Θεοτόκος Μαρία για τον Ορθόδοξο Χριστιανισμό, Μαριάμ για το Ισλάμ, η Παναγία ως ιερό και ιστορικό πρόσωπο για τις δύο θρησκείες, ισλαμική και χριστιανική, αντιπροσωπεύει διαχρονικά και μια κοινή αντίληψη: τη φροντίδα και την αγάπη του καθενός που πάσχει, την ευλάβεια, τη σιωπή, τη συγχώρεση, την αφοσίωση, την άσκηση και την εγκράτεια ως «πηγές πλουτισμού και εγγύηση ζωής» γράφει ο σιίτης κληρικός του Λιβάνου Σάγιεντ Χάνι Φαχς (1946-2014), στο κείμενό του «Ευαγγελισμός ως έργο σωτηρίας» (εκδόσεις του Πανεπιστημίου του Μπαλαμάντ, 2016).
Αν ζούσε σήμερα ο Σάγιεντ Χάνι Φαχς –ιδρυτικό μέλος της ανωτάτης αραβικής επιτροπής για τον ισλαμοχριστιανικό διάλογο, αποτελούμενη από σουνίτες, σιίτες και χριστιανούς– θα ήταν από τους πρωτεργάτες της ιστορικής διάσκεψης κοινοβουλευτικών, χριστιανών και μουσουλμάνων από Κοινοβούλια λαών του κόσμου, που πραγματοποιείται τη Μεγάλη Τρίτη και τη Μεγάλη Τετάρτη στο Κοινοβούλιο του Λιβάνου.
Στο πλαίσιο αυτής της διάσκεψης πραγματοποιείται και η έκθεση «Παρθένος Μαρία. Εικόνες από το Περιβόλι της, το Αγιον Ορος» σε ένα από τα πιο εμβληματικά κτίρια της λιβανικής πρωτεύουσας, το «Κίτρινο Σπίτι» ή «Σπίτι της Βηρυτού» (Beit Beirut) – σύμβολο της μετεμφυλιακής ενότητας και ειρήνης στη χώρα.
Διάλογος και ενότητα
Ο πολιτικός και διαθρησκευτικός διάλογος ανοίγει ένα φλέγον ζήτημα: «Ενότητα στην ποικιλομορφία και θεμελιώδεις αρχές της ελευθερίας των χριστιανών και των μουσουλμάνων της Μέσης Ανατολής». Είναι μια πρωτοβουλία που ανήκει τόσο στο Κοινοβούλιο του Λιβάνου όσο και στη Διακοινοβουλευτική Συνέλευση Ορθοδοξίας (ΔΣΟ). Σε συνεργασία και με την αραβική διακοινοβουλευτική ένωση διαλόγου, και υπό την αιγίδα του Λιβανέζου προέδρου της δημοκρατίας κ. Michel Aoun, φέρνουν κοινοβουλευτικούς χριστιανούς και μουσουλμάνους στο ίδιο τραπέζι για να αναζητήσουν δίκτυα αλληλοκατανόησης και λύσεις που θα προστατεύουν την ελευθερία των θρησκευτικών πεποιθήσεων και την πρόσβαση των μειονοτήτων σε όλα τα κοινοβουλευτικά σώματα. Ειδικά σήμερα, όπως επισημαίνεται, είναι αναγκαία όσο ποτέ η δημιουργία νομοθετικού πλαισίου για την ανοχή στη διαφορετικότητα, την καταπολέμηση του ρατσισμού, της μισαλλοδοξίας και της ρητορικής μίσους.
Σε μια εποχή κρίσιμη για τη Μέση Ανατολή, όπου ο χριστιανικός κόσμος συρρικνώνεται («από 20% του πληθυσμού που ήταν στις αρχές του 20ού αιώνα έχει απομείνει το 3%», Σταύρος Ζουμπουλάκης, «Κ», 6-11-2017), και το μέλλον όσων έχουν απομείνει φυλάσσοντας Θερμοπύλες είναι αβέβαιο, θα έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον η κοινή διακήρυξη στην οποία θα καταλήξει η Διάσκεψη του Λιβάνου.
Ωρίμασαν, άραγε, οι συνθήκες λήψης αποφάσεων μεταξύ κοινοβουλευτικών χριστιανών και μουσουλμάνων, τη στιγμή που πολιτικοί και θεσμοί σε διεθνές επίπεδο αποδεικνύονται εν πολλοίς αναποτελεσματικοί να αναχαιτίσουν τον ανθρώπινο πόνο, να εξαλείψουν το φαινόμενο του θρησκευτικού φονταμενταλισμού και βίαιου εξτρεμισμού που μαστίζουν περιοχές του κόσμου;
«Το παρήγορο», εξηγεί ο βουλευτής Ανδρέας Μιχαηλίδης (γενικός γραμματέας της ΔΣΟ), «είναι ότι υπάρχει η βούληση κοινοβουλευτικών εκπροσώπων από διάφορες χώρες του κόσμου για σύμπλευση στους στόχους τους». Σε αυτό συμβάλλει με τη διαμεσολάβηση και τη στήριξή της η Διακοινοβουλευτική Συνέλευση Ορθοδοξίας –όργανο που δημιουργήθηκε με πρωτοβουλία της Βουλής των Ελλήνων (Ορμύλια Χαλκιδικής, 1993). Οι στόχοι αυτοί αφορούν, μεταξύ άλλων, την προστασία των ανθρωπίνων και δη των θρησκευτικών δικαιωμάτων για την ειρηνική συνύπαρξη των λαών.
«Ακτίνες φωτός στο πολιτισμικό σκοτάδι που μας κυκλώνει», τις χαρακτηρίζει ο δρ Κώστας Μυγδάλης (σύμβουλος της ΔΣΟ). Αυτή η διοργάνωση, αναφέρει, γιορτάζοντας τα 25 χρόνια της ΔΣΟ, θα αναδείξει ζητήματα καθοριστικά για την περιοχή και για τη διακοινοβουλευτική συνεργασία.
Ποιοι θα συμμετάσχουν
Περισσότεροι από 150 βουλευτές θα λάβουν μέρος και, για πρώτη φορά, η Κοινοβουλευτική Ενωση της Ισλαμικής Συνεργασίας (η οποία έχει έδρα την Τεχεράνη), το Παναφρικανικό Κοινοβούλιο, η Κοινοβουλευτική Συνέλευση για τη Μεσόγειο, ο Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας Ευξείνου Πόντου αλλά και ο επικεφαλής της κοινότητας των Μπεκτασί Haxhi Baba Edmond Brahmaj από την Αλβανία.
Τόσο ο διαθρησκευτικός διάλογος κοινοβουλευτικών μελών όσο και η παρουσία της Χερσονήσου του Αθω με την οικουμενική της διάσταση στο Beit Beirut («Σπίτι της Βηρυτού»), μια εβδομάδα μετά την γιορτή του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου (καθιερώθηκε ως εθνική εορτή τον Φεβρουάριο του 2010 από την κυβέρνηση του Λιβάνου), έχουν πολλαπλή σημασία.
Η έκθεση αγιορείτικων χαρακτικών με θέμα την Παναγία, η οποία εγκαινιάζεται τη Μ. Τρίτη, είναι μία από τις πρώτες εκδηλώσεις στο εμβληματικό κτίριο, έπειτα από την περιπετειώδη ολοκλήρωση της ανακαίνισής του το 2016 και τη μετατροπή του σε Μουσείο Μνήμης και Κέντρο Πολιτισμού.
Το «κίτρινο σπίτι», σύμβολο της μετεμφυλιακής ενότητας και ειρήνης
Το χιλιοτρυπημένο από σφαίρες «κίτρινο σπίτι» (πήρε το όνομα από τον κίτρινο ασβεστόλιθο) ήταν επί 15 χρόνια το ένοπλο σύνορο – η φωλιά των ελεύθερων σκοπευτών μεταξύ των αντιμαχόμενων πλευρών στον εμφύλιο του Λιβάνου (1975-1990). Χτισμένο το 1924, έπειτα από παραγγελία του Νικόλα και της Βικτόρια Μπαρακάτ (Ελληνορθόδοξοι αστοί), στέγαζε μεσοαστικές οικογένειες μέχρι το ξέσπασμα του εμφυλίου, όταν μετακόμισαν σε αυτό χριστιανοί στρατιώτες. Η πλεονεκτική του θέση για τους ελεύθερους σκοπευτές και η ανοιχτή αρχιτεκτονική του εξασφάλιζαν τον έλεγχο στη γραμμή οριοθέτησης –τη «γη του κανενός»– που διαχώριζε τις αντιμαχόμενες πλευρές.
Ο λιβανέζικος εμφύλιος κατέστρεψε τα εξωτερικά τμήματα όπως και τα σωθικά τού κτιρίου, αλλά η μετεμφυλιακή ανάπτυξη λίγο έλειψε να το εξαφανίσει διά παντός από τη συλλογική μνήμη. Σώθηκε στο παρά πέντε από την κατεδάφιση, όταν οι ιδιοκτήτες του αποφάσισαν να το πουλήσουν. Ακτιβιστές της Λιβανέζικης Κληρονομιάς, με πρωτοστατούσα την αρχιτέκτονα Μόνα Χαλάκ, κατάφεραν με συνεχείς δράσεις και πολυετείς αγώνες να το σώσουν. Το 2003, ο Δήμος Βηρυτού απαλλοτρίωσε το ακίνητο και ανακοίνωσε τη μετατροπή του σε μουσείο. Το έργο με μεγάλες καθυστερήσεις πραγματοποιήθηκε τελικά από τον Δήμο Βηρυτού, τον Δήμο του Παρισιού και την πρεσβεία της Γαλλίας στον Λίβανο. Ο αρχιτέκτονας Γιούσεφ Χαϊντάρ με χειρουργικές επεμβάσεις αλλά και με μια πρόσθετη πτέρυγα στον ελεύθερο χώρο που το περιβάλλει, διατήρησε όλα τα σημάδια της ιστορίας του: του κοσμοπολιτισμού και της αποικιοκρατίας, της πολυπολιτισμικότητας και ενός εμφυλίου που άφησε πίσω του 150.000 νεκρούς και μνήμες από μια ταραγμένη περίοδο.
Στους χώρους του «Σπιτιού της Βηρυτού» θα φιλοξενηθούν από τις 3 Απριλίου μέχρι τις 4 Μαΐου οι αγιορείτικες χαλκογραφίες, έργα που προέρχονται από τη μοναδική σε πληρότητα συλλογή της Αγιορειτικής Πινακοθήκης της Μονής Σιμωνόπετρας. Οι χαλκογραφίες, ή αλλιώς «χάρτινες εικόνες», εκτυπώνονταν στο Αγιον Ορος, στη Βενετία, στη Ρωσία από τις αρχές του 18ου μέχρι και τα τέλη του 19ου αιώνα, για να ταξιδέψουν μεταφέροντας την ευλογία του Αγίου Ορους στους πιστούς όλου του ορθόδοξου κόσμου.
Στις απεικονίσεις τους κυριαρχούν ο τόπος, τα μνημεία, οι άγιοι αλλά και η «ηγουμένη» του Αθω, η Παναγία, που τιμάται στο Περιβόλι της, το Αγιον Ορος, υμνήθηκε και εγκωμιάστηκε κατεξοχήν από εκκλησιαστικούς άνδρες της Εκκλησίας Αντιοχείας (Ρωμανός ο Μελωδός, Ιωάννης Δαμασκηνός κ.ά.) και απολαμβάνει ιδιαίτερη αγάπη και τιμή από την Εκκλησία με ποικίλα ονόματα: Βασίλισσα των Αγγέλων, Πλατυτέρα των Ουρανών, Γαλακτοτροφούσα, Γλυκοφιλούσα, Οδηγήτρια, Ρόδον το Αμάραντον, Αξιον Εστί.
Ο όρος των όρων
«Είναι αδύνατον να φανταστούμε τον κόσμο της καθ’ ημάς Ανατολής χωρίς τη μακραίωνη απόδοση τιμής στη Θεοτόκο Μαρία», σημειώνει στον δίγλωσσο (αγγλικά, αραβικά) κατάλογο της έκθεσης ο Βαγγέλης Χεκίμογλου.
«Η Μαριάμ», γράφει ο Σάγιεντ Χάι Φαχς, «είναι ο χρόνος του χρόνου, ο τόπος του τόπου και ο όρος των όρων. Είναι η θέωση του χρόνου, η παγίωση του τόπου και ο όρος όταν το σώμα σφύζει από πνεύμα και γίνεται το σώμα πνεύμα και το πνεύμα σώμα. Είναι η Μαριάμ του Ευαγγελισμού. Η Μητέρα της Οικουμένης».