«Συναρπαστικό» είναι, συνήθως, ένα καλό μυθιστόρημα και «γοητευτικό» ένα όμορφο ποίημα. Ο «Φαίδρος» του Πλάτωνα δεν ξαφνιάζει, βέβαια, ως ακριβό λογοτέχνημα – δεν περιμένει κανείς τίποτε λιγότερο από ένα πλατωνικό έργο, εκπέμπει, ωστόσο, σε πολλά σημεία, μια γοητεία που, όσο για μένα, θα την πω ποιητική, γνωρίζοντας ότι διαπράττω σε κάποιο βαθμό ιεροσυλία εις βάρος του φιλοσόφου που θέλησε να εξορίσει τους ποιητές από την «Πολιτεία» του. Ούτε στον «Φαίδρο», άλλωστε, τους χαρίζεται. Αντιπαραθέτει περιφρονητικά προς τον φιλόσοφο εκείνον τον άλλον, «που δεν έχει κάτι πιο αξιόλογο από αυτά που συνέθεσε ή έγραψε κλωθογυρίζοντας τις φράσεις ώρες ατέλειωτες, κολλώντας το ένα εδώ και κόβοντας το άλλο από εκεί».
Ολα αυτά, όμως, συζητιούνται ανάμεσα στον θρυλικό Σωκράτη και στον ωραίο Φαίδρο στις όχθες του Ιλισού. Είναι μεσημέρι καλοκαιριού και τα τζιτζίκια ξεσπούν ασυγκράτητα. Μέσω του εξαίσιου κειμένου κατακτούμε μερικά ακόμη σκαλοπάτια στην εξοικείωσή μας με το σύγχρονο αθηναϊκό περιβάλλον. Κάπου εδώ, κοντά στο Στάδιο, θα κελάρυζε ο Ιλισός και θα άφηναν οι Αθηναίοι τα αφιερώματά τους. Η λυγαριά θα ευωδίαζε –γεμάτη και σήμερα από λυγαριές η Αττική– και ο Σωκράτης θα έλεγε στον κατά περίπου 20 χρόνια νεότερό του Φαίδρο: «Με σκεπασμένο πρόσωπο θα μιλήσω, για να τελειώνω όσο γίνεται πιο γρήγορα και για να μην τα χάσω από ντροπή κοιτάζοντάς σε». Είναι, άραγε, εντελώς άστοχο να διαισθανθεί κανείς κύματα ερωτισμού στον μεθυστικό καλοκαιρινό αέρα;
Βέβαια, εξηγεί ο έγκριτος μεταφραστής και επιμελητής του βιβλίου Ν. Μ. Σκουτερόπουλος στην εισαγωγή του, δεν είναι ο έρωτας το πραγματικό αντικείμενο του πρώτου μέρους αυτού του πλατωνικού διαλόγου. Ο έρωτας είναι η αφορμή για το συναρπαστικό μάθημα ρητορικής που δίνει εδώ ο Πλάτων, στήνοντας ένα «υπέρ-ή-κατά» και αντίστοιχα μοντέλα λόγων γύρω από το ερώτημα εάν είναι καλύτερο ο νέος να δίνεται σε έναν μεγαλύτερο άνδρα που είναι (ή όχι) ερωτευμένος μαζί του. Δύσκολο ωστόσο, αν όχι αδύνατον, να μην αποξεχαστούμε μαγεμένοι διαβάζοντας και νοερά ακούγοντας τα τζιτζίκια και το κελάρυσμα του Ιλισού. Αδύνατο να μη λησμονήσουμε, για λίγο έστω, την επίσημη στόχευση του κειμένου, καθώς ο Πλάτων μάς κερνά την απόλαυση της σωκρατικής «παλινωδίας» για την αληθινή φύση του έρωτα. Με μια κίνηση εντυπωσιακής θεατρικότητας ο Σωκράτης, έχοντας ήδη κατατροπώσει τον Λυσία κι έχοντας αποδείξει πως πρέπει να δίνεται κανείς στον ερωτευμένο εραστή παρά στον συναισθηματικά αδιάφορο, ξεσκεπάζει το μέχρι τότε σκεπασμένο κεφάλι του για να αφηγηθεί έναν από τους ωραιότερους μύθους που γράφτηκαν ποτέ για τη φύση του έρωτα, της ψυχής και της ανθρώπινης προσωπικότητας. Το φτερωτό ζεύγος αλόγων και ο ηνίοχος ή μάλλον: η «συνενωμένη δύναμή» τους που είναι η ανθρώπινη ψυχή πραγματοποιούν ουράνιες πτήσεις ακολουθώντας θεούς και μετεμψυχώνονται, ξανά και ξανά, ακολουθώντας κάτι που μοιάζει άλλοτε με αγώνα κι άλλοτε με πεπρωμένο.
Τον μύθο με την πρόδηλα ανατολίτικη προέλευση διαδέχεται το δεύτερο μέρος του «Φαίδρου», πολυσυζητημένο πλέον και χάρη στην πραγματεία του Ντεριντά για τη φύση της γραφής, τη διάσημη «Πλάτωνος φαρμακεία» (στα ελληνικά από την «Αγρα», 1990). Μέσα σε λίγες μόλις γραμμές, ο Πλάτων συμπυκνώνει θεμελιώδη αντιθετικά ζεύγη που σφραγίζουν τον ανθρώπινο πολιτισμό μέχρι σήμερα: προφορικότητα και γραφή, μνήμη και λήθη, φιλοσοφία και τεχνοκρατία.
Ο «Φαίδρος» του Πλάτωνα κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πόλις σε εισαγωγή-μετάφραση-σημειώσεις του Ν. Μ. Σκουτερόπουλου.