Για πρώτη φορά στο συνέδριο των Χριστιανοδημοκρατών (CDU) στο Αμβούργο, στις 7 Δεκεμβρίου, θα υπάρχουν τρεις υποψήφιοι για την ηγεσία του κόμματος. Η εκλεκτή της Αγκελα Μέρκελ, γ.γ. του CDU, Ανεγκρετ Κραμπ Καρενμπάουερ, γνωστή ως ΑΚΚ, μια μίνι Μέρκελ, λίγο πιο ομοφοβική, όπως την περιγράφει ο γερμανικός Τύπος, ο Φρίντριχ Μερτς, πάλαι ποτέ εσωκομματικός αντίπαλος της σημερινής καγκελαρίου, ο οποίος παρέμεινε δέκα χρόνια εκτός πολιτικής και έβγαλε πολλά χρήματα από τη συμμετοχή του σε ποικίλα Δ.Σ. επιχειρηματικών κολοσσών, συμπεριλαμβανομένης της BlackRock, και, τέλος, ο υπουργός Υγείας, ο νεαρός (μόλις 38 ετών) και φέρελπις Γενς Σπαν, ο οποίος ωστόσο συγκεντρώνει τις μικρότερες πιθανότητες επικράτησης. Πρόκειται για μια πρωτόγνωρη αίσθηση εσωκομματικής δημοκρατίας, αφού τις τελευταίες τρεις και πλέον δεκαετίες το CDU υπήρξε ταυτισμένο με την απόλυτη κυριαρχία του εκάστοτε επικεφαλής του: πρώτα του Χέλμουτ Κολ και στη συνέχεια της Αγκελα Μέρκελ. Αξίζει να θυμίσουμε ότι το 2016 θεωρήθηκε χαστούκι εναντίον της Μέρκελ το γεγονός ότι επανεξελέγη με ποσοστό 89,5%, το δεύτερο χειρότερο ποσοστό της από το 2004.
Η Kanzlerdaemmerung (λυκόφως της καγκελαρίου), που ξεκίνησε το 2015 εξαιτίας της πολιτικής που ακολούθησε στο μεταναστευτικό, οδήγησε σε αλλεπάλληλες ήττες το κόμμα της, τόσο σε εθνικό όσο και σε τοπικό επίπεδο, υποχρεώνοντάς τη να αναλάβει την πολιτική ευθύνη και να ανακοινώσει στα τέλη Οκτωβρίου πως δεν θα είναι ξανά υποψήφια για την ηγεσία των Χριστιανοδημοκρατών.
Το διακύβευμα
Από την έκβαση της ψηφοφορίας στο Αμβούργο θα κριθούν πολλά: όχι μόνο η φυσιογνωμία του κόμματος, αλλά και η μακροημέρευση του μεγάλου συνασπισμού, καθώς και η δυνατότητα παραμονής της ίδιας της Μέρκελ στην καγκελαρία.
Αν υποθέσουμε ότι ο Σπαν είναι αουτσάιντερ, η μονομαχία ΑΚΚ – Μερτς προμηνύεται αμφίρροπη, σε περίπτωση που πιστέψουμε τις δημοσκοπήσεις. Οταν ανακοίνωσε την υποψηφιότητά του ο Μερτς είχε τεράστια δυναμική και οι δημοσκοπήσεις τον εμφάνιζαν ως φαβορί. Τα μεγάλα συγκροτήματα του Τύπου και οι Γερμανοί επιχειρηματίες έδειξαν αμέσως την προτίμησή τους στο πρόσωπό του, αυτό όμως δεν σημαίνει ότι την άποψη αυτή συμμερίζονται και τα μεσαία στελέχη του κόμματος, που θα κληθούν να αναδείξουν τον νέο ηγέτη του CDU αυτήν την εβδομάδα.
Ο Μερτς φαντάζει μια απρόβλεπτη επιλογή, που δημιουργεί ανασφάλεια. Υπερσυντηρητικός ο ίδιος, θα μπορούσε να οδηγήσει το κόμμα δεξιότερα, εξέλιξη που θα σήμαινε το τέλος της Μέρκελ στην καγκελαρία και την πτώση του μεγάλου συνασπισμού. Παράλληλα, έχει υποπέσει τον τελευταίο καιρό σε αλλεπάλληλες γκάφες, γεγονός που δημιουργεί ερωτήματα κατά πόσον έχει την απαραίτητη συναισθηματική ευφυΐα να ηγηθεί ενός ιστορικού όσο και πολυσυλλεκτικού κόμματος όπως οι Γερμανοί Χριστιανοδημοκράτες. Η πρότασή του για αλλαγή της διάταξης που εγγυάται την παροχή ασύλου, στον Βασικό Νόμο, το γερμανικό ισοδύναμο του συντάγματος, προκάλεσε οξείες αντιδράσεις – μεταξύ άλλων και από τους δύο εσωκομματικούς αντιπάλους του. Αντίστοιχη ενόχληση πυροδότησε η δήλωσή του ότι το CDU υποδέχθηκε τη γιγάντωση του ξενοφοβικού κόμματος, Εναλλακτική για τη Γερμανία (AfD), με αδιαφορία, με το χαρακτηριστικό «ανασήκωμα των ώμων» (Achselzucken), όπως είπε χαρακτηριστικά ο Μερτς. Πολλά στελέχη αναρωτήθηκαν τι ακριβώς έκανε ο ίδιος ο Μερτς τα δέκα χρόνια που βρισκόταν εκτός πολιτικής για να αντιμετωπίσει την AfD, τη στιγμή που εκείνοι αναμετριούνταν ιδεολογικά με την Ακροδεξιά και τον λαϊκισμό.
Οι τρεις υποψήφιοι για την ηγεσία του CDU. Aπό αριστερά: Ο Φρίντριχ Μερτς, πάλαι ποτέ εσωκομματικός αντίπαλος της Μέρκελ, η γ.γ. του κόμματος Ανεγκρετ Κραμπ Καρενμπάουερ και ο υπουργός Υγείας Γενς Σπαν.
Στον αντίποδα, η ΑΚΚ δημιουργεί μιαν αίσθηση συνέχειας της εποχής Μέρκελ, αλλά ταυτόχρονα και μια ψευδαίσθηση ανανέωσης. Είναι η πιο έμπειρη πολιτικός μεταξύ των τριών, έχει δοκιμαστεί στους μηχανισμούς κι έχει ανέλθει την κλίμακα της κομματικής ιεραρχίας σκαλί σκαλί. Τα μεσαία στελέχη του κόμματος, που θα βρεθούν στο Αμβούργο, μπορούν να ταυτιστούν μαζί της. Η 56χρονη άοκνη στρατιωτίνα του CDU εγκατέλειψε την πρωθυπουργία του Ζάαρλαντ όταν τής το ζήτησε η καγκελάριος για να γίνει γενική γραμματέας του κόμματος και τώρα, αν εκλεγεί, βάζει πλώρη όχι απλώς για την ηγεσία, αλλά και την καγκελαρία. Ωστόσο και η ΑΚΚ έχει προβλήματα: πιστή καθολική, αντιτίθεται στους γάμους ομοφυλοφίλων, ενώ επιμένει να στηρίζει τη μεταναστευτική πολιτική της Μέρκελ, κάτι που μπορεί να της στοιχίσει στην τελική αναμέτρηση.
Αποστάσεις
Τόσο ο Μερτς όσο και ο Σπαν έχουν λάβει σαφείς αποστάσεις από την πολιτική που υιοθέτησε η καγκελάριος το 2015. Αναλυτές εκτιμούν, εξάλλου, ότι η ΑΚΚ δεν μπορεί να δώσει νέα πνοή στο κόμμα· θα είναι μια άτολμη επιλογή για την ηγεσία, που θα προασπίσει την κληρονομιά της Μέρκελ, αλλά δεν θα επαναφέρει το CDU στα προηγούμενα ποσοστά του, δεν θα το ξανακάνει Volkspartei (μαζικό, λαϊκό κόμμα). Για να επιβεβαιώσουν, μάλιστα, αυτή την εκτίμηση, σημειώνουν ότι τη «μίνι Μέρκελ» προωθεί με πάθος ο κεντροαριστερός Τύπος στη χώρα, όπως το Spiegel, η Zeit και η Sueddeutsche, ακριβώς δηλαδή τα φύλλα αυτά τα οποία δεν διαβάζουν οι ψηφοφόροι του CDU. Στην τελευταία δημοσκόπηση η ΑΚΚ προηγείται του Μερτς σε όλα τα κρατίδια, πλην δύο, και εμφανίζει σαφές προβάδισμα 47% έναντι 39% του Μερτς σε μια ενδεχόμενη μονομαχία με την Αντρέα Νάλες, επικεφαλής των Σοσιαλδημοκρατών. Μόνο σε δύο πρώην ανατολικογερμανικά κρατίδια, τη Σαξονία και το Μεκλεμβούργο – Δυτική Πομερανία, όπου σημειωτέον έχει μεγάλη άνοδο η AfD, τερματίζει πρώτος ο Μερτς, αλλά με οριακή διαφορά 2%-4%.
Ολα τα βλέμματα στραμμένα στο Αμβούργο
Από την έκβαση της διαδικασίας στο Αμβούργο θα κριθεί κατά πόσον ο νέος ηγέτης του CDU μπορεί να συμβιώσει με τη Μέρκελ στην καγκελαρία. Η Καρενμπάουερ (ΑΚΚ) δεν θα έχει κανένα πρόβλημα συνύπαρξης με την πολιτική της μέντορα και λογικά θα αναμένει υπομονετικά τη σειρά της για να τη διαδεχθεί στην εξουσία. Στον αντίποδα, ο Μερτς θα είναι αδύνατο να συγκατοικήσει με την καγκελάριο, στην οποία έχει ασκήσει τόσο σκληρή κριτική και από την οποία τον χωρίζει ιδεολογική άβυσσος. Νίκη του Μερτς θα σημάνει αναπόφευκτα αποχώρηση της Μέρκελ και πιθανότατα κατάρρευση του μεγάλου συνασπισμού, καθώς ο Μερτς προκρίνει μία συνεργασία με τους Ελεύθερους Δημοκράτες. Οι Σοσιαλδημοκράτες ούτως ή άλλως βρίσκονται σε δεινή κατάσταση και μία ακόμη εκλογική ήττα σε τοπική αναμέτρηση θα τους υποχρεώσει σε παραίτηση από την κυβέρνηση. Την ίδια στιγμή, οι Πράσινοι παρακολουθούν με αυτοσυγκράτηση τη δημοσκοπική τους άνοδο (σε πολλές δημοσκοπήσεις εμφανίζονται στη δεύτερη θέση), αφού ανησυχούν ότι κάτι αντίστοιχο είχε συμβεί και μετά την πυρηνική καταστροφή στη Φουκουσίμα της Ιαπωνίας το 2011, αλλά στη συνέχεια το οικολογικό κόμμα επανήλθε στα φυσιολογικά, μονοψήφια, ποσοστά του.