Το ολοφάνερο, μετά και την επίσκεψη Ντάισελμπλουμ, φλερτ των ευρωπαϊκών θεσμών με την κυβέρνηση δημιούργησε ίσως την εντύπωση ότι ο δρόμος είναι ανοικτός για μια γρήγορη ολοκλήρωση της τρίτης αξιολόγησης, αλλά όσοι γνωρίζουν γεγονότα και καταστάσεις επιμένουν να εκφράζουν αμφιβολίες.
Για αρχή, πηγές αναφέρουν ότι μόνο περίπου 20 από τα 46 προαπαιτούμενα του καλοκαιριού και τα 95 έως το τέλος του χρόνου θεωρήθηκαν ολοκληρωμένα, μετά την πρόσφατη επίσκεψη των τεχνικών κλιμακίων στην Αθήνα. Παρότι, χάρη στην καλή διάθεση των Ευρωπαίων, η επίδοση δεν θεωρείται καταστροφική, η δουλειά που απομένει να γίνει είναι συγκλονιστικά μεγάλη.
Η αξιολόγηση εκτιμάται, σύμφωνα με πηγές, ότι ίσως γίνει και αυτή τη φορά σε δόσεις. Οι επικεφαλής των θεσμών αναμένεται, σύμφωνα με πληροφορίες, να επιστρέψουν στην Αθήνα στις 22 Οκτωβρίου, για μια σύντομη επίσκεψη μιας εβδομάδας, προκειμένου να δώσουν κατευθύνσεις και θα ξαναγυρίσουν κάποια στιγμή τον Νοέμβριο για τα δύσκολα. Σιγά σιγά, ο στόχος για ολοκλήρωση της αξιολόγησης δείχνει να μετατίθεται από το Eurogroup της 4ης Δεκεμβρίου στον Ιανουάριο. Κι αυτό με το αισιόδοξο σενάριο.
Ο προϋπολογισμός
Αυτή τη φορά, όμως, μια καθυστέρηση δεν θα είναι απλώς «μία από τα ίδια». Η κυβέρνηση αναγνωρίζει στον προϋπολογισμό ότι η ομαλή εκτέλεσή του εξαρτάται κατ’ αρχάς από την έγκαιρη ολοκλήρωση της αξιολόγησης. Αν το πράγμα «σκαλώσει» κάπου, όλο το μακροοικονομικό σενάριο για επιτάχυνση της ανάπτυξης και υψηλά πρωτογενή πλεονάσματα τινάζεται στον αέρα και μαζί του και το αφήγημα της κυβέρνησης για έξοδο από το μνημόνιο – καθαρή ή μη. Και υπάρχουν πολλές αφορμές για να «σκαλώσει».
Ιδιωτικοποιήσεις, αγορά εργασίας και –βεβαίως– τράπεζες είναι οι τρεις τομείς στους οποίους, σύμφωνα με πηγή των θεσμών, αναμένεται να υπάρξουν δυσκολίες. «Είναι πολλά τα θέματα και έχουν μείνει πίσω», σχολίαζε η πηγή.
Η επιθυμία να τελειώσει γρήγορα η αξιολόγηση, όπως εκφράσθηκε από τον κ. Ντάισελμπλουμ, δεν ερμηνεύεται, εξάλλου, από τους εκπροσώπους των θεσμών ως διάθεση να επιδειχθεί ευελιξία ή –ακόμη περισσότερο– υποχωρητικότητα έναντι της κυβέρνησης. Αντίθετα, σύμφωνα με πηγή τους, θα επιμείνουν στην εφαρμογή των προαπαιτουμένων, ώστε να δοθεί σήμα στις αγορές ότι η Ελλάδα μπορεί να επιστρέψει σ’ αυτές με διατηρήσιμο τρόπο. Αυτό που θέλουν οι Ευρωπαίοι, σημειώνεται, είναι να τελειώσει με επιτυχία το πρόγραμμα, όχι να τελειώσει όπως όπως.
Επιπλέον, οικονομικοί παράγοντες στην Ελλάδα, με συμμετοχή στη διαπραγμάτευση, επισημαίνουν ότι είναι λάθος να θεωρείται πως υποβαθμίστηκε ο ρόλος τού πάντα σκληρού διαπραγματευτή που λέγεται Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Αντίθετα, οι ίδιοι παράγοντες εκφράζουν ανησυχία ότι το αποτέλεσμα των γερμανικών εκλογών ίσως οδηγήσει σε ισχυροποίηση του ρόλου του Ταμείου, εφόσον στη νέα κυβέρνηση συμμετάσχουν οι Φιλελεύθεροι, οι οποίοι ομνύουν σε αυτό.
Τα δύο μεγάλα θέματα που έθεσε το Ταμείο και θεωρήθηκαν απειλή για την αξιολόγηση και γενικά για την πορεία του προγράμματος, δηλαδή οι τράπεζες και η επίσπευση των δημοσιονομικών μέτρων, δεν έχουν φύγει από το τραπέζι, παρατηρούν οι πηγές. Οι τράπεζες παραμένουν «ο ελέφαντας στο δωμάτιο». Παρά το γεγονός ότι το Ταμείο συμβιβάστηκε με την ΕΚΤ και αποδέχθηκε να μη γίνει αξιολόγηση του ενεργητικού τους, αλλά να επισπευσθούν απλώς τα stress tests, εκτιμάται ότι θα συνεχίσει να ασκεί πίεση για αυστηρά stress tests που θα αγγίζουν τα όρια του AQR, με αποτέλεσμα να κινδυνεύει να μείνει ανοικτό έως τον Μάιο το ερώτημα αν θα χρειαστούν νέα κεφάλαια ή όχι. Στο πλαίσιο της αξιολόγησης, η πίεση αυτή αναμένεται να διοχετευθεί στην κατεύθυνση της προώθησης των πλειστηριασμών και της πώλησης δανείων από τις τράπεζες, προκειμένου να μειωθούν τα κόκκινα δάνεια. Τραπεζικές πηγές αναγνωρίζουν ότι και στα δύο αυτά σημεία υπάρχει καθυστέρηση.
Δημοσιονομικά μέτρα
Οσο για την ανάγκη λήψης νέων δημοσιονομικών μέτρων, το προσχέδιο του προϋπολογισμού έδωσε την καλύτερη αφορμή για την επαναφορά των επιχειρημάτων του Ταμείου, καθώς αφήνει μεγάλα ερωτήματα σχετικά με τη διατηρησιμότητα της «άσπρης τρύπας» των φορέων κοινωνικής ασφάλισης, η οποία αντιστάθμισε φέτος –και προβλέπεται να αντισταθμίσει και του χρόνου– τη «μαύρη τρύπα» των φορολογικών εσόδων. Οι «παγωμένες» συντάξεις δεν θα μείνουν για πάντα «παγωμένες», ώστε να συγκρατούνται οι δαπάνες των Ταμείων, ενώ τα αυξημένα έσοδα των Ταμείων από εισφορές ενδέχεται να ψαλιδιστούν το 2018, καθώς οι ελεύθεροι επαγγελματίες εμφανίζουν όλο και χαμηλότερες αποδοχές. Οι πληροφορίες από το Γενικό Λογιστήριο του Κράτους αναφέρουν ότι οι θεσμοί ζήτησαν ήδη εξηγήσεις.
Εν τω μεταξύ, η κυβέρνηση καλείται να ανταποκριθεί στο αυτονόητο, να εξοφλήσει ώς το τέλος Οκτωβρίου ληξιπρόθεσμα 1,2 δισ. ευρώ για να εισπράξει τη δόση των 800 εκατ. ευρώ. Τα σχετικά στοιχεία θα παρουσιάσει τη Δευτέρα στο περιθώριο του Eurogroup.