεις απαιτούν χρόνο για την υλοποίησή τους» και «οι θετικές επιπτώσεις τους στην οικονομία συχνά εμφανίζονται με αρκετά μεγάλη καθυστέρηση. Το γεγονός αυτό καθιστά «αναγκαίο να χρησιμοποιηθούν και άλλα μέσα πολιτικής που μπορούν να επιταχύνουν την οικονομική ανάκαμψη και τη μείωση της ανεργίας».
Στρεφόμενος στους λόγους για το βάθος και τη διάρκεια της ελληνικής κρίσης, ο κ. Παπαδήμος τόνισε ότι «οι δημοσιονομικές και εξωτερικές ανισορροπίες στην Ελλάδα ήταν μεγαλύτερες από ό,τι στις άλλες χώρες της Ζώνης του Ευρώ, ενώ οι διαρθρωτικές αδυναμίες ήταν βαθύτερες και ευρύτερες, με αποτέλεσμα η αντιμετώπισή τους να αποβεί δυσκολότερη». Ο πρώην πρωθυπουργός, ωστόσο, αναγνώρισε τα προβλήματα στην εφαρμογή αλλά και στον σχεδιασμό των προγραμμάτων προσαρμογής. Οπως είπε, «τα οικονομικά προγράμματα που εφαρμόστηκαν, ιδίως σε ορισμένες φάσεις της διαδικασίας προσαρμογής, έδωσαν μεγαλύτερη έμφαση από ό,τι ενεδείκνυτο στην επίτευξη βραχυπρόθεσμων δημοσιονομικών στόχων αντί της υλοποίησης διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων».
Επιπλέον, όπως ανέφερε, «οι διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις που θα ενίσχυαν την οικονομική δραστηριότητα και την απασχόληση, και ταυτόχρονα θα διευκόλυναν τα μέγιστα τη δημοσιονομική προσαρμογή, συχνά καθυστέρησαν ή εφαρμόστηκαν μόνο εν μέρει για διάφορους λόγους, όπως η έλλειψη πίστης στη χρησιμότητά τους, οι πιέσεις από κατεστημένα συμφέροντα και πελατειακές σχέσεις, καθώς και οι ανεπάρκειες της δημόσιας διοίκησης».
Την κριτική αυτή τη συνέδεσε με τις ευρύτερες ευθύνες του εγχώριου πολιτικού συστήματος. Οπως είπε, «πολιτικές επιδιώξεις ή σκοπιμότητες και εκλογικοί κύκλοι ευθύνονται σε σημαντικό βαθμό» για τις καθυστερήσεις στην εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων, «καθώς και για την αβεβαιότητα και σύγχυση σχετικά με την εφαρμοζόμενη οικονομική πολιτική. Τα τελευταία επτά χρόνια αποδείχθηκε αδύνατη η συνεννόηση και η ευρύτερη συναίνεση μεταξύ των πολιτικών κομμάτων, ακόμη και για ορισμένες, προφανώς αναγκαίες, μεταρρυθμίσεις».
Αναγκαία η ελάφρυνση του χρέους
Ο κ. Παπαδήμος ανέπτυξε επίσης το ζήτημα του χρέους και της σημασίας της περαιτέρω ελάφρυνσής του για την ανάκαμψη της οικονομίας. Οπως είπε, ο λόγος για τον οποίο το δημόσιο χρέος εξακολουθεί να επιβαρύνει την οικονομία «δεν είναι η ανεπαρκής δημοσιονομική προσαρμογή ή η ανεπαρκής αναδιάρθρωση του χρέους στο παρελθόν. Ο κύριος λόγος είναι ο πολύ χαμηλότερος απ’ ό,τι είχε προηγουμένως προβλεφθεί μέσος ρυθμός ανάπτυξης από την αρχή της κρίσης και, ιδίως, μετά την αναδιάρθρωση του χρέους την άνοιξη του 2012». Αναφερόμενος στην περίοδο Βαρουφάκη, τόνισε ότι «η δυναμική του χρέους χειροτέρευσε σημαντικά το 2015 μετά την επιδείνωση των οικονομικών και χρηματοοικονομικών συνθηκών και την περαιτέρω αναθεώρηση προς τα κάτω των προβλέψεων για ανάπτυξη».