Αναπόφευκτα κάποια στιγμή η συζήτηση θα επικεντρωθεί στα πραγματικά σοβαρά ζητήματα για την ελληνική εθνική ασφάλεια, καθώς οι σχέσεις μας με τον ανατολικό μας γείτονα θα συνεχίσουν να χαρακτηρίζονται από αυξομειούμενη ένταση. Επιπλέον, η χώρα είναι (δυνητικά) τρωτή σε διάφορες έκτακτες καταστάσεις (φυσικές και ανθρωπογενείς καταστροφές, πληθυσμιακές μετακινήσεις, τρομοκρατικές ενέργειες, κ.λπ.).
Στις εσωτερικές κρίσεις απαιτούνται έγκαιρος εντοπισμός και διάγνωση του προβλήματος και συντονισμένη αντίδραση. Οι εξωτερικές κρίσεις έχουν τη δική τους δυναμική. Εξελίσσονται σε ένα κλίμα έντασης και αμφισβήτησης και υπάρχουν πολλοί τρόποι για να ξεφύγει η κατάσταση από κάθε έλεγχο, όπως για παράδειγμα από ατύχημα, άνευ εξουσιοδότησης στρατιωτική ενέργεια, ριψοκίνδυνες ενέργειες ή ψυχολογική πίεση (λόγω κόπωσης ή πολιτικού κόστους). Η ουσία μιας κρίσης βρίσκεται στη μη-προβλεψιμότητά της και στο ότι οι πρωταγωνιστές δεν έχουν τον πλήρη έλεγχο των γεγονότων. Το ενδεχόμενο κλιμάκωσης είναι εγγενές. Οταν η ένταση και η καχυποψία είναι σε υψηλά επίπεδα, είναι πολύ δύσκολο να ελεγχθούν ή να περιοριστούν οι συνέπειες ενός επεισοδίου. Ο χειρισμός κρίσεων είναι περισσότερο μια τέχνη παρά μια επιστήμη και στηρίζεται σε έμπνευση, σοφία, κρίση και ικανότητα των Ληπτών Αποφάσεων παρά σε μια προκαθορισμένη φόρμουλα ή ένα άκαμπτο σύστημα κανόνων. Πρόκειται για ένα ιδιόμορφο μείγμα αποφασιστικότητας και σύνεσης, αδιαλλαξίας και υποχωρητικότητας, φαινομενικά απρόσεκτης συμπεριφοράς και προσεκτικών ενεργειών και κινήσεων.
Κατά γενική ομολογία, η διαχείριση εξωτερικών και εσωτερικών απειλών απέχει συχνά του επιθυμητού. Τα αίτια πολλά: θεσμικά κενά και προβλήματα συντονισμού όσον αφορά το εθνικό επίπεδο, έλλειψη κουλτούρας ασφαλείας, μη-συμμετοχή πολιτικής ηγεσίας σε ασκήσεις, οι οποίες συχνά δεν είναι ρεαλιστικές, και δεν δοκιμάζονται «διαφορετικά» σενάρια. Με τον τρόπο αυτό, η άσκηση στέφεται σχεδόν πάντοτε από απόλυτη επιτυχία και η διαχείριση της πραγματικής κρίσης συχνά καταλήγει σε τραγικά αποτελέσματα. Δύο απαραίτητα βήματα: (α) δημιουργία εθνικού συστήματος διαχείρισης κρίσεων στο πλαίσιο ενός Συμβουλίου Εθνικής Ασφαλείας και (β) αναβάθμιση του εκπαιδευτικού συστήματος στον ευρύτερο τομέα της εθνικής ασφάλειας για την εκπαίδευση και εξειδίκευση στελεχών και πολιτικής ηγεσίας.
* Γενικός διευθυντής στο ΕΛΙΑΜΕΠ.