Το παραδέχομαι. Είναι πολύ σκληρός ο τίτλος του σημερινού άρθρου. Δυστυχώς, αυτή είναι η δυσάρεστη πραγματικότητα. Και μόνο το γεγονός ότι ο Σύριζα ήθελε να φέρει νέο Εκλογικό Νόμο για ψήφιση στη Βουλή, ο οποίος θα καταργούσε το κατώφλι του 3%, για να δελεάσει τα άλλα κόμματα και να εξασφαλίσει τις 200 ψήφους, ώστε η απλή αναλογική να ισχύσει αμέσως και οι επόμενες εκλογές (όποτε γίνουν) να γίνουν με τον νέο Εκλογικό Νόμο (που ψήφισαν οι ΣυρίζΑνελ, η Eνωση Κεντρώων και το ΚΚΕ), αποδεικνύει, πέραν πάσης λογικής αμφιβολίας, ότι το κομματικό συμφέρον είναι πάνω από το Εθνικό. Φαίνεται, πάντως, ότι αυτό το σενάριο που κυκλοφόρησε «κάηκε» πολύ γρήγορα, γιατί τα υπόλοιπα κόμματα είδαν τη φάκα και δεν τσίμπησαν το τυράκι. Ανεξάρτητα από το γεγονός αυτό, θέλω να σχολιάσω το θέμα γιατί κατά καιρούς έρχεται και επανέρχεται (με περισσή ελαφρότητα) στην επικαιρότητα, αλλά κανένας δεν έχει επισημάνει τις ολέθριες συνέπειες που θα έχει.
Το κατώφλι του 3% θεσπίστηκε με τον Εκλογικό Νόμο της Νέας Δημοκρατίας το 1992. Το σκεπτικό ήταν να μην μπορούν να κατέβουν αυτόνομα μειονοτικά κόμματα με πολύ ισχυρή τοπική παρουσία, όπως συμβαίνει σε ορισμένες περιφέρειες της Βορείου Ελλάδος. Τότε επικράτησε το Εθνικό Συμφέρον. Νομίζω ότι όλοι αντιλαμβανόμαστε την ανάγκη για την θέσπιση του 3%. Από τότε παρέμεινε σε όλες τις παραλλαγές των Εκλογικών Νόμων που ψηφίστηκαν, όπως επίσης παρέμεινε και στον τελευταίο Εκλογικό Νόμο της απλής αναλογικής που ψήφισαν οι ΣυρίζΑνελ. Η κατάργηση του 3%, σε συνδυασμό με την απλή και «άδολη» αναλογική, μόνο με νιτρογλυκερίνη μπορεί να συγκριθεί. Eτσι, για άσκηση, εφαρμόζουμε την απλή αναλογική χωρίς κανένα κατώφλι, στα αποτελέσματα των πιο πρόσφατων εκλογών του Σεπτεμβρίου 2015. Αποτέλεσμα: 15 κόμματα εκπροσωπούνται στην Βουλή, ορισμένα εκ των οποίων εντελώς περιθωριακά με 1 έως 3 βουλευτές. Ακόμα, ο Σύριζα για να σχηματίσει κυβέρνηση με 151 και πλέον βουλευτές θα χρειαζόταν να συμπράξει με τουλάχιστον άλλα τέσσερα κόμματα, εξαιρουμένης φυσικά της Ν.Δ. Το εφιαλτικό αυτό σενάριο γίνεται ακόμα πιο εφιαλτικό, αν υποθέσουμε ότι με την κατάργηση του 3% πολύ περισσότερα κόμματα θα συμμετείχαν στις Εκλογές, αφού το μέτρο για να εκλέξει ένα κόμμα βουλευτή θα ήταν μόνο 18.111 ψήφοι! Φανταστείτε μια Βουλή με 15 κόμματα και μια Κυβέρνηση αποτελούμενη από 5 κόμματα σε συνδυασμό με τον χαρακτήρα του Eλληνα, ο οποίος, όταν νομίζει ότι μπορεί να εκβιάσει μια κατάσταση, θα το κάνει, ανεξάρτητα από τις γενικότερες συνέπειες. Και μόνο το παραπάνω ενδεχόμενο θα έπρεπε να μας αποτρέψει από κάθε κουβέντα για το θέμα αυτό, αλλά δυστυχώς η αυτοκαταστροφική τάση που μας χαρακτηρίζει δεν μας επιτρέπει να δούμε ολοκάθαρα τις συνέπειες της κοντόφθαλμης αντιμετώπισης ενός τόσο σημαντικού ζητήματος.
Πάμε τώρα στην απλή αναλογική που επανήλθε στην επικαιρότητα, γιατί ο υπουργός Εσωτερικών θέλει να την εφαρμόσει και στις εκλογές για την Τοπική Αυτοδιοίκηση. Eχω αρθρογραφήσει επανειλημμένα στην στήλη αυτή (και αλλού) για την άποψή μου ότι η απλή αναλογική είναι καταστροφική για τον τόπο μας και την ιδιοσυγκρασία μας. Ελατε να δούμε τι θα γινόταν αν τον Σεπτέμβριο του 2015 εφαρμόζαμε την απλή αναλογική στα αποτελέσματα. Ο Σύριζα θα μπορούσε να σχηματίσει κυβέρνηση μόνο με την σύμπραξη της Ν.Δ. ή με τη ΔΗ.ΣΥ., το Ποτάμι, τους ΑΝ.Ελ. και την Ενωση Κεντρώων. Το σενάριο με τη Ν.Δ. πρέπει να αποκλειστεί, γιατί αμφιβάλλω αν θα θέλαμε να μας κυβερνά ένας συνασπισμός με παραπάνω από 200 έδρες στη Βουλή και αξιωματική αντιπολίτευση τη Χρυσή Αυγή. Το άλλο σενάριο θα έδινε πλειοψηφία 160 εδρών και μια κυβέρνηση αποτελούμενη από βουλευτές πέντε κομμάτων. Δεν γνωρίζω εσείς τι πιστεύετε, αλλά προσωπικά νομίζω ότι μια τέτοια κυβέρνηση δεν θα μπορούσε ούτε να κυβερνήσει αλλά ούτε να περάσει τις απαραίτητες δύσκολες μεταρρυθμίσεις. Αποτέλεσμα. Νέες εκλογές με αμφίβολη έκβαση, αλλά πάντοτε σε βάρος της χώρας, γιατί όποτε έχουμε εκλογές φυτρώνουν τα αυθαίρετα και ικανοποιούνται συντεχνιακά αιτήματα. Αυτά είναι τα αποτελέσματα της «άδολης» αναλογικής που μόνο άδολη δεν είναι, γιατί για να συνεννοηθούνε πέντε κόμματα μάλλον θα γίνεται μεγάλο δούναι και λαβείν. Εξάλλου το είδαμε να συμβαίνει στην γειτονική Ιταλία, όπου τα μικρά κόμματα εξεβίαζαν τους μεγάλους και στο τέλος τους έριξαν.
Και έτσι καταλήγουμε σε ένα άλλο σημαντικό θέμα που προέκυψε με την ψήφιση της απλής αναλογικής. Τους τελευταίους μήνες άρχισαν να δημιουργούνται νέα κόμματα και σχηματισμοί. Πρόσφατο παράδειγμα οι δύο τέως υπουργοί της κυβέρνησης Καραμανλή, που ανακοίνωσαν την ίδρυση ενός ακόμα κόμματος. Κατά περίεργη σύμπτωση τα περισσότερα κόμματα που δημιουργήθηκαν τους τελευταίους μήνες ανήκουν στον χώρο της δεξιάς, ενώ αντίθετα στον χώρο της κεντροαριστεράς γίνεται προσπάθεια συνένωσης. Δεν πιστεύω ότι είναι συμπτωματικό. Ολα αυτά τα καινούργια κόμματα δεν προσβλέπουν στις επόμενες εκλογές, αλλά στις μεθεπόμενες. Οι επόμενες εκλογές για όλους τους νέους σχηματισμούς θα είναι το dress rehearsal, προκειμένου να μετρήσουν τις δυνάμεις τους. Ολες οι μέχρι στιγμής εκτιμήσεις δείχνουν ότι η Ν.Δ. μπορεί να κερδίσει τις επόμενες εκλογές με αυτοδυναμία ή, σε αντίθετη περίπτωση, να χρειαστεί την συμμετοχή ενός άλλου κόμματος για να σχηματίσει κυβέρνηση. Αντίθετα, στις μεθεπόμενες εκλογές, όποτε γίνουν, αυτοδυναμία είναι αδύνατον να επιτευχθεί και θα απαιτηθεί η σύμπραξη πολλών κομμάτων για τον σχηματισμό κυβέρνησης. Για την περίπτωση αυτή προπονούνται όλοι, εκτιμώντας ότι η Ν.Δ. θα είναι και πάλι πρώτο κόμμα, αλλά θα χρειαστεί τη βοήθεια πολλών κομμάτων για τον σχηματισμό κυβέρνησης.
Εμείς οι παλαιότεροι ζήσαμε τις συνέπειες της απλής αναλογικής σε τρεις εκλογικές αναμετρήσεις: Ιούνιος ’89, Νοέμβριος ’89 και Απρίλιος ’90, που κατέληξαν σε μια κυβέρνηση της Ν.Δ. με οριακή πλειοψηφία, η οποία εκβιαζόταν εσωτερικά για κρίσιμα θέματα όπως η ιδιωτικοποίηση του ΟΤΕ. Αυτό, όμως, που δεν είναι ευρύτερα γνωστό είναι το «νταραβέρι» που έγινε μεταξύ Νοεμβρίου ’89 και Απριλίου ’90 με την κυβέρνηση Ζολώτα, την οποία στηρίζαν τα τρία κόμματα: η Ν.Δ., το ΠΑΣΟΚ και ο Συνασπισμός της Αριστεράς και της Προόδου, στον οποίο μετείχε και το ΚΚΕ. Τα τρία κόμματα αντιπροσώπευαν το 98% των ψηφοφόρων. «Ελλείψει αντιπολιτεύσεως πας ανήρ ξυλεύεται», για να παραφράσω τη γνωστή ρήση. Με άλλα λόγια, έγινε το «έλα να δεις». Και τα τρία κόμματα έκαναν ό,τι ήθελαν στο Δημόσιο και στον ευρύτερο Δημόσιο τομέα. Αυτά είναι τα «καλά» της απλής και «άδολης» αναλογικής. Αντί να τρώει ένας, τρώνε πολύ περισσότεροι. Και κάτι ακόμα. Ο Συνδικαλιστικός Νόμος που μας ταλαιπωρεί μέχρι σήμερα πέρασε τότε για χατίρι του Συνασπισμού. Αυτός είναι ο Νόμος που έδωσε τα πάντα στους συνδικαλιστές και συμπλήρωσε τον πρώτο καταστροφικό Νόμο του ΠΑΣΟΚ το 1982. Τα αποτελέσματα τα ζούμε κάθε μέρα.
Οι βασικές αλλαγές που έπρεπε να γίνουν στον Εκλογικό Νόμο δεν έγιναν γιατί επικράτησαν τα κομματικά συμφέροντα. Τις συνοψίζω επιγραμματικά:
- Να καταργηθεί ο σταυρός προτίμησης και οι υποψήφιοι να εκλέγονται με εσωκομματικές διαδικασίες.
- Να θεσπισθεί το ασυμβίβαστο μεταξύ υπουργού και βουλευτή. Οποιος βουλευτής γίνεται υπουργός να παραδίδει την έδρα του.
- Να κατατμηθούν οι μεγάλες περιφέρειες, ώστε να είναι δίκαιος ο ανταγωνισμός και τέλος κάτι πολύ σημαντικό.
- Oταν οι εκλογές γίνονται πριν από την εξάντληση της τετραετίας, να επαναλαμβάνονται στην κανονική ημερομηνία λήξης της τετραετίας, ώστε να εξαλειφθεί το κίνητρο για την πρόωρη προσφυγή στις κάλπες με την εκλογή του Προέδρου της Δημοκρατίας, όπως έγινε το 2009 και το 2015.
Αυτές είναι ουσιαστικές αλλαγές. Το αν θα είναι απλή ή ενισχυμένη αναλογική έχει πολύ μικρότερη σημασία αν ισχύουν τα παραπάνω. Αλλά το είπαμε από την αρχή. Το κομματικό (αλλά και το προσωπικό) συμφέρον είναι πάνω από το Εθνικό, γι’ αυτό δεν βλέπουμε άσπρη μέρα.
* Ο κ. Ανδρέας Δρυμιώτης είναι σύμβουλος επιχειρήσεων.