Τα πάνω – κάτω φέρνει στο υπουργείο Πολιτισμού το σχέδιο του νέου οργανισμού, το οποίο έχει δοθεί σε διαβούλευση. Το καινούργιο οργανόγραμμα συνενώνει δύο νευραλγικές διευθύνσεις του ΥΠΠΟΑ, τη Διεύθυνση Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων και αυτήν των Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Αρχαιοτήτων, προκαλώντας αναστάτωση και σύγχυση στους εργαζομένους, διότι αποδυναμώνει εφορείες, ταυτοχρόνως εγείρει ερωτήματα για την προστασία των αρχαιοτήτων, ενώ κάποιοι άλλοι μιλούν για ευνοιοκρατία. Σε άλλες σελίδες του ν/σ, πάντως, αντιλαμβανόμαστε μια παραδοξότητα: ενώ καταργούνται διά της «συνένωσης» οι δύο καθοριστικές διευθύνσεις, διαπιστώνεται ότι διατηρούνται ως είχαν, δηλαδή χωριστά, οι Διευθύνσεις Αναστήλωσης των Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων, καθώς και των Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών.
Συνάμα «σπάει» στα δύο η Εφορεία Εναλίων Αρχαιοτήτων σε Νοτίου και Βορείου Ελλάδας, με έδρες την Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη αντιστοίχως, τη στιγμή που το ΥΠΠΟΑ δεν έχει χρήματα και δυναμικό να τις στελεχώσει. Δύο εφορείες που χρειάζονται ακριβό εξοπλισμό, ειδικό προσωπικό, ειδικά ασφαλιστήρια των καταδυόμενων κ.ά., τα οποία δεν άντεχε η εφορεία (γιατί είχαν ξαναγίνει παρόμοιες σκέψεις) ούτε τα χρόνια που το χρήμα έρεε άφθονο και χωρίς έλεγχο.
Συρρίκνωση εφορειών
Δημιουργεί επίσης ποικίλα ερωτήματα το γεγονός ότι, ενώ με τις ενοποιήσεις του προηγούμενου οργανισμού το 2014 είχαν προκληθεί μεγάλες αντιδράσεις, η περαιτέρω συρρίκνωση των εφορειών αρχαιοτήτων από 52 σε 49 δεν φαίνεται να προξενεί διαμαρτυρίες. Συγχωνεύει τις εφορείες αρχαιοτήτων Καβάλας και Δράμας με έδρα την Καβάλα, Κοζάνης και Γρεβενών με έδρα την Αιανή και την Εφορεία Ζακύνθου με εκείνη της Ηλείας και έδρα την Αρχαία Ολυμπία.
Ωστόσο, χωρίζει στα δύο την πράγματι φορτωμένη Εφορεία Αρχαιοτήτων Δυτικής Αττικής, Πειραιώς και Νήσων, αλλά όχι την Εφορεία Ανατολικής Αττικής, που επίσης είναι φορτωμένη. Η Εφορεία Δυτικής Αττικής είναι αρμόδια για τους δήμους Μεγαρέων, Μάνδρας, Ελευσίνας, Ασπροπύργου, Χαϊδαρίου, Αχαρνών κ.ά., ενώ η Εφορεία Αρχαιοτήτων Πειραιώς και Νήσων για τους δήμους Πειραιώς, Κερατσινίου, Ελληνικού και Αργυρούπολης, Σαλαμίνας, Υδρας, Σπετσών κ.ά.
Επίσης, δημιουργείται Διεύθυνση Αρχαιολογικών Εργων, που θα αναλάβει «την εναρμόνιση του έργου και των δραστηριοτήτων των Περιφερειακών και Ειδικών Υπηρεσιών της Γενικής Διεύθυνσης Αρχαιοτήτων και Πολιτιστικής Κληρονομιάς σε θέματα έργων, τα οποία πραγματοποιούνται από τρίτους φορείς στο περιβάλλον αρχαιολογικών χώρων, μνημείων και ιστορικών τόπων που χρονολογούνται έως και το 1830, καθώς και νεότερων θρησκευτικών μνημείων μετά το 1830, σε συνεργασία με λοιπές συναρμόδιες υπηρεσίες υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού». Ανάμεσα στα πέντε τμήματα που θα έχει αυτή η διεύθυνση είναι και το Ελληνικών και Αλλοδαπών Αρχαιολογικών Ιδρυμάτων. Εξισώνει δηλαδή τις συστηματικές ανασκαφές των ξένων και των Ελλήνων με τα μεγάλα έργα. Ακόμη και η ορολογία προκαλεί δυσφορία.
Κορυφαία στιγμή των συντακτών του σχεδίου οργανισμού είναι το άρθρο που αφορά τη γιγάντωση του γραφείου του/της γ.γ. του ΥΠΠΟΑ. Αναβαθμίζεται σε τμήμα και μάλιστα σε καιρούς περίεργους. Πολλοί είναι εκείνοι που γνωρίζουν ότι το σχετικό γραφείο στελεχώνουν τις περισσότερες φορές οι ευνοούμενοι είτε της εκάστοτε πολιτικής ηγεσίας του υπουργείου Πολιτισμού είτε της εκάστοτε κυβέρνησης που έρχονται και παρέρχονται. Συνεπώς, είναι επικίνδυνο οι άνθρωποι αυτοί να αξιολογούν στελέχη για το επιστημονικό έργο τους, αλλά και να κρίνουν δομές του κρατικού μηχανισμού.
Προϊστάμενοι εφορειών αρχαιοτήτων έδειξαν τη δυσαρέσκειά τους για την ίδρυση του αυτοτελούς Γραφείου Φύλαξης – Πληροφόρησης, καθώς δίνονται εξουσίες στους αρχαιοφύλακες την ίδια ώρα που όλες οι εφορείες –ειδικά οι εκτός Αττικής– είναι υποστελεχωμένες και όσον αφορά το προσωπικό φύλαξης.
Αλλά και στον τομέα του σύγχρονου πολιτισμού το ν/σ γυρίζει στη λογική περασμένων δεκαετιών με θεματικές διευθύνσεις. Γενικότερα, οι εργαζόμενοι (όχι όλοι) ανησυχούν για τις νέες αλλαγές, ενώ στελέχη του ΥΠΠΟΑ κάνουν λόγο για τραγικές συρρικνώσεις. Πάντως, σημειώνεται ότι το ν/σ στηρίζεται κατά 90% στον οργανισμό του 2014.
Στο σχέδιο νέου οργανισμού, το οποίο πρέπει να κατατεθεί στις 15 του μηνός στην υπουργό Διοικητικής Ανασυγκρότησης Ολγα Γεροβασίλη, υπάρχει το Μουσείο Ελληνικού Λαϊκού Πολιτισμού (ΜΕΛΠ αντί για ΜΕΛΤ μέχρι πρότινος) που έχει ως παράρτημα το Μουσείο Λαϊκών Οργάνων «Φοίβος Ανωγειανάκης» – Κέντρο Εθνομουσικολογίας, όταν σε άλλο νομοσχέδιο του υπουργείου Παιδείας το ΥΠΠΟΑ το εκχωρεί στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.
Θέση, και μάλιστα γρήγορα, πήρε με ανακοίνωσή του ο Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων τονίζοντας ότι η υπουργός Πολιτισμού Λυδία Κονιόρδου προσυπογράφει μια διάταξη η οποία επιφέρει δυσμενείς συνέπειες στη διάρθρωση του υπουργείου, ότι η επίμαχη ρύθμιση δεν διασφαλίζει με κανέναν τρόπο την εύρυθμη λειτουργία της συλλογής, θυμίζει ότι και τα μουσεία του ΕΚΠΑ πασχίζουν να επιβιώσουν και καταλήγει πως «πρόκειται για μια αστόχαστη κίνηση εκούσιας συρρίκνωσης του έργου του ΥΠΠΟΑ που δεν είναι συμβατή με την εξυπηρέτηση του δημοσίου συμφέροντος».
Σε ανακοίνωσή της για το σχέδιο νέου οργανισμού η Ενωτική Αγωνιστική Κίνηση σημειώνει, μεταξύ άλλων: «Από το 2010 μέχρι σήμερα έχουν χαθεί 4.000 κενές οργανικές θέσεις από το οργανόγραμμα του ΥΠΠΟΑ. Πουθενά δεν αναφέρεται ποιο πρέπει να είναι το προσωπικό μιας διεύθυνσης – υπηρεσίας για να μπορεί να λειτουργήσει. Πουθενά δεν κατανέμονται οργανικά κενά, για να υπάρχει και πρόνοια για την κάλυψή τους, την ώρα που οι υπηρεσίες στενάζουν από έλλειψη προσωπικού. Ακόμη χειρότερα, ο νόμος περί “κινητικότητας” βάζει ως προϋπόθεση για μετατάξεις και αποσπάσεις τις κενές οργανικές θέσεις – τις οποίες εξαφανίζουν οι νέοι οργανισμοί. Πώς θα γίνουν νέες προσλήψεις και μετατάξεις; Προφανώς θα αποφασίσει μετά η εκάστοτε πολιτική ηγεσία, με βάση τις προτιμήσεις της, πού θα φτιάξει οργανικά κενά και πού όχι. Μα με τον τρόπο αυτόν ήδη έχουν φτάσει οι υπηρεσίες της περιφέρειας να έχουν ξεδοντιαστεί».