Ocean Vuong
Ο χρόνος είναι μάνα
μτφρ.: Δημήτρης Μαύρος
εκδ. Gutenberg, σελ. 129
Ο Αμερικανοβιετναμέζος Οσιαν Βουόγκ, 36 χρόνων σήμερα, είναι ένας σαρωτικός συγγραφέας και ποιητής. Οποιος/α έχει την περιέργεια, ας δοκιμάσει καλύτερα με τη βοήθεια του δικού του έργου για να διαπιστώσει αν η καινούργια ποίηση, η ποίηση που γράφεται από νέους σε ηλικία ανθρώπους στον καιρό μας, με καινοτόμους τρόπους, έχει ζωή, ουσία και μέλλον. Εχει ήδη αποσπάσει το βραβείο T. S. Eliot για την προηγούμενη συλλογή του που όπως και το μυθιστόρημά του κυκλοφορούν στα ελληνικά από τον ίδιο εκδότη με την υπό συζήτηση συλλογή. Η βιογραφία του περιλαμβάνει έναν ωκεανό πολέμων, ακραίας βίας, δεινής φτώχειας, ανθρώπινης δυστυχίας στη μεγάλη και τη μικρή κλίμακα, μια προσφυγιά από το Βιετνάμ στις ΗΠΑ, το μεγάλωμά του ανάμεσα σε αγράμματες γυναίκες ταπεινής καταγωγής που πάλεψαν σκληρά για την επιβίωση, την ομοφυλόφιλη ταυτότητά του, την εντυπωσιακή του μόρφωση, την επιτυχία του.
Αυτή η βιογραφία αποτελεί το υλικό της λογοτεχνίας του, που αναπτύσσεται μέχρι τώρα σε διαρκή διάλογο προπάντων με τη μορφή της μητέρας. Το υπό συζήτηση βιβλίο γράφεται ως εκδήλωση πένθους για τον θάνατό της από καρκίνο. Πάντα μου φαινόταν αφύσικο, σχεδόν θαυμαστό, που ο Τζόζεφ Κόνραντ και αργότερα ο Τσαρλς Σίμικ έγραψαν μεγάλη λογοτεχνία σε μια γλώσσα που την έμαθαν έφηβοι. Ο Βουόγκ όμως τους ξεπερνά ως προς αυτή την ασυνήθιστη διάστασή τους: όχι μονάχα δεν μιλούσε αγγλικά στα παιδικά του χρόνια, αλλά επιπλέον μεγάλωσε σε ένα περιβάλλον αγράμματων ανθρώπων, που δεν μιλούσαν αγγλικά ούτε στη νέα τους πατρίδα, τις ΗΠΑ. Δεν ήξερε καν να διαβάζει μέχρι τα έντεκά του χρόνια.
Ολα αυτά και πολλά άλλα έγιναν περίτεχνη λογοτεχνική φωτιά στα χέρια του, προκαλώντας έτσι μια φρεσκότατη διπλή επικύρωση: αφενός του αμερικανικού θαύματος, αφετέρου της θεωρίας που θέλει την καινούργια ενέργεια στην τέχνη να βγαίνει πάντα μέσα από ερείπια που καπνίζουν, βάρκες που θαλασσοπνίγονται, ταυτότητες που σφυρηλατούνται σε ακραίες συνθήκες. Πόσο έξω όμως θα έπεφτε όποια/ος θα πίστευε ότι οι στίχοι του Βουόγκ είναι τίποτε επαναστατικά κηρύγματα, τίποτε θρήνοι, τίποτε ξεσπάσματα οργής. Αν αυτός ο νέος κερδίζει την παρτίδα, δεν είναι γιατί φωνάζει δυνατά τον πόνο και το δίκιο του, αλλά γιατί δοκιμάζει τις αντοχές της γλώσσας σε μιαν αφήγηση που θέλει –και το καταφέρνει– να οδηγηθεί στην πιο φαντασμαγορική κατάφαση της ζωής, της αγάπης, της ομορφιάς.
Θα πρέπει να είναι κανείς σχεδόν μάγος για να καταφέρνει να στιχουργεί με ύλη του ό,τι πιο σκληρό και να μας μεταγγίζει, την ίδια στιγμή, το πιο αποτελεσματικό αίσθημα παρηγοριάς. Η γλώσσα του είναι απλούστατη, αλλά ο ρυθμός του καταιγιστικός και η συνθετική ικανότητά του μεγάλη. Συχνά μιλάμε για την κατασκευή και την αλληλοδιαδοχή των εικόνων στην ποίηση: η σχολή που δημιουργεί η εικονοποιία του Βουόγκ φεύγει στο μέλλον με ιλιγγιώδη ταχύτητα. Ο ποιητής διεκδικεί τη γλώσσα γιατί αγαπά και εμπιστεύεται βαθιά τη γλώσσα. Μόνο να μάθουμε μπορούμε από αυτόν. Στο ποίημα με τον εύγλωττο τίτλο «Ars poetica ως ο δημιουργός» παρουσιάζει συνοπτικά το ποιητικό του πρόγραμμα, με αυτή την έντονη ιδιοσυγκρασία του που, ταυτόχρονα, ξεχειλίζει ευγένεια. Εκεί που νομίζεις πως πάει να κλωτσήσει, χαϊδεύει.
Η μετάφραση παρακολουθεί καλά τον ρυθμό και τη δομή των ποιημάτων αλλά, για λόγους που δεν μπορώ να δικαιολογήσω, καταφεύγει σε βεβιασμένα παράξενες επιλογές για να αποδώσει απλούστατες λέξεις: το drying γίνεται «ανυγραίνονται», το good sweater «παχύ πουλόβερ», το scavengers «περισυλλέκτες».