Μπορεί κανείς να το ονομάσει 4ο μνημόνιο, μπορεί και όχι. Η ονομασία δεν έχει σημασία. Η ουσία είναι ότι οι πληροφορίες για τους όρους που συνοδεύουν την προχθεσινή συμφωνία στο Eurogroup, αλλά και την επικείμενη ελάφρυνση του χρέους, σε συνδυασμό με την ήδη σημειωθείσα επιδείνωση των αναπτυξιακών προοπτικών για φέτος σε σχέση με τις προβλέψεις, προεξοφλούν πως η Ελλάδα έχει μπροστά της έναν «Γολγοθά» μέτρων και επιτήρησης μετά τη λήξη του τρίτου μνημονίου, στα μέσα του 2018.
Τη Μεγάλη Τετάρτη, κατά πάσα πιθανότητα, το οικονομικό επιτελείο θα έχει στα χέρια του τα σχέδια τόσο του αναθεωρημένου μνημονίου της Ευρώπης όσο και του νέου μνημονίου του ΔΝΤ. Τα μέτρα του 2% του ΑΕΠ για το 2019 και το 2020 θα αποτυπώνονται εκεί, και οι αντιπροσωπείες των θεσμών θα έρθουν αργότερα για τη διαπραγμάτευσή τους.
Η καθυστέρηση στην αξιολόγηση, κατ’ αρχάς, έχει μέχρι στιγμής κοστίσει πάνω από 1% του ΑΕΠ, δηλαδή περίπου 1,8 δισ. ευρώ. Αυτή είναι μόνο η αρχή του «Γολγοθά». Σύμφωνα με πληροφορίες, η Τράπεζα της Ελλάδος εκτιμά πλέον ότι η ανάπτυξη –εφόσον η αξιολόγηση κλείσει άμεσα– θα περιοριστεί στο 1,5%-1,8%, έναντι επίσημης πρόβλεψης για 2,7% και έναντι προηγούμενης δικής της για 2,5%. Το αρμόδιο τμήμα συστημικής ελληνικής τράπεζας, εξάλλου, βλέπει –με την ίδια προϋπόθεση– ότι η ανάπτυξη θα διαμορφωθεί γύρω στο 1%. Η αναθεώρηση προς τα κάτω των προβλέψεων για την ανάπτυξη, εφόσον επιβεβαιωθούν, είναι πιθανό να ανοίξει το 2018 θέμα «ενίσχυσης» των μέτρων των επόμενων ετών.
Για τη ρύθμιση του χρέους, εξάλλου, σύμφωνα με πληροφορίες από παράγοντες που συμμετέχουν στη διαπραγμάτευση, εξετάζεται το ενδεχόμενο –εφόσον αποφασιστεί– να γίνει σε δόσεις, ανάλογα με την επίτευξη κάθε φορά συγκεκριμένων στόχων. Η αιρεσιμότητα αυτή θα αφορά τη βελτίωση του προφίλ του χρέους (μέσω της επιμήκυνσης και του περιορισμού του επιτοκιακού κινδύνου), λειτουργώντας έτσι ως έμμεσος μηχανισμός επιβολής πειθαρχίας και διορθωτικών κινήσεων, σε περίπτωση υστέρησης έναντι των στόχων για το πρωτογενές πλεόνασμα.
Εκείνο, όμως, που καθιστά σχεδόν βέβαιο το γεγονός ότι για την Ελλάδα δεν θα υπάρξει καθαρή έξοδος από το μνημονιακό καθεστώς μετά το 2018 είναι ο προβλεπόμενος αποφασιστικός ρόλος του ΔΝΤ στον μηχανισμό, που θα διαμορφώνει τις προβλέψεις για το 2019 και το 2020 και άρα θα καθορίζει πόσα μέτρα –και αντίμετρα– θα λαμβάνονται. Πηγές με γνώση των διαπραγματεύσεων αναφέρουν ότι το ΔΝΤ θα έχει το πάνω χέρι σε αυτό τον μηχανισμό, παρότι τυπικά θα συναποφασίζει με την Κομισιόν. Κάτι, που προεξοφλεί ουσιαστικά ότι το πακέτο μέτρων θα είναι βαρύ και τα αντίμετρα ψαλιδισμένα. Το θέμα αποτέλεσε αιτία δυσαρέσκειας της κυβέρνησης και μεγάλο αγκάθι των διαπραγματεύσεων των τελευταίων ημερών.
Πυκνές εξελίξεις
Ολα θα μπουν στο τραπέζι το επόμενο διάστημα, που προβλέπεται πυκνό σε εξελίξεις. Την ώρα που στην Αθήνα οι θεσμοί θα επιχειρούν το κλείσιμο της συμφωνίας με την κυβέρνηση, θα προετοιμάζεται η εαρινή σύνοδος του ΔΝΤ, 21-23 Απριλίου· εκεί όπου αναμένεται να γίνουν οι ουσιαστικές συζητήσεις μεταξύ Γερμανίας και ΔΝΤ για την ελάφρυνση του χρέους. Στις 21 Απριλίου η Αθήνα θα επιχειρήσει να προκαταλάβει θετικά τις διαπραγματεύσεις, ανακοινώνοντας τα πολύ καλά αποτελέσματα του πρωτογενούς πλεονάσματος του 2016, τα οποία επικυρώνει η Eurostat στις 24 Απριλίου.
Το καλό σενάριο εξακολουθεί να προβλέπει συμφωνία εφ’ όλης της ύλης, με συγκεκριμενοποίηση των μέτρων για την ελάφρυνση του χρέους στο Eurogroup της 22ας Μαΐου. Αυτό αφήνει αρκετό χρόνο ώστε να εγκρίνει –πιθανώς τον Ιούνιο– το ΔΝΤ τη δική του συμμετοχή στο πρόγραμμα και να πληρωθούν με ασφάλεια, τον Ιούλιο, τα περίπου 7,5 δισ. ευρώ των δανειακών υποχρεώσεων της χώρας.
Το ίδιο σενάριο προβλέπει, περίπου την ίδια περίοδο, στις αρχές του καλοκαιριού, έγκριση και από την ΕΚΤ της ένταξης στο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης των ελληνικών ομολόγων, αν και η εφαρμογή του προγράμματος ενδέχεται να ξεκινήσει τον Σεπτέμβριο, σύμφωνα με αρμόδιες πηγές.
Για την έξοδο στις αγορές, σε μια τέτοια ομαλή εξέλιξη, ο σχεδιασμός προβλέπει 1-2 εκδόσεις για την άντληση 2 δισ. ευρώ το πολύ από φέτος, εκτός αν αυτή συνδυαστεί με ανταλλαγή με το ομόλογο που λήγει το 2019, οπότε το ποσό θα ανεβεί ίσως στα 4-5 δισ. ευρώ. Ακόμη και στο καλό σενάριο, εννοείται ότι η Ελλάδα δεν φιλοδοξεί να χρηματοδοτεί τις δανειακές της ανάγκες εξ ολοκλήρου από τις αγορές μετά το 2018, χωρίς δεκανίκια. Νέο μνημόνιο, με τη μορφή νέας χρηματοδότησης, δεν συζητείται αυτή τη στιγμή, αλλά είναι βέβαιο ότι θα υπάρξει μια στήριξη με τη μορφή ανοικτής πιστωτικής γραμμής σε περίπτωση ανάγκης ή με τη μορφή εγγύησης συμμετοχής του ESM σε νέες εκδόσεις (π.χ. κατά 50%).
Εναλλακτικά, στο «κακό» σενάριο, το υφιστάμενο πρόγραμμα θα παραταθεί, με τα αναπορρόφητα κεφάλαια (που περίσσεψαν από την αύξηση μετοχικού κεφαλαίου των τραπεζών). Και στη μία και στην άλλη περίπτωση, ο έλεγχος βάσει στόχων είναι δεδομένος, αν και στην πρώτη αυτός θα είναι πιο χαλαρός.