Οι κάτοικοι της Αθήνας έχουμε ζήσει πολλές απεργίες των εργαζομένων στην καθαριότητα, με τα σκουπίδια να στοιβάζονται σε σωρούς, δημιουργώντας δύσοσμους λόφους σε κάθε στενάκι, οδό, λεωφόρο του κέντρου και των προαστίων. Έχουμε αναγκαστεί να υπερπηδήσουμε με προσοχή και αποστροφή διαλυμένες σακούλες με το περιεχόμενό τους σκορπισμένο στα πεζοδρόμια και στον δρόμο, να κλείσουμε τη μύτη και το στόμα για να αποφύγουμε τη μυρωδιά της αποσύνθεσης. Έχουμε επίσης εμπλακεί σε θερμές συζητήσεις για τις συνθήκες που οδήγησαν στην εμφάνιση αυτού του προβλήματος και έχουμε αφεθεί να παρασυρθούμε σε ένα γαϊτανάκι απόδοσης ευθυνών. Έχουμε φυσικά κατηγορήσει πολιτεία, κυβέρνηση, τοπική αυτοδιοίκηση, εργαζομένους, πολίτες και –πάντα– την κακή μας μοίρα. Αλλά: έχουμε ποτέ σκεφτεί πόσο ευθυνόμαστε εμείς για τη δημιουργία αυτής της ανυπόφορης καθημερινότητας; Έχουμε προβληματιστεί για το πώς θα μπορούσαμε να βοηθήσουμε στην πρόληψή της;
Όλες τις ημέρες της… κατάληψης της μεγάλης μας πόλης από τα σκουπίδια, παρότι, το ομολογώ, κι εγώ μπήκα στον πειρασμό να αποστρέψω το βλέμμα από τους τερατόμορφους όγκους, κατέγραψα εικόνες που με προβλημάτισαν, με εξόργισαν, με απέλπισαν. Στρώματα παιδιών και ενηλίκων, χαλασμένες καρέκλες γραφείου, σπασμένες βιβλιοθήκες και άχρηστα ράφια, παροπλισμένα παιδικά παιχνίδια, πολυφορεμένα παπούτσια, κατεστραμμένες σχολικές τσάντες και κασετίνες, βιβλία, μολύβια και τετράδια. Είδα επίσης ανθρώπους να τσακώνονται πάνω από έναν κάδο σκουπιδιών, γιατί ο ένας από τους δύο έμενε δύο στενά πιο κάτω, αλλά είχε πάει να πετάξει τα απορρίμματά του στον ξένο κάδο – υποψιάζομαι ότι κάποιοι ένοικοι πολυκατοικιών εκτελούσαν χρέη… περιπόλου στον κάδο του πεζοδρομίου τους. Είδα ακόμη πολίτες να γεμίζουν τους κάδους για τα οικιακά απορρίμματα με σακούλες γεμάτες φύλλα και κλαδιά, απομεινάρια από την περιποίηση του μπαλκονιού ή του κήπου τους.
Και θα ρωτήσω χωρίς περιστροφές: Ήταν στ’ αλήθεια απαραίτητο αυτοί οι άνθρωποι –λίγοι ή πολλοί, δεν έχει σημασία– να ξεφορτωθούν όλα αυτά τα άχρηστα αντικείμενα τις ημέρες που δινόταν η μάχη της επιβίωσης ενάντια στις μύγες και στις κατσαρίδες αυτού του κόσμου; Δεν υπήρχε μια γωνιά στο διαμέρισμά τους να τα φυλάξουν, ώσπου να απομακρυνθούν τα σκουπίδια από τους δημόσιους χώρους – και να τελειώσει το… παγκόσμιο συνέδριο κατσαρίδων; Ποια είναι αυτή η λογική που απελευθερώνει και νομιμοποιεί την αυταπάτη πολλών ότι η αξία του σπιτιού τους είναι ανεξάρτητη και αυθύπαρκτη από αυτήν του κοντινού και ευρύτερου αστικού τους περιβάλλοντος; Από πού αντλούν το θράσος να απαξιώνουν και να επιβαρύνουν με αυτόν τον τρόπο την υγεία και την ποιότητα ζωής των συμπολιτών τους;
Με στοιχειώδη σκέψη και επινοητικότητα, κάθε νοικοκυριό θα μπορούσε να βρει τρόπους να περιορίσει ή να αποθηκεύσει τα οικιακά απορρίμματα, ώστε να ελεγχθεί ο όγκος όσων τελικά θα κατέληγαν στον δρόμο. Μαγειρεύουμε μικρότερες ποσότητες φαγητού, για να μην πετάμε περισσεύματα. Δεν κάνουμε ξεκαθάρισμα στο ψυγείο. Δεν ξεφλουδίζουμε ό,τι θα μπορούσε να καταναλωθεί και με τη φλούδα. Δεν επιλέγουμε συνταγές που αφήνουν κατά την προετοιμασία τους πολλά υλικά για πέταμα. Πόσο δύσκολο μπορεί να είναι αυτό; Το μόνο που μας εμποδίζει να το κάνουμε είναι ο κακομαθημένος μας εαυτός και η διεστραμμένη και αυθάδης αίσθηση ατομικής ελευθερίας και αυτοδιάθεσης που έχουμε! Και φυσικά, οι συσκευασίες που προορίζονται για τους κάδους ανακύκλωσης είναι αυτονόητο ότι μπορούν να περιμένουν στο μπαλκόνι ή σε μια γωνιά της αποθήκης μας τη σειρά τους για το μεγάλο ταξίδι έως το κέντρο διαλογής.
Και, για να το βγάλουμε και αυτό από τη μέση, η ανοησία δεν μπορεί πια να είναι δικαιολογία. Πόσο ακόμα δεκάδες, εκατοντάδες, χιλιάδες άνθρωποι θα απαλλάσσονται κατά καιρούς από τις ευθύνες τους λόγω… βλακείας; ■