Ενα περιστατικό που συνέβη το 2006 σε μια κωμόπολη της Εύβοιας, όταν μια αλλοδαπή μαθήτρια κατήγγειλε ότι βιάστηκε από ομάδα συμμαθητών της, γίνεται παράσταση από τη Μάρθα Μπουζιούρη. Τότε η μικρή κοινωνία της επαρχιακής πόλης μπήκε στο στόχαστρο όλων και για καιρό έγινε καθημερινή αρνητική είδηση. Δώδεκα χρόνια αργότερα, η σκηνοθέτις παρουσιάζει τη δική της «Αμάρυνθο». Με μια παράσταση θεάτρου ντοκουμέντου προσπαθεί «να φωτίσει τους μηχανισμούς κατασκευής της αλήθειας και απόδοσης δικαιοσύνης».
Μία ακόμη περίπτωση θεατρικής παράστασης όπου η τέχνη συναντά τη ζωή είναι και το «Ελλάς Μονάχου», που επίσης παρουσιάζεται τον Ιούλιο στο πλαίσιο του Φεστιβάλ, στην Πειραιώς 260. Εδώ οι σκηνοθέτες Πρόδρομος Τσινικόρης και Ανέστης Αζάς, συνεχίζοντας την έρευνα στο ζήτημα της μετανάστευσης, επικεντρώνονται στην ελληνική κοινότητα του Μονάχου.
Πρόδρομος Τσινικόρης
«Ελλάς Μονάχου»
Παιδί μεταναστών δεύτερης γενιάς, ο Πρόδρομος Τσινικόρης γεννήθηκε στο Βούπερταλ και έζησε τα παιδικά του χρόνια στη Γερμανία. Μαζί με τον συνεργάτη και φίλο του Ανέστη Αζά παρουσιάζουν, από τον περασμένο Μάρτιο, το έργο τους «Ελλάς Μονάχου» στο θέατρο Kammerspiele. Τρεις Ελληνες πολίτες του Μονάχου, που η κρίση τούς οδήγησε στη βαυαρική πρωτεύουσα, το πρωί εργάζονται κανονικά στις δουλειές τους, ενώ κάποια βράδια του μήνα ανεβαίνουν στη σκηνή ξετυλίγοντας ο καθένας τη δική του ιστορία.
«Μιλούν για τη γενιά των working poor στην οποία ανήκουν. Ο Αγγελος, ο Βαλάντης και η Κατερίνα είχαν κοινή αφετηρία στην Ελλάδα, το πτυχίο που δεν οδήγησε πουθενά». Ο Πρόδρομος Τσινικόρης τονίζει ότι πρόκειται για το τελευταίο μέρος της τριλογίας της μετανάστευσης, που ξεκίνησε με το «Τηλέμαχος Should I Stay or Should I Go», συνεχίστηκε με την επιτυχημένη «Η Καθαρή πόλη» (από τις πιο πολυταξιδεμένες ελληνικές θεατρικές παραγωγές των τελευταίων 30 ετών) και τώρα το «Ελλάς Μονάχου».
«Ο διευθυντής του θεάτρου Kammerspiele μας ζήτησε να δημιουργήσουμε ένα έργο για τους Ελληνες του Μονάχου. Αρχίσαμε τα ταξίδια, την έρευνα από την εκκλησία του Μονάχου, διάφορες κοινότητες, ποντιακούς συλλόγους μέχρι τα καφενεία που συναντάς μόνο άντρες να παίζουν μπιρίμπα ή να παρακολουθούν τηλεόραση. Διαπιστώσαμε πως τα χρόνια της κρίσης ο ελληνικός πληθυσμός του Μονάχου αυξήθηκε κατά 75%-80%».
Η έρευνά τους έδειξε κάτι ακόμη: «Οι σύγχρονοι μετανάστες που πήγαν στο Μόναχο εργάζονται πάνω στο αντικείμενο που έχουν σπουδάσει. Στην Ελλάδα, μόνο σε καφέ έβρισκαν εργασία. Ακριβώς επειδή ταλαιπωρήθηκαν και απογοητεύθηκαν στη χώρα τους σε οικονομικό και ιδεολογικό επίπεδο, δεν βλέπουν θερμά το ενδεχόμενο της επιστροφής».
Ο Πρόδρομος παρουσιάζει στην παράσταση την έρευνα με τις ηχογραφημένες συνεντεύξεις, κάτι που εξυπηρετεί τη δραματουργία της. «Εγώ έχω αντίθετη πορεία από τα παιδιά που συμμετέχουν στην παράσταση. Είμαι μετανάστης που γεννήθηκα στο Μόναχο και ήρθα στην Ελλάδα, ενώ εκείνοι γεννήθηκαν στην Ελλάδα και σήμερα ζουν εκεί». Τι του αρέσει σε αυτό το θεατρικό είδος και επιμένει; «Οι συναντήσεις με ανθρώπους που υπό άλλες συνθήκες δεν θα συναντούσαμε, αλλά και η εναλλακτική αφήγηση της ιστορίας χωρίς στερεότυπα».
«Ελλάς Μονάχου», 10 – 12 Ιουλίου, Πειραιώς 260.
Μάρθα Μπουζιούρη
«Αμάρυνθος»
Ηθοποιός, σκηνοθέτις και υποψήφια διδάκτωρ Κοινωνικής Ανθρωπολογίας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, η Μάρθα Μπουζιούρη διάβασε την ιστορία της Αμαρύνθου τυχαία. Στάθηκε στον τεράστιο μιντιακό ντόρο που προκάλεσε το 2006. Η υπόθεση στην οποία πήραν θέση η κοινή γνώμη, τα ΜΜΕ, οι πολιτικοί κ.ά., τα είχε όλα: βιασμό, ανηλίκους, σχολικές καταλήψεις, καταγραφή ερωτικών συνευρέσεων στα κινητά, επαρχία, μετανάστες, συντηρητισμό, ρατσισμό, προκαταλήψεις, συνενοχή. Οπως λέει, τείνουμε να διαλέγουμε εύκολα μεριά, ρίχνοντας το ανάθεμα στην άλλη. «Είναι κοινωνικό αντανακλαστικό, αλλά γίνεται ακόμη πιο προβληματικό όταν έχεις να κάνεις με μια υπόθεση που αφορά ανηλίκους. Ειπώθηκαν άγρια πράγματα και από τις δυο μεριές. Μου έδωσε το έναυσμα να αναρωτηθώ αν αυτή η Αμάρυνθος θυμίζει άλλες Αμαρύνθους».
Θυμίζει πως τόσο τα ΜΜΕ όσο και οι θεσμοί «τάχθηκαν στην πλειονότητά τους υπέρ της κοπέλας, κάνοντας λόγο για έγκλημα με ταξικά και ρατσιστικά χαρακτηριστικά. Ο τότε Πρόεδρος Δημοκρατίας Κάρολος Παπούλιας δήλωσε ότι ήμασταν όλοι συνυπεύθυνοι και πως τέτοια περιστατικά δεν αρμόζουν στους Ελληνες που κάποτε ήταν κι αυτοί μετανάστες. Μπορεί να είναι βολικό, αλλά και να κρύβει ένα ανάθεμα χωρίς να έχει μεσολαβήσει καμία δίκη, καμία ανακριτική διαδικασία στην άλλη μεριά, που επίσης αφορούσε παιδιά. Το τεκμήριο αθωότητας καταστρατηγήθηκε θεσμικά από όλους. Μίλησαν για θύτες και θύματα, βιασθείσα και βιαστές».
Η Μάρθα Μπουζιούρη ξεκαθαρίζει ότι αυτό που κάνει είναι επηρεασμένο μεθοδολογικά και σαν προσέγγιση από την εθνογραφική έρευνα στο πεδίο. Τα περισσότερα έντυπα τάχθηκαν με τη μεριά της μαθήτριας, ενώ η τηλεόραση, όταν στράγγιξε το θέμα, ξεκίνησε έναν δεύτερο κύκλο ρεπορτάζ που δαιμονοποιούσαν τα κινητά και τις καταλήψεις, μια και το περιστατικό έγινε σε περίοδο καταλήψεων από συμμαθητές. «Επιπλέον, και οι δύο κατηγορίες μέσων έδωσαν στη δημοσιότητα ευαίσθητα προσωπικά δεδομένα, ακόμη και τη δημοσίευση του ιατροδικαστικού πορίσματος και τα πλήρη στοιχεία της κοπέλας».
Η παράστασή της δεν διερευνά τι έγινε στις τουαλέτες τότε, «αλλά τι είδους αλήθειες κατασκευάστηκαν γι’ αυτά τα παιδιά από το άμεσο αλλά και το ευρύτερο περιβάλλον τους. Επιμένει επίσης πως το θέατρο ντοκιμαντέρ δεν έχει δημοσιογραφική χροιά. «Είναι πολύ πιο ανθρωποκεντρικό. Ξεδιπλώνονται μπροστά στα μάτια σου πτυχές ενός αληθινού γεγονότος, αλλά την ίδια στιγμή διατηρείς την επίγνωση ότι μετέχεις σε ένα καλλιτεχνικό έργο. Αυτή η παλινδρόμηση, συναισθηματικά και διανοητικά του θεατή, είναι η δύναμη αυτού του είδους θεάτρου, οπότε το κομμάτι της έρευνας που προηγείται έχει μεγάλη σημασία για το κέντρο βάρους της παράστασης και της δραματουργικής της δομής».
«Αμάρυνθος», 4 – 6 Ιουλίου, Πειραιώς 260.