Προ καιρού κουβέντιαζα με τον φίλο και αρθρογράφο της «Καθημερινής», Πάσχο Μανδραβέλη, ο οποίος μου έδωσε μια συμβουλή: «Μη διστάζεις να ξαναγράψεις για το ίδιο θέμα. Εγώ μπορεί να έχω γράψει και δέκα φορές για το ίδιο θέμα. Οι αναγνώστες δεν είναι πάντοτε οι ίδιοι». Ακολουθώντας την συμβουλή του θα σας απασχολήσω ξανά με το θέμα της λειτουργίας των καταστημάτων τις Κυριακές.
Εχω γράψει για το ίδιο θέμα στον «Ελεύθερο Τύπο» στις 2 Απριλίου 2008 και στην κυριακάτικη «Καθημερινή» στις 16 Δεκεμβρίου 2012. Το θέμα μάς ταλανίζει συνεχώς και τώρα υποχρεωθήκαμε να το αντιμετωπίσουμε γιατί έγινε πλέον «Μνημονιακή» υποχρέωση και έχει τριχοτομήσει την Ελληνική Κοινωνία. Μια ομάδα υποστηρίζει ότι οι οκτώ Κυριακές είναι υπεραρκετές, πιθανότατα και πολλές. Η άλλη ομάδα δέχεται τις 30 Κυριακές ανοικτά από τον Μάιο μέχρι τον Οκτώβριο στις τουριστικές περιοχές και η τρίτη ομάδα (στην οποία συμπεριλαμβάνεται ο Σύνδεσμος Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων – ΣΕΤΕ) δεν θέλει κανένα περιορισμό ούτε στο πλήθος ούτε στη διάρκεια ούτε και στις περιοχές. Προσωπικά, ανήκω στην τελευταία κατηγορία γιατί δεν πιστεύω στους περιορισμούς, οι οποίοι μόνο στρεβλώσεις δημιουργούν. Εξάλλου το μοντέλο αυτό εφαρμόζεται με επιτυχία σε πολλές Ευρωπαϊκές χώρες και δεν καταλαβαίνω γιατί εμείς εδώ στην Ελλάδα πάντοτε αντιδρούμε με τον αφορισμό ότι «αυτά δεν γίνονται στην Ελλάδα». Είμαι αρκετά μεγάλος για να θυμάμαι ότι πολλά πράγματα που συνέβαιναν στην Ευρώπη και αλλού, τα αντιμετωπίζαμε σαν εντελώς ανεφάρμοστα, αλλά αργότερα τα υιοθετήσαμε. Πάρτε για παράδειγμα την αντιπαράθεση για την μεσημβρινή αργία, δηλαδή το κλείσιμο των καταστημάτων για λίγες ώρες το μεσημέρι. Οι υπέρμαχοι έλεγαν ότι «ο μεσογειακός Ελληνας θέλει να γυρίσει στο σπίτι του να φάει και να ξεκουραστεί, γι’ αυτό δεν μπορούν να λειτουργούν τα καταστήματα με συνεχές ωράριο». Κάνεις δεν θυμάται πότε αλλάξαμε και γίναμε Ευρωπαίοι, με τα καταστήματα να λειτουργούν χωρίς διακοπή, ξεχνώντας πλήρως το μεσογειακό ταμπεραμέντο μας και την απαραίτητη σιέστα!
Οσοι αντιτίθενται στο ελεύθερο άνοιγμα των καταστημάτων τις Κυριακές έχουν διάφορα επιχειρήματα, τα οποία μπορούν να ομαδοποιηθούν σε τέσσερις κατηγορίες: Θρησκευτικοί Λόγοι, Εργασιακά Θέματα, Οικονομικά Προβλήματα και Επιχειρηματικά Συμφέροντα.
• Θρησκευτικοί Λόγοι. Βρίσκω ότι η επίκληση της θρησκείας είναι εντελώς υποκριτική. Εξηγούμαι. Αν δεν έπρεπε να εργαζόμαστε την Κυριακή για λόγους θρησκευτικούς, τότε δεν θα έπρεπε να έχουμε ανοικτά τα εστιατόρια, τα καφενεία, τα κέντρα διασκέδασης, τα περίπτερα, τα βενζινάδικα, τις τηλεοράσεις, τις εφημερίδες, τα λούνα παρκ, τις οργανωμένες παραλίες και άλλα πολλά. Θρησκεία a la carte δεν υπάρχει. Ή απαγορεύεται να δουλεύεις ή δεν απαγορεύεται. Δηλαδή δεν παραβιάζουν την Κυριακή Αργία αυτοί που δουλεύουν για την διασκέδασή μας; Πόσο υποκριτές είμαστε!
Αλλά και ο ίδιος ο Χριστός ποτέ δεν απαγόρευσε την εργασία το Σάββατο. Στο κατά Μάρκον Ευαγγέλιο 2.23, αναφέρεται (σε μετάφραση): «Συνέβη κάποιο Σάββατο να βαδίζει ο Ιησούς μέσα από σπαρμένα χωράφια, κι οι μαθητές του, ενώ περπατούσαν, έτριβαν στάχυα και έτρωγαν τους σπόρους. Οι Φαρισαίοι τότε του έλεγαν: “Κοίτα, κάνουν το Σάββατο κάτι που δεν επιτρέπεται από το νόμο”. “Ποτέ δε διαβάσατε στη Γραφή”, τους λέει, “τι έκανε ο Δαβίδ, όταν βρέθηκε στην ανάγκη και πείνασε αυτός κι οι σύντροφοί του; Μπήκε στο ναό του Θεού … κι έφαγε τους άρτους της προθέσεως, που δεν επιτρέπεται από το νόμο να τρώνε παρά μόνον οι ιερείς, κι έδωσε μάλιστα και σ’ αυτούς που ήταν μαζί του”. Και τους έλεγε ο Ιησούς: “Το Σάββατο έγινε για τον άνθρωπο· όχι ο άνθρωπος για το Σάββατο. Συνεπώς ο Υιός του Ανθρώπου εξουσιάζει και το Σάββατο”».
Σε ένα άλλο σημείο, στο κατά Μάρκον 11.15: «Οταν ήρθαν πάλι στα Ιεροσόλυμα, μπήκε ο Ιησούς στο ναό κι άρχισε να διώχνει αυτούς που πουλούσαν κι αγόραζαν στο χώρο του ναού. Αναποδογύρισε τα τραπέζια των αργυραμοιβών και τα καθίσματα αυτών που πουλούσαν περιστέρια… Τους δίδασκε και τους έλεγε: “Δε λέει η Γραφή ότι ο οίκος μου πρέπει να είναι οίκος προσευχής για όλους τους λαούς; Εσείς όμως τον κάνατε σπήλαιο ληστών”». Πάλι ο Χριστός δεν λέει απολύτως τίποτα για την ημέρα αλλά μόνο για τους εμπόρους οι οποίοι πουλούσαν περιστέρια για θυσίες. Στην Ελλάδα σε όλους τους μεγάλους ναούς λειτουργούν καταστήματα τα οποία πουλάνε εικόνες και βιβλία όλες τις ημέρες, ακόμα και τις Κυριακές. Αυτό γιατί επιτρέπεται; Δεν αντιβαίνει ευθέως στο κήρυγμα του Χριστού; Δεν υπάρχει καλό και κακό εμπόριο. Περιστέρια πουλούσαν για θυσίες, δηλαδή για καλό σκοπό, εντούτοις ο Χριστός εξοργίστηκε. Ιδού γιατί η επίκληση της Χριστιανικής θρησκείας είναι μάλλον προσχηματική και δεν βασίζεται στην διδασκαλία του Χριστού.
• Εργασιακά Θέματα. Το επιχείρημα εδώ είναι η εξουθένωση των εργαζομένων. Θέλω να διευκρινίσω ότι η Δέλτα Πληροφορική, την οποία είχα την τιμή και τύχη να διευθύνω στα 20 χρόνια λειτουργίας της, δούλευε 24 ώρες το εικοσιτετράωρο, 7 μέρες της εβδομάδα και 365 μέρες τον χρόνο. Οχι μόνο δεν είχαμε εργασιακά προβλήματα, αλλά οι υπάλληλοι (πολλές εκατοντάδες) δεν είχαν επαγγελματικό σωματείο! Βεβαίως υπήρχαν άνθρωποι που δούλευαν τις Κυριακές και αμείβονταν με τα νόμιμα, ενώ παράλληλα έπαιρναν κανονικά τα ρεπό τους. Αρα οι εργασιακές σχέσεις δεν μπορούν να γενικεύονται. Στην σημερινή πραγματικότητα μπορεί να υπάρχουν πολλοί που θα ήθελαν να δουλέψουν την Κυριακή για να βγάλουν κάτι παραπάνω (προσαύξηση 75% και ρεπό) ώστε να βουλώσουν κάποια τρύπα. Γιατί να τους στερούμε αυτή την δυνατότητα; Αν υπάρχουν εργοδότες που εκμεταλλεύονται τους εργαζομένους τους, δεν θα περιορίζονται μόνο στις Κυριακές, αλλά θα τους εκμεταλλεύονται καθημερινά. Μάλλον «χλωμό» μου φαίνεται το επιχείρημα αυτό.
• Οικονομικά Προβλήματα. Λέγεται ότι ο κόσμος δεν έχει χρήματα για να ξοδέψει και κατά συνέπεια, είτε είναι ανοικτά είτε δεν είναι ανοικτά τα καταστήματα, δεν θα υπάρχει κίνηση. Το επιχείρημα αυτό αγνοεί παντελώς τον παράγοντα του τουρίστα ή γενικότερα του επισκέπτη σε μια ξένη πόλη. Επίσης αγνοεί τον παράγοντα ψυχολογία. Ενας οικογενειάρχης, που βγαίνει με την οικογένεια του για βόλτα την Κυριακή, είναι σίγουρα σε καλύτερη διάθεση για να αγοράσει κάτι για τον εαυτό του ή την οικογένειά του. Ακόμα, αφού το άνοιγμα είναι προαιρετικό, κανένας λογικός άνθρωπος δεν θα ανοίγει το κατάστημά του αν δεν πρόκειται να εμφανιστούν πελάτες. Ετσι μπορεί κάποιος να δοκιμάσει μια-δυο Κυριακές και αν δεν έχει κίνηση, να μην ξανανοίξει.
• Επιχειρηματικά Συμφέροντα. Ισχυρίζονται ότι θα ευνοηθούν τα μεγάλα πολυκαταστήματα εις βάρος των μικρών οικογενειακών καταστημάτων. Το επιχείρημα αυτό έρχεται σε ευθεία αντίφαση με το προηγούμενο επιχείρημα (Οικονομικά Προβλήματα). Τα έξοδα για να λειτουργήσει ένα πολυκατάστημα την Κυριακή είναι τεράστια. Αντίθετα, ένα μικρό οικογενειακό κατάστημα μπορεί να λειτουργήσει με ένα μόνο υπάλληλο. Αν λοιπόν υπάρχει αγοραστική κίνηση για να καλύψει τα έξοδα ενός πολυκαταστήματος, σίγουρα θα υπερκαλύπτει τις ανάγκες των μικρών καταστημάτων.
Υπάρχουν όμως δύο πολύ σημαντικά πλεονεκτήματα στην διευρυμένη λειτουργία των καταστημάτων. Πρώτον, αυξάνει την απασχόληση και δεύτερον αυξάνει την διαφάνεια, διότι η διαχείριση (management) του καταστήματος πρέπει να γίνεται από τρίτους (και όχι από τον επιχειρηματία) και υποχρεωτικά όλες οι συναλλαγές του καταστήματος θα γίνονται με παραστατικά, περιορίζοντας σημαντικά την φοροδιαφυγή. Δύσκολα ο επιχειρηματίας θα εμπιστευθεί την παρανομία του σε ένα υπάλληλο. Ή λοιπόν θα κάθεται όλη την ημέρα (και όλες τις μέρες) στο ταμείο ή θα υποχρεωθεί να γίνει νόμιμος. Για θυμηθείτε πόσες φορές φύγατε χωρίς απόδειξη από ένα πολυκατάστημα; Ποτέ! Αντίθετα, στο μικρό οικογενειακό κατάστημα, όπου ορισμένοι ιδιοκτήτες θεωρούν την ταμειακή μηχανή σαν επέκταση της τσέπης τους, είμαι απολύτως βέβαιος ότι θα έχετε ακούσει πολλές «άσεμνες» προτάσεις: Μεγάλη έκπτωση χωρίς απόδειξη και μετρητά. Οπως λέει μια παλιά παροιμία: «Ο καβγάς γίνεται για το πάπλωμα» και ο νοών νοήτω!
* Ο κ. Ανδρέας Δρυμιώτης είναι σύμβουλος επιχειρήσεων.