Τον περασμένο μήνα η ετήσια έκθεση του ΟΗΕ για την Παγκόσμια Ευτυχία ανέδειξε τους Φινλανδούς ως τον πιο ευτυχισμένο λαό στον κόσμο. «Και βέβαια όχι εξαιτίας του καιρού», παρατήρησε σε άρθρο του ο Economist λίγες ημέρες μετά τη δημοσίευση της έκθεσης. «…Ευτυχισμένες κοινωνίες είναι εκείνες που έχουν υποστηρικτικά κοινωνικά συστήματα και θεσμούς που δύσκολα αφήνουν ανθρώπους να μένουν εκτός. Είναι επίσης εκείνες που είναι περισσότερο πρόθυμες να δεχθούν και να ενσωματώσουν μετανάστες», ανέφερε το ίδιο άρθρο, με αφορμή το γεγονός ότι φέτος για πρώτη φορά στην έκθεση καταγραφόταν και η ευτυχία των μεταναστών, με τη Φινλανδία να είναι και σε αυτή την κατηγορία στην κορυφή της κατάταξης. Πώς κατάφεραν, λοιπόν, οι Φινλανδοί να βρουν το «κλειδί» για την ενσωμάτωση των νεοφερμένων;
Ταξιδέψαμε στο Ελσίνκι, ακολουθώντας μία αποστολή της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Στη χώρα των 5,5 εκατομμυρίων κατοίκων, ο αριθμός προσφύγων και μεταναστών εκτιμάται ότι είναι περίπου 200.000. Καθώς η ανεργία σε αυτή την ομάδα πολιτών είναι 2,5 φορές μεγαλύτερη από τον γενικό πληθυσμό, το κράτος αποφάσισε πριν από 1,5 χρόνο να εγκαινιάσει ένα πρωτοποριακό πρόγραμμα: Το «Social Impact Bond» (SIB) έχει στόχο να ενσωματώσει τους μετανάστες στη φινλανδική κοινωνία, μαθαίνοντάς τους τη γλώσσα και προσφέροντάς τους θέσεις εργασίας όπου υπάρχει ανάγκη.
Το σύστημα λειτουργεί με ανταποδοτική λογική και ενθαρρύνει τις φινλανδικές επιχειρήσεις να προσλάβουν μετανάστες, αρχικά για δοκιμαστική περίοδο 3-4 μηνών. Εφόσον οι θέσεις εργασίας αποκτήσουν μόνιμο χαρακτήρα, τότε το υπουργείο Απασχόλησης επιστρέφει στην επιχείρηση μέρος της μισθοδοσίας, που υπό άλλες συνθήκες θα δινόταν ως επίδομα ανεργίας. Με άλλα λόγια, το φινλανδικό μοντέλο καταλύει τη λογική των επιδομάτων και δίνει κίνητρα για τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας.
«Αντί να ξοδεύουμε τα χρήματα του κράτους, χρησιμοποιούμε κεφάλαια από ιδιώτες επενδυτές και με αυτά εξασφαλίζουμε θέσεις εργασίας στους μετανάστες, καλύπτοντας τομείς στους οποίους υπάρχει ανάγκη, όπως η βιομηχανία, η καθαριότητα, το σέρβις, οι κατασκευές», εξηγεί στην «Κ» η Σόνια Χαμαλάινεν, διευθύντρια στον μεταναστευτικό τομέα του φινλανδικού υπουργείου Απασχόλησης.
Χρηματοδότηση
Το πρόγραμμα έχει χρηματοδοτηθεί με το ποσό των 10 εκατ. ευρώ από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Στρατηγικών Επενδύσεων. Το κεφάλαιο αυτό, συμπεριλαμβανομένων 4 εκατ. από ιδιώτες επενδυτές, διαχειρίζεται η Epiqus, μία σκανδιναβική εταιρεία που ειδικεύεται σε κοινωνικές επενδύσεις. Εχει αναλάβει την εκπαίδευση των μεταναστών και την ένταξή τους στη φινλανδική αγορά εργασίας. Ο Σαμίρ Ομάρ, υπεύθυνος του προγράμματος SIB για την Epiqus, μας εξηγεί την ανταποδοτική λογική.
«Εφόσον τα αποτελέσματα είναι καλά, το υπουργείο Απασχόλησης μας παρέχει μπόνους, τα οποία εξαρτώνται από τον αριθμό των προσληφθέντων. Στόχος μας είναι να παίρνουμε όσο το δυνατόν περισσότερα ώστε να μπορούμε να επιστρέφουμε χρήματα στους ιδιώτες επενδυτές μας. Εκείνοι παίρνουν το ρίσκο και εμείς πληρωνόμαστε από το αποτέλεσμα», τονίζει.
«Το “Social Impact Bond” έχει σχεδιαστεί ώστε να προσφέρει γρηγορότερα αποτελέσματα μέσω του ιδιωτικού τομέα» λέει στην «Κ» ο Πιερ Λουίτζι Τζιλιμπέρτ, διευθύνων σύμβουλος του Ευρωπαϊκού Επενδυτικού Ταμείου. «Σε αυτή την εξαιρετικά καινοτόμο πρωτοβουλία, ο δημόσιος και ο ιδιωτικός τομέας ενώνουν τις δυνάμεις τους και βοηθούν να αντιμετωπιστεί ένα πολύ σημαντικό ανθρωπιστικό ζήτημα που είναι η ένταξη των μεταναστών στην ευρωπαϊκή αγορά εργασίας».
Το πρόγραμμα είναι φιλόδοξο. Οι Φινλανδοί περιμένουν ότι την επόμενη τριετία θα ενσωματώσουν 2.500-4.000 μετανάστες στην αγορά εργασίας, καθώς και ότι μέχρι το 2022 θα εξοικονομήσουν 28 εκατ. ευρώ από τον κρατικό προϋπολογισμό. Ηδη, 614 άτομα έχουν παρακολουθήσει το πρόγραμμα και τα 168 έχουν βρει δουλειά.
Ο Μοχάμεντ τα έχει καταφέρει. Ηρθε πριν από δύο χρόνια από το Ιράκ και βρήκε δουλειά μέσω του SIB. «Τα πρωινά εργάζομαι σε εστιατόριο βοηθώντας σε διάφορους τομείς. Σερβίρω, αλλά βοηθάω και στην κουζίνα. Τα απογεύματα παρακολουθώ μαθήματα φινλανδικής γλώσσας», μας λέει. Για τον Μοχάμεντ, το σημαντικότερο είναι ότι κατάφερε να ξεφύγει από τον πόλεμο, να φτάσει ασφαλής ώς την Ευρώπη και να εγκατασταθεί στον Βορρά, όνειρο πολλών συμπατριωτών του. Αισθάνεται τυχερός γιατί ξεκινάει νέα ζωή σε μία χώρα που δεν θέλει να τον αφήσει στο περιθώριο, αλλά να τον ενσωματώσει στην κοινωνία της.
Πρότυπο η Fazer
Επισκεπτόμαστε τη Fazer, από τις μεγαλύτερες εταιρείες τροφίμων στη χώρα, διάσημη για τις σοκολάτες της. Η εταιρεία, που μετρά 126 χρόνια από την ίδρυσή της, στηρίζει την καινοτομία και αποτελεί πρότυπο ανάμεσα στις φινλανδικές επιχειρήσεις. «Δεν είναι τυχαίο ότι τα περισσότερα σχολεία της χώρας έχουν επισκεφθεί τη Fazer τουλάχιστον μία φορά για να ξεναγηθούν στις εγκαταστάσεις της», μας εξηγούν.
Η Fazer, μεγάλη εταιρεία τροφίμων στη Φινλανδία, προσλαμβάνει πρόσφυγες σε τομείς όπου υπάρχει ανάγκη.
Η Fazer συμμετέχει σε προγράμματα όπως το SIB, προσλαμβάνοντας πρόσφυγες σε τομείς που υπάρχει ανάγκη. Εξήντα τρεις εργαζόμενοί της προέρχονται από αυτά. Η αντιπρόεδρος Ουλρίκα Ρομαντσούκ λέει πως η εμπειρία είναι θετική. «Θέλουμε κι εμείς να προσφέρουμε το μερίδιό μας στην κοινωνία, αλλά δεν παραλείπουμε κάτι πολύ σημαντικό που είναι η ανάγκη για υπαλλήλους σε συγκεκριμένους τομείς, όπως στα εστιατόρια, στην κουζίνα, στη ζαχαροπλαστική, στην παραγωγή σοκολάτας», μας εξηγεί. «Είμαστε μία εταιρεία για όλους τους Φινλανδούς, αλλά θέλουμε επίσης οι υπάλληλοί μας να αντικατοπτρίζουν την πολυπολιτισμικότητα της χώρας. Γι’ αυτό πιστεύουμε ότι αυτή η πρωτοβουλία είναι πολύ σημαντική», καταλήγει.
«Κάντε το όπως οι Φινλανδοί»
Την ημέρα της επίσκεψής μας στη Fazer, ο Γίρκι Κατάινεν, πρώην πρωθυπουργός της Φινλανδίας και αντιπρόεδρος της Ε.Ε., αρμόδιος για θέματα Απασχόλησης, βρέθηκε εκεί για να εξηγήσει στους δημοσιογράφους πώς λειτουργεί το πρωτοποριακό πρόγραμμα ένταξης των προσφύγων στη φινλανδική κοινωνία. Μιλώντας αποκλειστικά στην «Κ», τόνισε ότι το παράδειγμα της Φινλανδίας θα μπορούσε να βρει εφαρμογή και στη χώρα μας. «Σε αυτό το πρόγραμμα δίδονται κίνητρα στον ιδιωτικό τομέα να προσφέρει δουλειά σε έναν άνεργο. Επομένως, θα ήθελα να μεταφέρω αυτό το μήνυμα στη χώρα σας, όπου η ανεργία έχει αναδειχθεί σε σημαντικό ζήτημα –ακόμη και πριν από την προσφυγική κρίση αλλά τώρα ακόμη περισσότερο–, ότι η Κομισιόν θα βοηθήσει τις ελληνικές αρχές να εφαρμόσουν μια τέτοια επενδυτική κοινωνική πρωτοβουλία και στην Ελλάδα».
«Η ενσωμάτωση είναι το μεγάλο στοίχημα», τόνισε στην «Κ» ο Γίρκι Κατάινεν.
Ο κ. Κατάινεν υπογραμμίζει ότι κανείς δεν μπορεί να μη λάβει υπόψη του την πίεση που δέχεται η Ελλάδα εξαιτίας του μεγάλου αριθμού προσφύγων που δέχεται, επισημαίνει ωστόσο την ανάγκη ανταλλαγής των καλύτερων πρακτικών. «Η ενσωμάτωση είναι το μεγάλο στοίχημα για την Ευρώπη», αναφέρει. «Εάν δεν καταφέρουμε να ενσωματώσουμε τους νεοφερμένους στις κοινωνίες μας, τότε υπάρχει το ρίσκο να μπούμε σε μεγάλους μπελάδες. Ακόμη και χωρίς την προσφυγική κρίση, ακόμη κι αν όλοι οι πόλεμοι και οι βαρβαρότητες σταματούσαν αυτή τη στιγμή, πρέπει να καταλάβουμε ότι στο μέλλον οι άνθρωποι σε όλο τον κόσμο θα θέλουν να μετακινούνται περισσότερο από ό,τι πριν. Ο κόσμος έχει γίνει μικρότερος για όλους μας».
«Εδώ υπάρχει σεβασμός στην ανθρώπινη ζωή»
Επόμενη στάση, Αυστρία. Κάτω από τις Αλπεις, στο ομοσπονδιακό κρατίδιο του Φοράλμπεργκ, δυτικά της χώρας, βρίσκεται το Ντόρνμπιρν, μια μικρή πόλη με όμορφη αρχιτεκτονική, που τα τελευταία χρόνια δέχθηκε «κύμα» προσφύγων από χώρες όπως η Συρία και το Αφγανιστάν. Η ενσωμάτωσή τους έγινε μια από τις άμεσες προτεραιότητες και τα αποτελέσματα είναι θετικά. Εδώ και δύο χρόνια, ο διεθνής οργανισμός «Caritas» έχει αναλάβει τον ρόλο της ένταξης μέσω του «Start2Work», ενός προγράμματος που χρηματοδοτήθηκε από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο με το ποσό των 800.000 ευρώ.
Στα γραφεία του οργανισμού, στο Ντόρνμπιρν, συναντάμε τον Βάιλ από τη Συρία, που παρακολουθεί μάθημα γερμανικών. «Το κλειδί για μια κανονική ζωή είναι να γνωρίζεις τη γλώσσα. Μέσω του προγράμματος έμαθα πώς να ετοιμάζω το βιογραφικό μου και πώς λειτουργεί η αγορά εργασίας εδώ στην Αυστρία», μας εξηγεί. Εφτασε πριν από 3,5 χρόνια στο Ντόρνμπιρν, ετοιμάζεται να εργαστεί ως οδηγός και να κάνει ένα νέο ξεκίνημα. «Σε αυτή τη χώρα υπάρχει σεβασμός στην ανθρώπινη ζωή. Εδώ στο Φοράλμπεργκ, υπάρχει ένας ραδιοφωνικός σταθμός που λέει ότι πατρίδα είναι εκεί που είσαι ευτυχισμένος».
Πρόσφυγες παρακολουθούν μάθημα γερμανικών στο πρόγραμμα της Caritas «Start2Work», που χρηματοδοτείται από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο.
Κάθε χρόνο περισσότεροι από 400 πρόσφυγες, που έχουν δικαίωμα παραμονής στη χώρα, παρακολουθούν τα εντατικά μαθήματα του «Start2Work» με σκοπό να ενταχθούν ευκολότερα στην αγορά εργασίας. Το 63% από εκείνους που παίρνουν μέρος στο πρόγραμμα τα καταφέρνει.
Επισκεφθήκαμε τη Simplon Bikes, μια εταιρεία ποδηλάτων λίγο πιο μακριά από το Ντόρνμπιρν. Ο Μάρκους Γκέγκερ, οικονομικός διευθυντής της οικογενειακής επιχείρησης που πουλάει 12.000 ποδήλατα τον χρόνο, λέει στην «Κ» πως η εταιρεία, που απασχολεί συνολικά 80 άτομα, έχει ήδη απορροφήσει επτά πρόσφυγες από το πρόγραμμα «Start2Work». «Ανακαλύψαμε ότι αυτοί οι άνθρωποι έχουν μεγάλο ενθουσιασμό να εργαστούν, κάτι που εμείς δεν μπορούμε να διδάξουμε. Το πάθος μας είναι να κατασκευάζουμε τέλεια ποδήλατα και αυτό το πετυχαίνουμε μόνο όταν έχουμε εργαζομένους με τόσο ενθουσιασμό για τη δουλειά τους», εξηγεί.
Ο Χεόν από τη Συρία συναρμολογεί τις κούτες όπου τοποθετούνται τα ποδήλατα της Simplon. «Είναι μία λύση για σταθερό εισόδημα», λέει στην «Κ».
Οπως ο Χεόν, από τη Συρία. Η δουλειά του είναι να συναρμολογεί κούτες στις οποίες τοποθετούνται τα ποδήλατα. Και μπορεί να μην ήταν για εκείνον όνειρο ζωής, όμως ήταν μια καλή λύση, λέει στην «Κ», για να κερδίζει ένα σταθερό εισόδημα και να ζει αξιοπρεπώς. «Είσαι ικανοποιημένος από τον μισθό σου;», τον ρωτάμε. «Ναι και όχι!», απαντά χαμογελώντας. «Για αρχή είναι μια χαρά. Θέλω να βελτιώνομαι στη δουλειά μου και βήμα προς βήμα να τα πάω καλύτερα», μας λέει. Ο Χεόν ονειρεύεται να κάνει οικογένεια και, φυσικά, να ζήσει στην Αυστρία.