Η ιστορία μιας χαμένης μεταρρύθμισης καταγράφεται στην ενδιαφέρουσα μελέτη του ΚΕΠΕ που αφορά τις παρεμβάσεις στις αγορές βρεφικού γάλακτος, στην αρτοποιία, στα συμπληρώματα διατροφής, στη διακίνηση τσιμέντου και στο καθεστώς εκπτώσεων και προσφορών στη λιανική αγορά. Οι μεταρρυθμίσεις αυτές θεωρήθηκαν αναγκαίες επειδή στόχευαν στη μείωση των τιμών, στην αύξηση της απασχόλησης και στην ενίσχυση των επιχειρήσεων.
Η μελέτη δεν εξετάζει γιατί επιλέχθηκαν οι συγκεκριμένοι τομείς, αλλά φωτίζει τα αποτελέσματα. Συμπέρασμα; Εφαρμόστηκαν με καθυστέρηση επιλογές που είχαν ήδη ξεπεραστεί στις περισσότερες χώρες. Κι έγιναν σε λάθος εποχή.
Ωστόσο και παρά τον (πολιτικό) θόρυβο που είχε ξεσηκώσει, η «αναγκαστική» μεταρρύθμιση, που επέβαλαν οι πιστωτές, δεν είχε τα ευεργετικά αποτελέσματα που περίμεναν οι υποστηρικτές τους ούτε οδήγησαν στην καταστροφή που προέβλεπαν οι επικριτές. Ηταν μία ακόμα ευκαιρία που χάθηκε για την οικονομία, επειδή εφαρμόστηκαν καθυστερημένα ορισμένες καλές ιδέες, με λάθος διαδικασίες και σε περίοδο κρίσης.
Ανάλογες ρυθμίσεις εφαρμόστηκαν στις ΗΠΑ, στον Καναδά και σε ορισμένες σκανδιναβικές χώρες στη δεκαετία του 1980. Παρόμοιες ρυθμίσεις έγιναν σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες τη δεκαετία του 1990. Στην Ελλάδα επιβλήθηκαν ύστερα από 15 χρόνια, επειδή ήταν η θέληση των δανειστών, όταν η εμπειρία οδηγούσε τις περισσότερες χώρες να φρενάρουν ανάλογες κινήσεις!
Η πικρή αλήθεια είναι ότι τα αποτελέσματα ήταν πτωχά. Ούτε οι τιμές, μειώθηκαν όσο έπρεπε ούτε η απασχόληση αυξήθηκε όσο αναμενόταν.
Ενδεικτικό παράδειγμα, η παραγωγή και η διακίνηση προϊόντων αρτοποιίας όπου, σύμφωνα με τη μελέτη, μειώθηκαν οι εταιρείες του κλάδου. Ούτε μειώθηκαν οι τιμές, καθώς «ακολούθησαν ανοδική τάση έως και το καλοκαίρι του 2007, ενώ το φθινόπωρο του ίδιου έτους παρουσίασαν απότομη αύξηση, η οποία συνδέεται με τη μεγάλη άνοδο στην τιμή του σίτου. Μέχρι τα τέλη του 2010, οι τιμές στο ψωμί παρέμειναν σχετικά σταθερές, ενώ στη συνέχεια σημείωσαν ανοδική τάση, η οποία διήρκεσε περίπου μέχρι τις αρχές του 2012. Τον Αύγουστο του 2015 οι τιμές προϊόντων αρτοποιίας και ζαχαροπλαστικής σημείωσαν μεγάλη αύξηση, λόγω της μεταφοράς τους από τον συντελεστή ΦΠΑ 13% στον υψηλό συντελεστή 23%».
Στο ψωμί, δεν ωφελήθηκαν οι καταναλωτές. Μήπως τα νοικοκυριά με μικρά παιδιά κέρδισαν από τις μεταρρυθμίσεις στο βρεφικό γάλα; Δυστυχώς, σε χώρα με μείωση γεννήσεων καταγράφεται διαρκής μείωση τζίρου. Οι πωλήσεις για την αγορά βρεφικού γάλακτος μειώθηκαν κατά μέσον όρο 3,06% στην περίοδο 2010-2015 και ειδικά στο γάλα πρώτης βρεφικής ηλικίας κατά 4,56%.
Την περίοδο 2008-2011, κατά την οποία στα καταστήματα τροφίμων διατίθεται μόνο γάλα δεύτερης και τρίτης βρεφικής ηλικίας, οι τιμές για το βρεφικό γάλα σημείωσαν ετήσια αύξηση 1,83%. Κι όμως, οι τιμές σταμάτησαν να ανεβαίνουν το 2012, όταν θεσπίστηκε η διάθεση του γάλακτος πρώτης βρεφικής ηλικίας και από τα σούπερ μάρκετ. Στα επόμενα έτη, έως και το 2015, οι τιμές άρχισαν πάλι να αυξάνονται.
Δεν ωφελήθηκαν ιδιαίτερα οι νέοι γονείς. Μήπως ωφελήθηκαν όσοι καταναλώνουν συμπληρώματα διατροφής και βιταμίνες, οι πωλήσεις των οποίων αυξάνονται; Οχι, η τιμή λιανικής πώλησης μειώθηκε στα συμπληρώματα διατροφής, αλλά αυξήθηκε για τις βιταμίνες.