Κάπου ανάμεσα στην αρχαία τραγωδία και τον σουρεαλισμό μπορεί να γεννηθεί η σύγχρονη, επιτυχημένη σάτιρα. Τουλάχιστον αυτό δείχνει να πιστεύει ο Ισραηλινός Σαμουέλ Μαόζ, ο οποίος στέλνει αυτή την εβδομάδα και στις ελληνικές αίθουσες το «Foxtrot», το βραβευμένο στη Βενετία δράμα του, που αποτελεί –εκτός των άλλων– μια από τις πιο ιδιαίτερες ταινίες της χρονιάς.
Το φιλμ ξεκινάει με μια σκηνή ανείπωτης τραγικότητας: μια ομάδα ενστόλων φτάνει στο σπίτι των Φέλντμαν για να τους ανακοινώσει πως ο νεαρός γιος τους, Γιονατάν, σκοτώθηκε σε δυστύχημα καθώς υπηρετούσε τη στρατιωτική του θητεία. Ο βουβός θρήνος του ζευγαριού γεμίζει το κομψό διαμέρισμα, ωστόσο τα πράγματα σύντομα αλλάζουν· ο Γιονατάν είναι ζωντανός, όλα ήταν μια τρομερή παρεξήγηση…
Το δεύτερο, πραγματικά έξοχο, μέρος της ταινίας εξελίσσεται σε ένα σημείο στρατιωτικού ελέγχου, κάπου στη μέση του ερημικού πουθενά. Εκεί ο νεαρός Φέλντμαν, μαζί με μερικούς ακόμα φαντάρους, περνάει τις μέρες του ανεβοκατεβάζοντας την μπάρα για τα περαστικά αυτοκίνητα ή τις… καμήλες. Μέχρι που η μοίρα θα έρθει να επιβάλει εκείνη την παρουσία της. Μετά τον εξαιρετικό «Λίβανο», ο Μαόζ επιστρέφει για να κατασκευάσει ένα πολύ άρτιο φιλμ με θέμα τον παραλογισμό της στρατιωτικής θητείας –και του πολέμου γενικότερα– καθώς και να σκιαγραφήσει σχετικά την ισραηλινή κοινωνία, τρεις γενιές μετά το Ολοκαύτωμα.
Το πολυεπίπεδο σενάριό του ασχολείται ακόμα με τη σχέση πατέρα – γιου και την αντίδραση μπροστά στο φάσμα της πιο τραγικής απώλειας, ενώ μια δύναμη παντεπόπτης (Θεός, Μοίρα, Τύχη;) παρακολουθεί ορίζοντας τις εξελίξεις. Αυτό το τελευταίο στοιχείο αισθητοποιείται χαρακτηριστικά με τις κάθετες, από τον ουρανό ή την οροφή, λήψεις που κατά κάποιον τρόπο καθιστούν ανίσχυρους και απομονώνουν τους πρωταγωνιστές. Γενικότερα η αισθητική παίζει σπουδαίο ρόλο εδώ: οι στρατιώτες του υπερσύγχρονου, ως γνωστόν, ισραηλινού στρατού προστατεύουν το πιο άθλιο φυλάκιο που μπορεί κανείς να φανταστεί. Τα πάντα είναι υπό κατάρρευση, φθείρονται και σαπίζουν, ενώ το καταθλιπτικό κοντέινερ στο οποίο κοιμούνται έχει πάρει κλίση και βυθίζεται σταδιακά στη λάσπη.
Αποτελούν πάντως σταθερό θέμα και τεχνική των ταινιών που προέρχονται από το Ισραήλ οι ανατροπές και οι συμπτώσεις που τις συμπληρώνουν.
Ο ίδιος ο Μαόζ το περιγράφει ως εξής: «Επέλεξα να δομήσω την ιστορία μου σαν μια αρχαία ελληνική τραγωδία, στην οποία ο ήρωας ουσιαστικά προκαλεί τη δική του τιμωρία και παλεύει ενάντια σε όλους όσοι προσπαθούν να τον σώσουν. Προφανώς και αγνοεί το τελικό αποτέλεσμα των πράξεών του. Κι όχι μόνον αυτό, αλλά κάνει κάτι το οποίο φαίνεται λογικό και σωστό να πράξει. Κι εδώ έγκειται η διαφορά ανάμεσα σε μια συνηθισμένη σύμπτωση και μια σύμπτωση που μοιάζει με ένα σχέδιο της μοίρας. Το χάος διευθετείται. Η τιμωρία ανταποκρίνεται στην αμαρτία με την ακριβή της μορφή».
Το βαρόμετρο της εβδομαδας
Το «Αγκάθι», η πρώτη μεγάλου μήκους ταινία του Γαβριήλ Τζάφκα, δανικής παραγωγής, είναι ένα αλληγορικό δράμα πάνω στη θεμελιώδη σχέση ενός ζευγαριού. Οι νιόπαντροι Λίζα και Γιάκομπ αποσύρονται στην εξοχή για τον μήνα του μέλιτος. Η ειδυλλιακή επαρχία ωστόσο κρύβει μέσα της τον φόβο, ο οποίος προέρχεται από το κοντινό δάσος αλλά και το μυστηριώδες ζευγάρι των γειτόνων τους. Ο Ελληνας δημιουργός μετατρέπει τη ρομαντική ιστορία σε θρίλερ αγωνίας, ρίχνοντας ματιές και στη μεταφυσική, προκειμένου να μιλήσει για τις δυσκολίες τού να μοιράζεσαι με κάποιον ολόκληρη τη ζωή σου.
Στον «Θάνατο του Στάλιν» ο Αρμάντο Ιανούτσι σατιρίζει την αμηχανία και το γενικότερο χάος που προκλήθηκε στους κόλπους της Σοβιετικής Ενωσης μετά τον θάνατο τού επί χρόνια ηγέτη της. Ανά στιγμές πολύ αστεία, όμως συνολικά μάλλον στερεοτυπικά ανέμπνευστη κωμωδία, που δεν αποφεύγει τα περισσότερα από τα δυτικά κλισέ της ιστορίας.
Στο «Do It Yourself» ο πρωτοεμφανιζόμενος Δημήτρης Τσιλιφώνης στήνει μια έξυπνη κωμωδία, μεταμφιεσμένη σε ταινία γκανγκστερικής δράσης. Ο μικροαπατεώνας Αλκης συμφωνεί να γυρίσει ένα βίντεο το οποίο θα βοηθήσει στην αθώωση ενός «βρώμικου» επιχειρηματία. Σύντομα όμως θα καταλάβει πως βρίσκεται παγιδευμένος στο στούντιο του γυρίσματος και κάποιοι σκοπεύουν να τον σκοτώσουν. Ο Τσιλιφώνης σκηνοθετεί με ρυθμό και ταχύτητα την όντως DIY παραγωγή, έχοντας πολύτιμη αρωγή και από το all-star καστ των ηθοποιών του (Θ. Πάνου, Κ. Ασπιώτης, Μ. Παπαδημητρίου, Αργ. Ξάφης, Μ. Αλικάκη, Χρ. Λούλης).